Τι μπορεί να πει κανείς για το καλοκαίρι του 2011; Πολλά… Ζεστός και χαλαρός, ο κάθε Αύγουστος εγκυμονεί το φθινόπωρο και είναι ο μήνας του χρόνου που οι Ευρωπαίοι μπορούν κατά κανόνα να ξεχάσουν για λίγο τις έγνοιες τους. Είναι ο κατ’ εξοχήν μήνας των διακοπών. Ακόμη και οι πολιτικοί ηγέτες πηγαίνουν συνήθως διακοπές τον Αύγουστο, ενώ οι Ευρωπαίοι πολίτες, όσοι ταξιδεύουν για να χαρούν τις φυσικές ομορφιές του Νότου και τη Μεσόγειο, αναθεωρούν τις όποιες αμφιβολίες τους σχετικά με την «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση».
Οι αργοί αναπτυξιακοί ρυθμοί δεν μοιάζουν πλέον με καταστροφή, όταν σε ζεσταίνει ο ήλιος της Τοσκάνης. Το έλλειμμα παραγωγικότητας των Νοτιοευρωπαίων δεν φαντάζει τόσο σημαντικό όταν σκεφτεί κανείς την προσφορά τους στον πολιτισμό και στην ιστορία. Πόσο θυμωμένος μπορεί να παραμείνει κανείς με τους Ελληνες όταν βουτάει στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου; Πρόσφατα η καγκελάριος Μέρκελ κατηγόρησε τους Νοτιοευρωπαίους για την «τεμπελιά» τους. Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι Γερμανοί με νόμο εργάζονται ετησίως λιγότερες ώρες από τους πολίτες των χωρών της Νότιας Ευρώπης.
Οπωσδήποτε, για όσους πολίτες κρατών της Ευρωζώνης βρίσκονται σε διακοπές το ευρώ μετατρέπεται από πρόβλημα σε λύση. Δεν χρεώνονται πλέον για την αγορά συναλλάγματος, ενώ η Συνθήκη Σένγκεν διευκολύνει τις διασυνοριακές μετακινήσεις τους.
Ωστόσο, ο φετινός Αύγουστος διαφέρει. Ο Νικολά Σαρκοζί, για παράδειγμα, ζήτησε από τους υπουργούς του να μη φύγουν από τη Γαλλία. Δικαιούνται να ξεκουραστούν αλλά όχι να πάνε διακοπές, διευκρίνισε. Και άλλοι πολιτικοί ηγέτες κάθονται φέτος στα καρφιά.
Ομως υπάρχουν πολύ περισσότεροι λόγοι που διατηρούν τους Ευρωπαίους πολιτικούς σε εγρήγορση. Οι χρηματαγορές δεν κάνουν διακοπές αυτόν τον Αύγουστο. Η Κύπρος ίσως έχει πάρει σειρά για διάσωση. Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η κατάσταση στην Ιταλία και την Ισπανία. Οι αποδόσεις των ομολόγων και των δύο αυτών χωρών αυξήθηκαν σε επίπεδα που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Εάν οι αγορές τις αναγκάσουν σε χρεοκοπία, η Ευρωζώνη θα καταρρεύσει. Ηδη, ορισμένοι πιστεύουν ότι τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία θα αναγκαστούν να σταματήσουν να μετέχουν στα προηγούμενα προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, με αποτέλεσμα την αύξηση των βαρών που θα πρέπει να σηκώσει ένας ολοένα και μικρότερος αριθμός πιστωτών. Ορισμένοι μάλιστα φοβούνται ότι έπεται και η Γαλλία.
Μόλις προ ολίγων εβδομάδων όλα έδειχναν ότι ο φετινός Αύγουστος δεν θα διέφερε ιδιαίτερα από τους προηγούμενους. Οι ηγέτες των κρατών της Ευρωζώνης προχώρησαν στη μερική αναδιάρθρωση των χρεών των τριών προβληματικών μελών της. Την ίδια ώρα όμως άρχισε να γίνεται αισθητό και το πόσο ευάλωτες είναι επίσης η Ισπανία και η Ιταλία. Τα κεφάλαια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι πολύ μικρά για να θεωρηθεί αξιόπιστο. Επίσης, η πρόταση για την εκχώρηση στο ταμείο δυνατότητας προληπτικών παρεμβάσεων πρέπει να υπερψηφισθεί από κάθε ένα από τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών της Ευρωζώνης. Τα μέλη τους βρίσκονται σε διακοπές… Προσπαθώντας να περάσουν ένα θετικό μήνυμα, αξιωματούχοι των Βρυξελλών υποστηρίζουν ότι επίτηδες οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρωζώνης δεν δέσμευσαν περισσότερα κεφάλαια, ώστε να πεισθούν οι αγορές ότι δεν αναμένονταν προβλήματα στην Ισπανία και την Ιταλία. Οι αγορές έβγαλαν όμως τα δικά τους συμπεράσματα, ότι η Ευρωζώνη δεν θέλει ή δεν μπορεί να βοηθήσει τις δύο αυτές μεγάλες οικονομίες της.
Τα χειρότερα όμως ίσως να έπονται… Η Ελλάδα θα πρέπει να διαπραγματευθεί τους όρους του δεύτερου σχεδίου διάσωσής της και το ΔΝΤ εμφανίζεται πλέον λιγότερο πρόθυμο να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το ένα τρίτο από τα ατελείωτα προγράμματα διάσωσης κρατών της Ευρωζώνης. Οι αντιδράσεις στο ολοένα αυξανόμενο κόστος διάσωσης του ευρώ θα γίνουν εντονότερες.
Σύντομα, με τα πρωτοβρόχια, το δίλημμα θα γίνει πιεστικότερο… Να αφεθούν κάποιες χώρες να πτωχεύσουν ή να διαλυθεί η νομισματική ένωση; Να προσπαθήσουν να τη σώσουν δημιουργώντας και μία μη δημοφιλή δημοσιονομική ένωση, ολοκληρωμένη με εκδόσεις ευρωομολόγων; Και μόνον να το σκεφτεί κανείς, είναι αρκετό για να χαλάσουν οι διακοπές του…