Ορισμένες φορές πρέπει να κοιτάξεις ένα μεγάλο αντικείμενο από το μικροσκόπιο για να αντιληφθείς τα αληθινά χαρακτηριστικά του. Η μορφή που θα πάρει ο παγκόσμιος χρηματοπιστωτικός κλάδος στο μέλλον, ανεξαρτήτως της προσωπικής αντίληψης του καθενός για τα οφέλη ή τα πλεονεκτήματά του, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα της εποχής μας. Αντίθετα, η λογιστική θεωρείται μια πεζή και βαρετή τεχνική. Αλλά, στη διαμάχη για τους νέους, διεθνείς λογιστικούς κανόνες (IFRS), οι οποίοι αντικαθιστούν το ρυθμιστικό πλαίσιο που ισχύει σε μεμονωμένες χώρες, ενσωματώνονται κρίσιμα ζητήματα ως προς την περαιτέρω ενοποίηση του χρηματοπιστωτικού κλάδου.
Πολλοί παρατηρητές έχουν στρέψει την προσοχή τους στη μέθοδο mark-to-market, δηλαδή την καθημερινή αποτίμηση του ενεργητικού των εταιρειών στις τρέχουσες τιμές της αγοράς, και την επίδραση που είχε κατά τη διάρκεια της τελευταίας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Στα τέλη του 2007 με αρχές του 2008, αρκετοί διαπρεπείς αναλυτές και οικονομολόγοι διαμαρτύρονταν για τη μεγάλη μεταβλητότητα στις αξίες των ομολόγων δανείων και άλλων παρεμφερών επενδυτικών προϊόντων, υποστηρίζοντας ότι ήταν άνευ ουσίας και προκαλούσαν μεγάλες ελλείψεις ρευστότητας στο σύστημα.
Σύμφωνα με τους ίδιους, η προσαρμογή αυτών των επενδύσεων στις τρέχουσες αξίες της αγοράς θα ενέτειναν μια, ούτως ή άλλως, περιττή κρίση. Σήμερα αναγνωρίζουν όλοι ότι αυτή η άποψη ήταν λανθασμένη. Ο λόγος αυτής της μεγάλης απομείωσης στη αξία των τίτλων δεν αποδίδονταν σε μια προσωρινή έλλειψη ρευστότητας, αλλά σε μόνιμες απώλειες. Οπότε η διαφάνεια, με τη σταθερή προσαρμογή αυτών των τίτλων στις τρέχουσες αξίες της αγοράς, ήταν καλύτερη επιλογή από την αναβολή στην καταγραφή, ουσιαστικά, αυτών των απωλειών. Οι νέοι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών μπορούν να προσαρμόσουν για να φιλτράρουν την οποιαδήποτε βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα στις τιμές αγοράς και έτσι να αποφευχθούν ανεπιθύμητες εξελίξεις στον οικονομικό κύκλο. Ομως, η λογιστική καταγραφή των επενδύσεων πρέπει να διαμορφώνει μια επίκαιρη εικόνα των συνθηκών που επικρατούν στις αγορές την εκάστοτε στιγμή.
Ωστόσο, παράγοντες του χρηματοπιστωτικού κλάδου και οι σύμβουλοί τους κατάφεραν να αποσυντονίσουν τη διαμάχη, πείθοντας τους εξωτερικούς παρατηρητές ότι η μέθοδος mark-to-market διαδραμάτισε αρνητικό ρόλο στην κρίση.
Για τους κανόνες IFRS, δεν υπάρχει προηγούμενο. Δεν υπάρχει καμία εποπτική αρχή που να επιβλέπει το Διεθνές Σώμα Ορκωτών Λογιστών για τα νέα λογιστικά κριτήρια IFRS (IFRS Foundation) ή να ελέγχει σε κάθε χώρα τη σωστή εφαρμογή αυτών των κανόνων. Θα πρέπει, παράλληλα, να δημιουργηθεί μια διεθνής κοινότητα επενδυτών για να ενθαρρύνει τη διασυνοριακή εφαρμογή των IFRS, προκειμένου να είναι συγκρίσιμοι οι ισολογισμοί των εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού κλάδου. Προς το παρόν, όμως, κάθε εκτίμηση για το εάν τα νέα λογιστικά κριτήρια θα επικρατήσουν διεθνώς ή όχι είναι πρώιμη.
Ωστόσο, μπορούμε να καταλήξουμε πλέον σε ορισμένα συμπεράσματα. Πρωτίστως, ότι οι παγκόσμιοι χρηματοπιστωτικοί κανόνες δεν είναι ουτοπία αλλά πραγματικότητα. Η αρχική εφαρμογή των IFRS ήταν ομαλή και βελτίωσε την ποιότητα των ισολογισμών. Δεύτερον και σημαντικότερο, η παγκόσμια εφαρμογή θα βοηθήσει στην υφιστάμενη αναπροσαρμογή των ισορροπιών στον χρηματοπιστωτικό κλάδο. Το Διεθνές Σώμα Ορκωτών Λογιστών για τα IFRS διατηρεί την έδρα του στις ΗΠΑ, και έχει προσωπικό στο Λονδίνο. Παράλληλα, έχει αναπτύξει παρουσία στις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και την Ιαπωνία.
* Επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες.