Σε ένα είδος ιστορικού συμβιβασμού κατέληξε η ισπανική κυβέρνηση του Χοσέ Λουίς Θαπατέρο με το αντιπολιτευόμενο Λαϊκό Κόμμα, καθώς συμφώνησαν στην τροποποίηση του ισπανικού συντάγματος ώστε να ενσωματώνει την υποχρέωση για δημοσιονομική πειθαρχία. Η Ισπανία είναι, έτσι, η πρώτη χώρα που σπεύδει να υλοποιήσει εμπράκτως το αίτημα της Γερμανίας για συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας με την ενσωμάτωση ορίων για το έλλειμμα και το χρέος. Παράλληλα, όμως, συμμορφώνεται και με τον όρο που της έθεσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να προχωρήσει σε αγορές ισπανικών ομολόγων όταν η χώρα είχε βρεθεί στη μέγγενη των αγορών και έβλεπε να εκτινάσσεται το κόστος του δανεισμού της.
Μέχρι τις 30 Ιουνίου 2012
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της ισπανικής κυβέρνησης, η τροποποίηση του συντάγματος δεν θα περιλαμβάνει συγκεκριμένα όρια για το δημοσιονομικό έλλειμμα, αλλά θα συνοδεύεται από νόμο που θα το ορίζει στο 0,4% του ΑΕΠ. Η ανακοίνωση διευκρινίζει μάλιστα πως ο νόμος πρέπει να έχει ψηφιστεί πριν από τις 30 Ιουνίου του 2012, εντός δηλαδή του χρονοδιαγράμματος που χάραξαν οι ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας, Αγκελα Μέρκελ και Νικολά Σαρκοζί, στην έκτακτη συνάντησή τους πριν από σχεδόν δύο εβδομάδες. Σχολιάζοντας σχετικά, ο Ισπανός πρωθυπουργός, που σημειωτέον προτίθεται να αποχωρήσει από την ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος πριν από τις εκλογές του Νοεμβρίου, δήλωσε ότι ήθελε να καθορίσει τα όρια για το δημοσιονομικό έλλειμμα προτού λήξει η θητεία του.
Οπως επισημαίνουν πολιτικοί αναλυτές, η εν λόγω τροποποίηση του ισπανικού συντάγματος είναι μόλις η δεύτερη που λαμβάνει χώρα από το 1978 και τη λήξη της δικτατορίας του Φράνκο, ενώ δεν θα εμπεριέχει συγκεκριμένο όριο για το έλλειμμα, για να δίνει στην οικονομία επαρκή ευελιξία σε εποχές οικονομικής κρίσης.
Ο σχετικός νόμος θα καθορίζει πως το έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,26% του ΑΕΠ ενώ εκείνο κάθε περιφερειακής αρχής δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0,14%. Η λιτότητα στις αυτόνομες περιφέρειες της Ισπανίας είναι καίριας σημασίας για τα κοινωνικά της προγράμματα καθώς οι περιφέρειες είναι αυτές που έχουν την αρμοδιότητα για τις δαπάνες στους ζωτικούς τομείς της Υγείας και της Παιδείας. Η Ισπανία έχει ήδη εφαρμόσει δραστικά μέτρα λιτότητας για τη μείωση του ελλείμματος και προβλέπει τη μείωσή του στο 6% του ΑΕΠ στο τέλος του τρέχοντος έτους από το 11,1% του 2009. Τα δύο κόμματα που προσυπογράφουν τη σχετική συμφωνία θα έχουν, πάντως, το δικαίωμα να αναθεωρήσουν τα όρια το 2015 και το 2018.
Στα ίδια βήματα η Ιταλία
Στην ίδια κατεύθυνση προσανατολίζεται και η Ιταλία, που, όπως και η Ισπανία, εξέφρασε ικανοποίηση μετά την έκτακτη συνάντηση Μέρκελ – Σαρκοζί και την πρότασή τους για συνταγματική κατοχύρωση των ορίων του ελλείμματος. Υπενθυμίζεται πως τόσο η Ισπανία όσο και η Ιταλία διέβλεψαν στις προτάσεις για ενοποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής πρόοδο προς την κατεύθυνση των ευρωομολόγων. Στην Ιταλία, πάντως, οι αντιδράσεις στη λιτότητα ήταν θυελλώδεις και τα αντιπολιτευόμενα κόμματα έχουν προειδοποιήσει πως επίκειται θερμό φθινόπωρο κινητοποιήσεων. Σε ό,τι αφορά τη Γαλλία, ο Γάλλος πρόεδρος έσπευσε να δώσει τον δικό του χαρακτηρισμό στη γερμανική ιδέα για συνταγματική κατοχύρωση των ορίων του ελλείμματος μιλώντας για «χρυσό κανόνα». Εξέφρασε, άλλωστε, την πρόθεσή του να προωθήσει την υλοποίηση αυτής της ιδέας στη χώρα μετά την έκτακτη συνάντηση που είχε με την κ. Μέρκελ στο Παρίσι. Σύμφωνα, πάντως, με Γάλλους πολιτικούς παρατηρητές, αναμένεται να αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο κάτι τέτοιο καθώς η αντιπολίτευση έχει εκφράσει τις αντιρρήσεις της. Ειδικότερα, ο φερόμενος ως πιθανότερος υποψήφιος των Σοσιαλιστών στις προεδρικές εκλογές, Φρανσουά Ολάντ. Μεταξύ των υπερχρεωμένων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η δριμύτερη αντίδραση προήλθε από τον πρόεδρο της Πορτογαλίας, Καβάκο Σίλβα, ο οποίος χαρακτήρισε περίεργη την ιδέα να ενσωματωθεί στο σώμα των νόμων της χώρας ένα στοιχείο, όπως το έλλειμμα, το οποίο «δεν ελέγχεται πλήρως από την κυβέρνηση».