Πριν από 25 χρόνια, οι υπουργοί Οικονομικών των ΗΠΑ, Ιαπωνίας, Βρετανίας, Γαλλίας και της Δυτικής Γερμανίας συναντήθηκαν στο ξενοδοχείο Plaza της Νέας Υόρκης και συμφώνησαν υπέρ μιας παρέμβασης στην ισοτιμία δολαρίου – γιεν. Η συμφωνία «Plaza Agreement» έθεσε τις βάσεις των συντονισμένων νομισματικών παρεμβάσεων από τις κεντρικές τράπεζες. Οι παρεμβάσεις στις αγορές χρήματος έχουν ήδη αρχίσει να κυριαρχούν στο προσκήνιο. Ωστόσο, είναι μονομερείς, μη συντονισμένες και όλες προς μία κατεύθυνση.
Η βιβλική καταστροφή της Ιαπωνίας απαιτεί από τους υπουργούς Οικονομικών του G20 να πράξουν το ίδιο όπως έγινε πριν από 25 χρόνια στο ξενοδοχείο Plaza της Νέας Υόρκης. Μόνος του ο νέος πρωθυπουργός, Γιοσιχίκο Νόντα, δεν μπορεί να σώσει από τους εφιάλτες την οικονομία και με αυτό το ισχυρό νόμισμα. Τότε οι υπουργοί Οικονομικών στο ξενοδοχείο Plaza είχαν αναγνωρίσει τη συγκεκριμένη πραγματικότητα. Είναι καιρός για τους διαδόχους τους στο G20 να πράξουν το ίδιο τώρα, υπέρ της σωτηρίας της ιαπωνικής οικονομίας. Επιπλέον, η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται αναπροσαρμογή, κυρίως στις νομισματικές ισορροπίες.
Για την πλειονότητα των αναδυόμενων οικονομιών, η παρέμβαση γίνεται περισσότερο για την αντιμετώπιση των ευμετάβλητων κεφαλαιακών ροών. Χάρη εν μέρει στα ιστορικά χαμηλά επιτόκια στον πλούσιο κόσμο, τα ξένα κεφάλαια επιστρέφουν στις αναδυόμενες οικονομίες. Μέσω των παρεμβάσεών τους, οι κεντρικές τράπεζες περιορίζουν τον ρυθμό με τον οποίο ενισχύονται τα νομίσματά τους. Αλλά το πράττουν με ένα τίμημα. Η αποστείρωση (δηλαδή η απορρόφηση της αυξημένης προσφοράς χρήματος που δημιουργεί η παρέμβαση) γίνεται πιο δαπανηρή όσο περισσότερα ομόλογα αγοράζονται για τον σκοπό αυτό. Αλλά σε περίπτωση που η παρέμβαση δεν αποστειρωθεί, τότε η προστιθέμενη ρευστότητα πυροδοτεί πληθωρισμό. Το βιομηχανικό «θαύμα» του κόσμου έσβησε με το κραχ του 1989. Δυστυχώς, ο «οικονομικός εφιάλτης» για την Ιαπωνία επανήλθε με τον καταστροφικό σεισμό και το τσουνάμι της 11ης Μαρτίου και την επακόλουθη πυρηνική καταστροφή. Δεν είναι τυχαίο που η αρίθμηση των πρωθυπουργών ξεκινά από το 1989 -ο Γιοσιχίκο Νόντα είναι ο 16ος- καθώς στα χρόνια που ακολούθησαν έσβησε η οικονομική ισχύς της Ιαπωνίας όταν η «φούσκα» του χρηματιστηρίου και της αγοράς ακινήτων έσκασε, οδηγώντας στη χρεοκοπία επιχειρήσεις και τράπεζες.
Η Ιαπωνία προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές της, αλλά και να αντιμετωπίσει το τεράστιο δημόσιο χρέος, που είναι ήδη διπλάσιο από την οικονομία της των 5 τρισ. δολαρίων. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση της χώρας, μετά την καταστροφή που άφησε περισσότερους από 25.000 νεκρούς ή αγνοουμένους, δεν είναι επιτυχείς. Βέβαια, το συνολικό κόστος που προκάλεσε η τεράστια φυσική καταστροφή υπολογίζεται στα 300 δισ. δολάρια. Παράλληλα, η οδυνηρή αυτή αποτυχία έχει πυροδοτήσει τις υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας από τη Moody’s και τη Standard & Ρoor’s.
Και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Οσα συνέβησαν είναι δυσμενέστατα για την ιαπωνική οικονομία, η οποία ποτέ δεν ανέκτησε τη θέση της στην παγκόσμια ιεραρχία μετά τη «φούσκα» ακινήτων και χρηματιστηρίου το 1989. Παρά ταύτα, κάποιοι οικονομολόγοι θεωρούσαν πως η ανοικοδόμηση της χώρας θα λειτουργούσε ως μοχλός ανάπτυξης και απασχόλησης. Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν έγινε. Απλώς να θυμίσω ότι, μετά τον σεισμό του Κόμπε προ 16 ετών, η Ιαπωνία είχε κατά τι ενισχυθεί οικονομικά.
Δύσκολα ανακαλούμε σήμερα στη μνήμη το γεγονός ότι τη δεκαετία του ’80 η ιαπωνική οικονομία προκαλούσε τον παγκόσμιο θαυμασμό. Ολοι πίστευαν τότε ότι οι κάτοικοί της θα έχαιραν σύντομα του υψηλότερου βιοτικού επιπέδου που έχει δει ποτέ ο κόσμος και ότι θα πρωτοπορούσε για να χαρίσει στην ανθρωπότητα τα πιο καταπληκτικά τεχνολογικά επιτεύγματα. Σήμερα είναι παγιδευμένη ανάμεσα στις ΗΠΑ, που μάχονται να παραμείνουν στη θέση τους ως κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο, και στην Κίνα, η οποία αναζητεί τρόπους να γίνει η ίδια κυρίαρχη.
Το ερώτημα αυτό παραμένει μετέωρο όχι μόνο στην Ιαπωνία, αλλά και στα μικρά και μεσαία κράτη της Ασίας. Ηδη η Κίνα που αρχίζει να μπαίνει σε τροχιά μεγάλης διεθνούς δύναμης υποσκέλισε, και επισήμως, την οικονομία της Ιαπωνίας από τη δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης.