Ενα «μυστικό όπλο» εξετάζουν τα «εργαστήρια» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζα, το οποίο, αν τελικά το ρίξουν στην αγορά, μπορεί να αναχαιτίσει την κρίση χρέους ακόμα και στους αδύναμους κρίκους της Ευρωζώνης.
Το «όπλο» αυτό λέγεται διολίσθηση του ευρώ έναντι του δολαρίου και η ενεργοποίησή του εξαρτάται μόνο από την ΕΚΤ. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να κάνει και πολλά για να πετύχει την πτώση του ευρώ. Αρκεί να μην αυξάνει τα επιτόκια και να δείξει διάθεση για περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Τα υπόλοιπα τα έχουν αναλάβει ήδη οι αγορές, οι οποίες έχουν ρίξει το ευρώ έναντι του δολαρίου το τελευταίο δωδεκάμηνο κατά 7% από τις αρχές του έτους.
Επισήμως οι πληροφορίες διαψεύδονται, αλλά ακαδημαϊκοί επιβεβαιώνουν τις συζητήσεις τους με τεχνοκράτες και με την πολιτική ηγεσία της ΕΚΤ. Οι συζητήσεις το τελευταίο διάστημα έχουν επικεντρωθεί στην υποτίμηση του ευρώ ως μέτρο αντιμετώπισης της δημοσιονομικής κρίσης, τουλάχιστον έως ότου η Ευρωζώνη λάβει πιο ριζοσπαστικές λύσεις, όπως η έκδοση ευρωομολόγου κ.λπ.
Μέχρι τότε η ΕΚΤ είναι δύσκολο να παραδεχθεί επισήμως ότι αφήνει το ευρώ να κατρακυλάει, καθώς αυτό θα πυροδοτήσει πληθωριστικές πιέσεις.
Ενας από τους ακαδημαϊκούς που έχει ήδη μιλήσει με την ΕΚΤ και έχει ταχθεί δημοσίως υπέρ της διολίσθησης του ευρώ είναι ο γνωστός καθηγητής Οικονομικών του Χάρβαρντ Μάρτιν Φέλντσταϊν. Σε πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times υποστήριξε μάλιστα ότι αν αφεθεί το ευρώ να υποχωρήσει επιπλέον 25% και φτάσει στο 1 προς 1 με το δολάριο, τότε θα βοηθηθεί η περιφέρεια της Ευρωζώνης για να ξεπεράσει την κρίση χωρίς να χρειαστεί άλλο μέτρο.
Στο πλευρό του βρίσκονται πολλοί συνάδελφοί του, όπως ο νομπελίστας οικονομολόγος Ρόμπερτ Μαντέλ που ήρθε πρόσφατα στην Αθήνα, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η Ευρωζώνη σήμερα έχει έναν μεγάλο σύμμαχο (πτώση ευρώ), τον οποίο πρέπει να εκμεταλλευτεί.
Η πτώση του ευρώ βοηθάει στην αντιμετώπιση της κρίσης με δύο βασικούς τρόπους: ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και ενεργοποιείται ένας μηχανισμός που κάνει τον πληθωρισμό να λειτουργεί προς όφελος της δημοσιονομικής πολιτικής.
Σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, ο μηχανισμός με τον οποίο επιδρά η υποχώρηση του ευρώ είναι άμεση: ενισχύονται οι εξαγωγές και περιορίζονται οι εισαγωγές, καθώς γίνονται πιο ακριβές. Με άλλα λόγια, η υποχώρηση του ευρώ αντικαθιστά μέρος από την υποτίμηση του νομίσματος που θα μπορούσαν να κάνουν οι χώρες της περιφέρειας αν δεν ήταν στο ευρώ. Ή υποκαθιστά μέρος της εσωτερικής υποτίμησης που πραγματοποιείται με τα μέτρα λιτότητας στις χώρες του ευρώ.
Επίπτωση στην Ελλάδα
Η υποχώρηση του ευρώ κατά 15% σε ένα χρόνο έχει δημιουργήσει ένα δημοσιονομικό μαξιλάρι που πλησιάζει το 1 δισ. ευρώ. Αν συμβεί αυτό που προτείνει ο Φέλντσταϊν, το δημοσιονομικό όφελος για την Ελλάδα το 2012 θα ανέλθει σε περισσότερα από 2 δισ. ευρώ. Οσα δηλαδή θα προέλθουν από τις περικοπές και το πλαφόν στις συντάξεις για το 2013.
Εχει υπολογιστεί ότι η υποχώρηση του ευρώ κατά 20% σε ετήσια βάση δημιουργεί δημοσιονομικό μαξιλάρι 1 δισ. ευρώ λόγω αύξησης της ανταγωνιστικότητας. Ομως, το μεγαλύτερο μέρος της επίπτωσης αυτής θα φανεί σε ένα έτος. Αμεσα, οι επιπτώσεις περιορίζονται κυρίως στις επενδύσεις και στον τουρισμό. Πώς προκύπτει ο υπολογισμός αυτός;
Η εκτίμηση αυτή στηρίζεται σε υπολογισμούς των καθηγητών Οικονομικών Ρ. Καμπαρέλο (ΜΙΤ) και Φ. Τζιαβάζι (Bocconi University), οι οποίοι ανέλυσαν τη δομή των ελληνικών εξαγωγών και του ελληνικού ισοζυγίου. Διαπίστωσαν ότι το 56% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται προς τρίτες χώρες (εκτός Ευρωζώνης) με κύριους πελάτες τις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Επιπλέον, το 70% των ελληνικών εξαγωγών αφορά τον τουρισμό. Οι καθηγητές διαπίστωσαν ότι μια υποτίμηση του ευρώ κατά 30% αυξάνει θεαματικά τις εξαγωγές και μειώνει σημαντικά το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου προκαλώντας αύξηση του ΑΕΠ. Επιπλέον, η MorgaStanley έχει υπολογίσει ότι η υποτίμηση της σταθμισμένης ισοτιμίας του ευρώ κατά 10% προκαλεί ενίσχυση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της Ευρωζώνης κατά 0,2 έως 0,3 ποσοστιαίες μονάδες, το επόμενο έτος της υποτίμησης. Εάν αυτό ισχύει και στην περίπτωση της Ελλάδας, τότε η υποτίμηση του ευρώ κατά 15% ενισχύει το ελληνικό ΑΕΠ κατά περίπου 900 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, επιβεβαιώνεται περίπου το ποσό του 1 δισ., σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των καθηγητών Καμπαρέλο και Τζιαβάζι.
Ιδανική ισοτιμία
Το ευρώ έχει υποχωρήσει έναντι του δολαρίου κατά 15% το τελευταίο δωδεκάμηνο και αν πέσει ακόμα 15%, τότε η ισοτιμία θα φτάσει στο 1 προς 1. Το επίπεδο αυτό θα είναι 20% υψηλότερο από το ιστορικό χαμηλό της ισοτιμίας ευρώ/δολαρίου, αλλά σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό Μάρτιν Φέλντσταϊν, είναι αρκετό για να ξεπεράσουν οι χώρες της περιφέρειας τη δημοσιονομική κρίση. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι την πτώση του ευρώ δεν θα την εμποδίσουν οι ΗΠΑ, καθώς το εμπόριο προς την Ευρωζώνη είναι μόλις το 5% των αμερικανικών εξαγωγών.
Υποτίμηση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει νέα υποτίμηση της πραγματικής ισοτιμίας του ευρώ για την Ελλάδα κατά επιπλέον 10,6% το 2012 και 2,8% το 2013. Αυτό σημαίνει ότι η ανατίμηση έναντι του 2000 θα έχει περιοριστεί στο 1,6% στο 4ο τρίμηνο του 2012 και η πραγματική ισοτιμία θα είναι υποτιμημένη (η Ελλάδα θα βρίσκεται σε καλύτερη ανταγωνιστική θέση) κατά 1,2% έναντι του 2000 στα τέλη του 2013. Αντίθετα, ανατιμημένες έναντι του 2000 θα είναι οι πραγματικές ισοτιμίες της Ισπανίας (6,2%), της Ιρλανδίας (8,7%), της Ιταλίας (20,3%) και της Πορτογαλίας (3,6%).
Ανταγωνιστικότητα
Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας συνέβαλε στην αύξηση των εξαγωγών αγαθών το 2010 και το 2011, η οποία συνεχίστηκε και το πρώτο 5μηνο του 2012. Οι εξαγωγές αγαθών ανήλθαν στα 8,62 δισ. ευρώ στο 5μηνο του 2012, έναντι 7,73 δισ. το αντίστοιχο διάστημα του 2011 και αναμένεται να υπερβούν τα 22,5 δισ (10,6% του ΑΕΠ) το 2012, έναντι 20,23 δισ. (9,4% του ΑΕΠ) το 2011, σύμφωνα με την Alpha Bank. Επίσης, η μεγάλη πτώση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών οφείλεται τώρα κατά ένα μέρος και στην υποκατάσταση εισαγωγών.
Υφεση
Το χρέος της γενικής κυβέρνησης στην Ευρωζώνη το πρώτο τρίμηνο του 2012 ανήλθε στο 88,2% του ΑΕΠ, έναντι 87,3% το τέταρτο τρίμηνο του 2011. Το ΔΝΤ προβλέπει αύξηση του χρέους στη Ζώνη του Ευρώ στο 91,4% του ΑΕΠ το 2012 και περαιτέρω στο 92,4% του ΑΕΠ το 2013, από 86,2% του ΑΕΠ το 2011. Είναι, λοιπόν αναγκαία η δημοσιονομική προσαρμογή, κυρίως στις χώρες της περιφέρειας, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να προωθηθούν πρακτικές προκειμένου αυτές οι χώρες να μη βυθιστούν σε ακόμα πιο έντονη και παρατεταμένη ύφεση.