Η λαίλαπα της πανδημίας σάρωσε τον πλανήτη, αποδεκατίζοντας ανθρώπινες ζωές, καταστρέφοντας δουλειές και περιουσίες, αλλά ορισμένοι άνθρωποι έμειναν κυριολεκτικά στο απυρόβλητο. Πέρασαν αβρόχοις ποσίν όλο το 2020 και το ακόμα πιο εντυπωσιακό γεγονός είναι πως ο αμύθητος πλούτος τους διογκώθηκε έτι περαιτέρω.
Και όλη αυτή η κατάσταση φέρνει και πάλι στο προσκήνιο το αίτημα για φόρο στους εκατομμυριούχους και δισεκατομμυριούχους, αποσκοπώντας στην απευθείας φορολόγηση των περιουσιακών τους στοιχείων παρά στην αύξηση των συντελεστών στις πηγές εσόδων τους, όπως το εισόδημα, σύμφωνα με δημοσίευμα στο Bloomberg. Αλλωστε, οι απανταχού κυβερνήσεις χρειάζονται απελπισμένα νέα έσοδα, διότι τα κρατικά ταμεία λόγω δαπανών τρισ. δολαρίων για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της πανδημίας έχουν στερέψει.
Προτάσεις
Από τη Χιλή έως τη Βρετανία, αριστερά κόμματα, βουλευτές, ακτιβιστές και πανεπιστημιακοί προτείνουν ποικίλες λύσεις. Στην Αργεντινή, λόγου χάριν, τον Δεκέμβριο ενεκρίθη η επιβολή εφάπαξ φόρου στον πλούτο, στη Βολιβία ο νέος Σοσιαλιστής πρόεδρος Λουίς Αρσε ψήφισε ετήσιο φόρο για τους έχοντες, ενώ ανάλογες κινήσεις γίνονται στη Χιλή και στο Περού. Και ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο εκλεγμένος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεν δείχνει θιασώτης της ιδέας, οι πιο προοδευτικοί πιέζουν προς την κατεύθυνση αυτή σε επίπεδο πολιτειακό, με πρώτες τις ελεγχόμενες από τους Δημοκρατικούς πολιτείες της Καλιφόρνιας και της Ουάσιγκτον.
Σε αυτές ζουν τουλάχιστον έξι από τους 10 πλουσιότερους της γης. Οπως παρατηρεί ένας εκ των συντακτών των φορολογικών προτάσεων, ο καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, Ντέιβιντ Γκάματζ, «σε όλον τον κόσμο γίνεται ευρύτερα αντιληπτό το φαινόμενο της διόγκωσης του πλούτου και της όξυνσης της ανισότητας, το οποίο συνδυάζεται με την ανεπάρκεια του φορολογικού μας συστήματος να διαχειριστεί την κατάσταση αυτή».
Οι φόροι επί των πλουσίων επανέρχονται αενάως στο τραπέζι της συζήτησης, παρά το ότι στο παρελθόν έγιναν πειράματα στη Γερμανία και στη Γαλλία, μεταξύ άλλων, και απέτυχαν εξαιτίας του κόστους και της πολυπλοκότητας να οριστεί η αξία μιας περιουσίας. Παράλληλα, ορισμένοι επεσήμαναν ότι αφ’ ης στιγμής επιβληθεί τέτοιος φόρος, οι πλούσιοι αλλάζουν κατοικία ή επινοούν πρακτικές φοροαποφυγής.
Οι υπέρμαχοι της φορολογίας θεωρούν πως τίποτε δεν έχει χαθεί και οι προηγούμενες προσεγγίσεις στην Ευρώπη μπορούν να αναβαθμιστούν. Οι φόροι μπορούν να απλουστευθούν, στοχεύοντας, λόγου χάριν, σε μικρότερες ομάδες μεγιστάνων και εκμεταλλευόμενοι τα τεχνολογικά επιτεύγματα σε επίπεδο διαφάνειας και υπολογισμού του πλούτου. Επιπλέον, οι εφάπαξ φόροι, που όρισε η Αργεντινή, δύσκολα αποφεύγονται, όπως οι καθιερωμένοι σε ετήσια βάση.
Η κατάσταση στη Βρετανία, η οποία σήμερα βρίσκεται προ του υψηλότερου δημοσιονομικού της ελλείμματος μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έθεσε και πάλι προς συζήτηση την ιδέα της φορολογίας των μεγάλων περιουσιών, ενώ τον Δεκέμβριο ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών ζήτησε εφάπαξ φόρο με στόχο να συγκεντρωθούν 260 δισ. στερλίνες, δηλαδή άνω του 1/3 των φορολογικών εσόδων του τελευταίου οικονομικού έτους. Οπερ και απαιτεί να επιβληθεί φορολογικός συντελεστής 1% στους έχοντες 500.000 στερλίνες και άνω σε ετήσια βάση και σε ορίζοντα πενταετίας. Το μέτρο θα αφορά 8 εκατ. φορολογουμένους.
Μεταρρύθμιση
«Αν και πολλά λέγονται για τη μεταρρύθμιση του υφιστάμενου φορολογικού συστήματος όσον αφορά τους πλουσίους, όλοι θεωρούν πως αυτό το ζήτημα δεν βρίσκεται στις άμεσες προτεραιότητες της ατζέντας τους», παρατηρεί ο επίκουρος καθηγητής Νομικής Αντι Σάμερς, στη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου. «Και αυτό, γιατί σχεδόν κανείς στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν ασχολήθηκε με το πρόβλημα από τη δεκαετία του 1970».
Στην Ευρώπη, εάν επιβαλλόταν φόρος θα έπληττε κυρίως τη Γερμανία. Εκεί, όπως φαίνεται από τον δείκτη του Bloomberg για τους 500 πλουσιότερους του κόσμου, έχουν συγκεντρωθεί οι περισσότεροι Ευρωπαίοι κροίσοι. Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες τάχθηκαν υπέρ της φορολόγησης του πλούτου το 2019 και το κόμμα της Αριστεράς ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης που εκδόθηκε τον Οκτώβριο και πραγματευόταν την επιβολή εφάπαξ φόρου πληρωτέου επί 20ετία – η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ έχει απορρίψει αυτή την προοπτική πάντως.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι υποψήφιοι των προεδρικών εκλογών Ελιζάμπεθ Γουόρεν και Μπέρνι Σάντερς ενθουσίασαν τους προοδευτικούς ψηφοφόρους με τις προτάσεις τους για τη φορολόγηση του πλούτου, ενώ τρόμαξαν κάποιους δισεκατομμυριούχους, αλλά όπως φαίνεται η αλλαγή θα γίνει σε πολιτειακό επίπεδο. Στο Σακραμέντο, ο τοπικός Δημοκρατικός βουλευτής Ρομπ Μπόντα προτείνει νέο ετήσιο φόρο 0,4% σε καθαρά έσοδα άνω των 30 εκατ. δολαρίων για ζευγάρια. Αν και δεν ευοδώθηκε η προσπάθειά του πέρυσι, θέλει να την επαναφέρει μαζί με άλλα μέτρα. «Ζητάμε από όσους τα καταφέρνουν καλά να βοηθήσουν όσους υποφέρουν», είχε πει.
Σύστημα
Στην πολιτεία της Ουάσιγκτον δεν προβλέπεται κάποιος φόρος εισοδήματος και εκεί ζουν ορισμένοι εκ των πάμπλουτων της γης, όπως ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, η πρώην σύζυγός του Μακένζι Σκοτ, ο ιδρυτής της Μicrosoft Μπιλ Γκέιτς κ.ά. Και αυτό μεταφράζεται σε ένα σύστημα όπου το 1/5 των φτωχότερων πληρώνει πολιτειακούς και τοπικούς φόρους ισοδύναμους με το σχεδόν 18% των εισοδημάτων τους, ενώ τα ανώτατα εισοδηματικά κλιμάκια του 1% του πληθυσμού φορολογούνται με 3%, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Φορολογίας και Οικονομικής Πολιτικής.
Στην πολιτεία της Ουάσιγκτον οι τοπικοί βουλευτές σχεδιάζουν πρόταση νόμου, αποσκοπώντας στο να φορολογηθούν οι πλουσιότεροι, αυτοί που κυρίως ωφελήθηκαν από την πανδημία. Συνολικά, την περασμένη χρονιά οι περιουσίες των 500 πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου αυξήθηκαν σχεδόν ένα τρίτο, δηλαδή κατά 1,8 τρισ. δολάρια σε 7,6 τρισ. δολάρια, όπως αναφέρει το Bloomberg.
Επιπλέον, εξετάζονται και άλλες εναλλακτικές, όπως αυτή του κυβερνήτη της Ουάσιγκτον, Τζέι Ινσλι, που αφορά νέο φόρο στα κεφαλαιακά κέρδη. Στη
Νέα Υόρκη ένας φόρος για τους πλουσίους αντιβαίνει το πολιτειακό σύνταγμα, εξ ου και Δημοκρατικοί βουλευτές προτείνουν φόρο στα μη πραγματοποιηθέντα κεφαλαιακά κέρδη των δισεκατομμυριούχων, καθώς και φόρο σε δευτερεύουσες κατοικίες (π.χ. μικρά διαμερίσματα σε περιοχή άλλη από εκείνη που ζουν μονίμως).
Στο Νιου Τζέρσεϊ ψήφισαν αύξηση φόρου εισοδήματος για τους εκατομμυριούχους τον Σεπτέμβριο. Κατά τον πανεπιστημιακό Αντι Σάμερς, ο οποίος συμμετείχε στη σύνταξη της βρετανικής πρότασης για τη φορολόγηση, «οι Ηνωμένες Πολιτείες συμβάλλουν στο να επηρεαστεί η παγκόσμια κοινή γνώμη όσον αφορά το φορολογικό σύστημα του πλούτου – εάν κάτι είναι πιθανό να γίνει εκεί, οι άλλες χώρες θα το λάβουν πολύ σοβαρά υπ’ όψιν τους».