Το γεγονός ότι το bitcoin έχει αρχίσει να γίνεται ευρέως αποδεκτό σε όλο το φάσμα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών έχει οδηγήσει την τιμή του σε νέα ύψη. Μέσα στην εβδομάδα έκλεισε για πρώτη φορά στις 50.000 δολάρια, για να υποχωρήσει αργότερα. Μία εβδομάδα μετά την ημέρα που η Tesla ανακοίνωσε ότι επενδύει 1, 5 δισ. δολάρια σε bitcoin, το ψηφιακό νόμισμα εξακολουθεί να διεισδύει στο παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ανάμεσα στα οχυρά που κατακτά είναι και η Morgan Stanley, που εξετάζει το ενδεχόμενο να στοιχηματίσει στο bitcoin. Ο Καναδάς ενέκρινε, άλλωστε, τους πρώτους διαπραγματεύσιμους τίτλους σε bitcoin. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι πολλές επιχειρήσεις αρχίζουν να προσφέρουν υπηρεσίες για κρυπτονομίσματα, σε αυτή την κατηγορία επενδύσεων στην οποία εφαρμόζονται ελάχιστες ρυθμίσεις, ενώ το γεγονός αυτό προκαλεί αντιπαραθέσεις μεταξύ πολιτικών και οικονομολόγων. Στην αρχή της εβδομάδας η τράπεζα BNY Mellon ανακοίνωσε ότι στελεχώθηκε ομάδα που σχεδιάζει μια πλατφόρμα για την εποπτεία και τη διαχείριση παραδοσιακών και ψηφιακών τίτλων. Η Mastercard ανακοίνωσε ότι θα αρχίσει να δίνει στους κατόχους της κάρτας της τη δυνατότητα να διενεργούν συναλλαγές σε ορισμένα κρυπτονομίσματα στο δίκτυό της. Ο συνδυασμός των πεφωτισμένων όπως ο δισεκατομμυριούχος Ελον Μασκ και των πανίσχυρων τραπεζών προσθέτει νέα δυναμική στα διαστημικά κέρδη του bitcoin. Η τιμή του έχει σημειώσει άνοδο περίπου 40% μέσα στον Φεβρουάριο και βρισκόταν μόλις στις 48.000 δολάρια τη Δευτέρα. «Το κλειδί για την περαιτέρω άνοδο του bitcoin είναι να κατακτήσει όλο και περισσότερες εταιρείες», σχολιάζει ο Εντουαρντ Μόγια, αναλυτής αγοράς της Oanda Corp. Ο ίδιος υπογραμμίζει πάντως ότι «το bitcoin παρουσιάζει συνέχεια μεγάλες διακυμάνσεις και μέσα στις επόμενες ημέρες ενδέχεται να δούμε κάποιες άγριες μεταβολές».
Εξακολουθεί να αμφισβητείται το κατά πόσον το bitcoin αποτελεί νόμιμη επένδυση με πραγματικό πρόσημο και αξία. Η επένδυση αυτή έχει κατηγορηθεί για τον ρόλο που διαδραματίζει στο ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και στην απάτη, και προσφάτως ο Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ, συγγραφέας του «Μαύρου κύκνου», ανακοίνωσε ότι πρόκειται να απαλλαχτεί από τα bitcoins του. Ο Τάλεμπ τονίζει πως ένα νόμισμα δεν έχει σχεδιασθεί για να είναι πιο ευμετάβλητο από όσα αγοράζεις με αυτό και προσθέτει πως δεν μπορείς να αγοράσεις αγαθά με ένα κρυπτονόμισμα. Οπως τονίζει, «υπό αυτήν την έννοια, είναι μια αποτυχία», επί του παρόντος τουλάχιστον. Υπάρχουν ενδείξεις πως όλο και περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις της Wall Street ετοιμάζονται να μπουν στην αγορά κρυπτονομισμάτων. Σε συνέντευξή του στο δίκτυο CNBC, ο Ντάνιελ Πίντο, συμπροεδρεύων της JP Morgan Chase, τόνισε πως δεν υπάρχει ακόμη ζήτηση από πλευράς των πελατών της τράπεζας για bitcoin, αλλά είναι βέβαιος ότι θα γίνει αργότερα.
Το Bloomberg ανέφερε πως η μονάδα Counterpoint Global Morgan Stanley Inevestment Management μελετάει ώστε να εξακριβώσει κατά πόσον μπορεί το κρυπτονόμισμα να αποτελέσει κατάλληλη τοποθέτηση για τους επενδυτές της. Για να προχωρήσει κανείς με τέτοιου είδους επενδύσεις, πρέπει να πάρει την έγκριση της εταιρείας αλλά και των ρυθμιστικών αρχών. Οπως σχολίασε ο Πάτρικ Κάμπος, υπεύθυνος στρατηγικής στη Securrency, «με κάθε νέα ανακοίνωση όπως αυτή που έκανε η ΒΝΥ, ενθαρρύνονται και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να υιοθετήσουν ταχύτερα τα ψηφιακά νομίσματα».
Η ακτινογραφία των ψηφιακών νομισμάτων στις κεντρικές τράπεζες
Τον Οκτώβριο οι κεντρικές τράπεζες των χωρών του G7 σκιαγράφησαν σε γενικές γραμμές το πώς πρέπει να λειτουργεί ένα ψηφιακό νόμισμα μιας κεντρικής τράπεζας. Το κοινό ανακοινωθέν των υπουργών των 7 μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου δεν ανέφερε πάντως τίποτε για τη νέα τεχνολογία. Μερικές πληροφορίες για τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών:
– Τι είναι τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών;
– Είναι το ηλεκτρονικό – ψηφιακό ανάλογο των μετρητών. Οπως τα χαρτονομίσματα ή τα κέρματα, δίνουν στους κατόχους τη δυνατότητα να απευθυνθούν άμεσα στην κεντρική τράπεζα παρακάμπτοντας τις εμπορικές τράπεζες. Εφόσον υποστηρίζονται από τις κεντρικές τράπεζες, θα είναι «ασφαλή» όσο και το παραδοσιακό χρήμα.
– Γιατί τα χρειάζονται οι κεντρικές τράπεζες;
– Οι κεντρικές τράπεζες διαβλέπουν τον κίνδυνο να χάσουν τον έλεγχο του παγκόσμιου συστήματος πληρωμών και αυτός να περιέλθει είτε σε κάποιο φορέα του ιδιωτικού τομέα είτε στα κρυπτονομίσματα, που γενικά δεν ελέγχονται από καμία κεντρική αρχή. Σε μια τέτοια περίπτωση, όμως, θα περιοριζόταν η δυνατότητα των τραπεζών να ελέγξουν την προσφορά χρήματος, που είναι ένας από τους κύριους τρόπους ρύθμισης των οικονομιών. Και, βέβαια, αυτός ο κίνδυνος γίνεται όλο και πιο πραγματικός τώρα, μετά το καταιγιστικό ενδιαφέρον που έχουν εκδηλώσει για τα ψηφιακά νομίσματα επενδυτές του παραδοσιακού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τώρα που μειώνεται σταδιακά η χρήση μετρητών, τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών μπορούν να αποτελέσουν μια εναλλακτική έναντι των κρυπτονομισμάτων, αλλά σαφώς πιο ασφαλή.
– Πώς θα μοιάζουν τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών;
– Εδώ οι απόψεις διαφέρουν σημαντικά. Ενα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας μπορεί να είναι απλώς μια ένδειξη ή ένα είδος εφαρμογής που έχει «κλειδώσει» μέσα σε μια συμβατική συσκευή, όπως είναι το κινητό τηλέφωνο ή μια προπληρωμένη κάρτα, που σημαίνει ότι θα είναι εύκολο να το έχει κανείς μαζί του και να το χρησιμοποιήσει όταν θελήσει. Εναλλακτικά, μπορεί να υφίσταται μέσα από λογαριασμούς που θα διαχειρίζεται μια τράπεζα δίνοντας τη δυνατότητα στις αρχές να το παρακολουθεί, να το ρυθμίζει, ακόμη και να προσφέρει κάποιου είδους τόκο. Οι κεντρικές τράπεζες ενδιαφέρθηκαν να δημιουργήσουν τα δικά τους ψηφιακά νομίσματα ως αντίδραση και άμυνα στα κρυπτονομίσματα και στην αυξανόμενη δημοτικότητά τους.
– Ποιες κεντρικές τράπεζες έχουν αναλάβει πρωτοβουλία και ηγούνται του θέματος;
– Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας σχεδιάζει να είναι η πρώτη κεντρική τράπεζα στον κόσμο που θα εκδώσει ψηφιακό νόμισμα. Ηδη οι κρατικές τράπεζες της Κίνας δοκιμάζουν την εφαρμογή ενός ψηφιακού πορτοφολιού, σύμφωνα με τα κινεζικά ΜΜΕ.
Την ακολουθούν η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας, η σουηδική Riksbank, που έχει αρχίσει να δοκιμάζει το δικό της ψηφιακό e-krona, ενώ η Τράπεζα του Καναδά έχει επιταχύνει τις διαδικασίες για το ψηφιακό της νόμισμα. Ακολουθούν και κάποιες μικρές χώρες, όπως για παράδειγμα οι Μπαχάμες, που πέρυσι παρουσίασαν δικό τους ψηφιακό νόμισμα.
Τι κρύβει το μέλλον για χαρτονομίσματα, ψηφιακό χρήμα και «σκιώδη οικονομία»
Αν το ψηφιακό ρευστό των κεντρικών τραπεζών αντικαταστήσει σύντομα τα χαρτονομίσματα, μια σκιώδης οικονομία αξίας πολλών τρισ. δολαρίων ενδέχεται να διολισθήσει βαθύτερα στο σκοτάδι. Στη διάρκεια του περασμένου έτους, οι κεντρικές τράπεζες από το Πεκίνο μέχρι τη Φρανκφούρτη επιτάχυναν τα σχέδιά τους για την έκδοση δικού τους ψηφιακού νομίσματος εν μέρει για να προλάβουν την εκρηκτική αύξηση των κρυπτονομισμάτων του ιδιωτικού τομέα και των συστημάτων online πληρωμών που έχουν παρουσιάσει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Η πληθώρα σχεδίων και εννοιών που υπάρχουν έως τώρα καθιστούν ιδιαιτέρως δύσκολο να διαμορφώσει κανείς σαφή εικόνα περί του τι πρόκειται να προκύψει.
Εκείνο που φαίνεται βέβαιο είναι πως η στροφή στα ψηφιακά νομίσματα ηχεί σαν η αγγελία θανάτου των χαρτονομισμάτων και των κερμάτων όπως τα γνωρίζουμε σε φυσική μορφή. Είχε, έτσι κι αλλιώς, ξεκινήσει προ πολλού αυτή η αργή διαδικασία στροφής στο ηλεκτρονικό χρήμα, που όμως επιταχύνθηκε δραματικά καθώς λειτούργησε καταλυτικά η πανδημία. Ισως οι εξελίξεις αυτές να μην είναι μακριά. Η Κίνα ήδη δοκιμάζει πιλοτικές εκδόσεις ψηφιακών νομισμάτων και η ΕΚΤ προβλέπει πως θα έχει το ψηφιακό ευρώ σε τέσσερα χρόνια.
Αν, όμως, πλησιάζει το τέλος των μετρητών σε φυσική μορφή, τότε θα πρέπει να προσαρμοστούν ή να βρουν άλλο τρόπο όσοι άνθρωποι ή δραστηριότητες εξαρτώνται από τα χειροπιαστά χαρτονομίσματα, που πρακτικά προσφέρουν ανωνυμία στους κατόχους τους και στις συναλλαγές τους. Οι πιο προφανείς χρήστες μετρητών –κατ’ αντιδιαστολή με τις ηλεκτρονικές μεταφορές χρήματος μεταξύ τραπεζικών λογαριασμών εντός του τραπεζικού συστήματος– λειτουργούν στο πλαίσιο εκείνου που το ΔΝΤ χαρακτηρίζει «σκιώδη οικονομία».
Ως επί το πλείστον, αυτό το «οικοσύστημα» εξυπηρετεί τη φοροαποφυγή, την αποφυγή των ρυθμίσεων και της εποπτείας και σε αυτό μπορεί να συμμετέχουν οι πάντες, από τα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν χαρτονομίσματα για να πληρώσουν τις καθαρίστριες και τις κατασκευαστικές που αποφεύγουν να καταβάλουν τον ΦΠΑ ή τους φόρους εργασίας μέχρι το οργανωμένο έγκλημα και τη διακίνηση ναρκωτικών, ή ακόμη και τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων. Η κλίμακα αυτής της σκιώδους οικονομίας είναι τεράστια.
Σε έγγραφο εργασίας που δόθηκε στη δημοσιότητα λίγο πριν από το σοκ της πανδημίας, οικονομολόγοι του ΔΝΤ εξέφραζαν την εκτίμηση ότι η σκιώδης οικονομία στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες ενδέχεται να φτάνει στο 20% του ΑΕΠ, για παράδειγμα, και να υπερβαίνει το 35% σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες.
Στην Ευρωζώνη μόνον, το σχετικό ποσό ενδέχεται να υπερβαίνει τα 2 τρισ. ευρώ, ποσό σχεδόν διπλάσιο από τα χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία που ανέρχονται σε 1,2 τρισ. ευρώ. Παραδόξως είναι ακόμη μεγαλύτερο και από το σύνολο της κεφαλαιοποίησης όλων των γνωστών κρυπτονομισμάτων, που ανέρχεται σε 1,5 τρισ. δολάρια. Τα μετρητά δεν πρόκειται, βέβαια, να εξαφανιστούν εν μια νυκτί. Ούτε και το σύνολο της σκιώδους οικονομίας θα μεταναστεύσει στον κόσμο των κρυπτογραφημένων νομισμάτων. Στην Ευρώπη η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από ένα ψηφιακό ευρώ που θα κατατίθεται απευθείας στην ΕΚΤ με μηδενική απόδοση και θα εντάσσεται στις άμεσες υποχρεώσεις της κεντρικής τράπεζας όπως ακριβώς τα χαρτονομίσματα. Υπάρχει, όμως, ο φόβος ότι μπορεί να απειλεί τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθώς δεν ανταποκρίνεται στην ανάγκη όσων αποταμιευτών θέλουν να αποφύγουν την ανάληψη κινδύνου και να διατηρούν τα χρήματά τους σε κοινά χαρτονομίσματα.
Κερδοσκοπία
Τασσόμενη υπέρ της επιβολής παγκόσμιων ρυθμίσεων στο bitcoin, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ προσφάτως είπε ότι «το bitcoin είναι ένας εξαιρετικά κερδοσκοπικός τίτλος που έχει εξυπηρετήσει ορισμένες περίεργες επιχειρηματικές δραστηριότητες και μερικές εντελώς κατακριτέες δραστηριότητες ξεπλύματος χρήματος». Τόνισε, μάλιστα, πως έχει αντιληφθεί ότι διεξάγονται έρευνες για παράνομη δραστηριότητα.
Παραπλάνηση
Σε άρθρο του στους Financial Times, ο Νουριέλ Ρουμπινί προειδοποίησε ότι ο χαρακτηρισμός «νόμισμα» για το bitcoin και τα άλλα κρυπτονομίσματα είναι παραπλανητικός, καθώς «δεν αποτελούν μέσο πληρωμής, δεν χρησιμοποιούνται από νόμιμες εταιρείες, ενώ ακόμη και διασκέψεις με θέμα την κρυπτογράφηση αρνούνται να το δεχθούν ως πληρωμή για τη συμμετοχή σε αυτές».
Αστειάκια
Ο ιδρυτής της βιομηχανίας ηλεκτροκίνητων οχημάτων Tesla Ελον Μασκ οδήγησε σε άλμα 20% την τιμή του bitcoin δηλώνοντας ότι το κρυπτονόμισμα «τείνει να τύχει ευρύτερης αποδοχής από ανθρώπους του συμβατικού χρηματοπιστωτικού συστήματος». Νωρίτερα είχε οδηγήσει σε άνοδο 800% την τιμή του dogecoin, για να παραδεχθεί αργότερα ότι απλώς αστειεύτηκε.