Μέσα στην εβδομάδα, η νεοφυής εταιρεία πυρηνικής σύντηξης Commonwealth Fusion Systems ανακοίνωσε ότι άντλησε 1,8 δισ. δολάρια από επενδυτές, ανάμεσα στους οποίους ο Μπιλ Γκέιτς, οι μεγαλοεπενδυτές Τζορτζ Σόρος και Τζον Ντορ, αλλά και οι επενδυτικές Tiger Global Management, Time Ventures και Emerson Collective. Η Commonwealth έχει έδρα στη Μασαχουσέτη και παλαιότερα εντασσόταν στα προγράμματα του ΜΙΤ, αλλά το 2018 αποσπάστηκε από το τεχνολογικό ινστιτούτο της Μασαχουσέτης και αυτονομήθηκε.
Επικεντρώνεται στην προσπάθεια να επιτύχει την παραγωγή επαρκούς ενέργειας από την πυρηνική σύντηξη με απώτερο στόχο μια οικονομικά βιώσιμη ενέργεια, απεριόριστη ενέργεια. Η εταιρεία σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια που άντλησε για την ανέγερση και λειτουργία ενός συστήματος επίδειξης της τεχνολογίας της και για την κατασκευή ενός εμπορικού αντιδραστήρα πυρηνικής σύντηξης, που ευελπιστεί πως μπορεί να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2030.
Συνολικά έχει αντλήσει περισσότερα από 2 δισ. δολάρια στα τρία χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την ίδρυσή της. Στις αρχές Νοεμβρίου, άλλωστε, η Helion Energy, ανταγωνίστρια της Commonwealth, είχε ανακοινώσει ότι άντλησε 500 εκατ. δολάρια από επενδυτές.
Δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις, καθώς αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των εταιρειών που προσπαθούν να αναπτύξουν οικονομικά βιώσιμη ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη αντιγράφοντας, όπως λένε οι πυρηνικοί φυσικοί και χωρίς καμία ρομαντική διάθεση, «τη διαδικασία με την οποία γεννιούνται τα άστρα». Οπως εξηγούν, τόσο ο ήλιος του δικού μας συστήματος όπως και πολλά αντίστοιχα άστρα δεν είναι παρά κολοσσιαίων διαστάσεων αντιδραστήρες σύντηξης πυρήνων υδρογόνου.
Τα κεφάλαια που έχουν διοχετεύσει τελευταία οι επενδυτές σε εταιρείες του κλάδου προδίδουν την έλξη που ασκεί στους επενδυτές η τεχνολογία της πυρηνικής σύντηξης, σε μια στιγμή που η κλιματική αλλαγή επιτάσσει την αναζήτηση καθαρών μορφών ενέργειας με απώτερο στόχο την οικονομία με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
Οι συμβατικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες χρησιμοποιούν τη διαδικασία της διάσπασης του ατόμου για να παράγουν ενέργεια. Η πυρηνική σύντηξη είναι ουσιαστικά η αντίθετη διαδικασία, καθώς συμπιέζει τα άτομα συγχωνεύοντάς τα σε κάτι βαρύτερο.
Δεν παράγει ρύπους ή τοξικά απόβλητα, γι’ αυτό και οι υποστηρικτές της υποστηρίζουν πως είναι η ενέργεια του μέλλοντος και ότι θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Αμφισβητείται, όμως, ευρέως το κατά πόσον η διαδικασία που γεννάει τα άστρα μπορεί και να εφαρμοστεί επί Γης. Προσπάθειες και πειράματα είναι σε εξέλιξη από τη δεκαετία του 1950 με μεγάλο κόστος και αμφίβολα αποτελέσματα.
Η πλέον γνωστή προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση είναι πολυεθνικής φύσης και είναι ο αντιδραστήρας Iter στη νότια Γαλλία, που βρίσκεται υπό κατασκευήν επί 11 χρόνια και το κόστος του έχει ήδη υπερβεί κατά δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια τον αρχικό του προϋπολογισμού. Αυτά δεν αποθαρρύνουν, όμως, τους οπαδούς της πυρηνικής σύντηξης ούτε και τους επενδυτές, όπως αποδεικνύουν τα ηχηρότατα ονόματα που χρηματοδότησαν μέσα στην εβδομάδα την Commonwealth.
Εχουν, αντιθέτως, ενθαρρυνθεί από τη σχετική επιτυχία ενός πειράματος που έγινε στην Καλιφόρνια τον Αύγουστο και παρήγαγε το 70% της ενέργειας που χρησιμοποιήθηκε. Ηταν το περισσότερο που έχει επιτευχθεί έως τώρα, καθώς ζητούμενο για μια εμπορικά βιώσιμη σύντηξη είναι να παράγει περισσότερη ενέργεια από όση χρησιμοποιεί.
Οι δοκιμές στη Βρετανία με μια μηχανή ύψους 4,2 μέτρων
Του Stanley Reed
The New York Times
Η εμπορική αξιοποίηση της ενέργειας που παράγει η πυρηνική σύντηξη, ενδεχομένως με απώτερο στόχο τη χρήση της ως καθαρής ενέργειας που θα αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα τους επόμενους αιώνες, έχει θεωρηθεί από πολλούς άπιαστο όνειρο. Ομως το ενδιαφέρον των επενδυτών για την ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη αυξάνεται διαρκώς και ο αριθμός των νεοφυών εταιρειών στον τομέα πολλαπλασιάζεται. Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι 1.100 άνθρωποι εργάζονται σε τέτοιες εταιρείες σε πολλές χώρες. Εν ολίγοις, σχηματίζεται μια βιομηχανία με ένα αναπτυσσόμενο δίκτυο εταιρειών, που παρέχουν εξοπλισμό υψηλής εξειδίκευσης όπως, για παράδειγμα, τα εξαρτήματα των υπερμεγέθων μαγνητών που χρειάζονται οι μηχανές σύντηξης.
Ορόσημο στην ανάπτυξη της νεοπαγούς αυτής βιομηχανίας είναι η απόφαση που έλαβε προσφάτως η βρετανική κυβέρνηση να θεσπίσει κανονισμούς που θα διέπουν την ενέργεια από πυρηνική σύντηξη. Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα είναι βιώσιμη από εμπορικής απόψεως η ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη, αλλά ο μοχλός που οδηγεί σε αύξηση των επενδύσεων στον κλάδο είναι η εντεινόμενη ανησυχία για την κλιματική αλλαγή.
«Κανείς δεν έχει καλύτερο σχέδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», τονίζει ο Ντέιβιντ Κίνκχαμ, εκ των τριών συνιδρυτών της Tokamak Energy, εταιρείας πυρηνικής σύντηξης, που έχει αντλήσει περίπου 200 εκατ. δολάρια κυρίως από ιδιώτες επενδυτές. Ενας στόχος της Tokamak Energy είναι να υπερθερμάνει ισότοπα υδρογόνου τόσο ώστε να συνδυασθούν τα άτομά τους προκαλώντας μια αντίδραση που θα απελευθερώσει γιγάντια ποσά ενέργειας. Αυτή είναι και η ουσία της σύντηξης, που συχνά περιγράφεται ως η ενέργεια πίσω από τον ήλιο και τα άστρα. Στο εργαστήριο της εταιρείας, σε ένα επιχειρηματικό πάρκο έξω από την Οξφόρδη, ηχεί μια προειδοποίηση ανά 15 με 20 λεπτά ότι επίκειται δοκιμή και όλοι πρέπει να μείνουν έξω από το δωμάτιο στο οποίο βρίσκεται η μηχανή της σύντηξης: μια μηχανή ύψους 4,2 μέτρων με χοντρά τοιχώματα. Ενας διαπεραστικός ήχος διαρκεί περίπου ένα δευτερόλεπτο. Και μετά το μόνιτορ προβάλλει ένα μυστηριώδες βίντεο με το εσωτερικό της μηχανής.
Στη διάρκεια της δοκιμής, η μηχανή της Tokamak, που κοστίζει περίπου 68 εκατ. δολάρια για να κατασκευαστεί, θερμαίνεται στα 11 εκατ. βαθμούς Κελσίου. Η επιστημονική ομάδα της εταιρείας εκτιμά πως πρέπει να μπορέσει να φτάσει τα 100 εκατ. βαθμούς Κελσίου ή περίπου επτά φορές τη θερμοκρασία που υπάρχει στον πυρήνα του ηλίου. Πιστεύουν ότι θα τα καταφέρουν μέχρι το τέλος του έτους. Οι υπάλληλοι της Tokamak επιχειρούν να επιτύχουν τη σύντηξη χρησιμοποιώντας γιγάντιους και πανίσχυρους μαγνήτες για να συγκρατήσουν και να συμπιέσουν τον υπερθερμαινόμενο αέριο, προκαλώντας, έτσι, ένα είδος αστραπής μέσα σε ένα μπουκάλι.
Μεγάλη πρόοδο στα εργαστήρια βλέπουν στελέχη της βιομηχανίας και επενδυτές
Η Tokamak δημιουργήθηκε το 2008 από επιστήμονες που πίστευαν πως μπορούν να επιτύχουν πιο πολλά σε μια μικρή και ευέλικτη εταιρεία παρά μένοντας σε μεγάλα θεσμικά εργαστήρια από το ερευνητικό κέντρο σύντηξης της βρετανικής κυβέρνησης στο Κούλμαν ή στο Ιτερ στη νότια Γαλλία, όπου οικοδομείται μια πολύ μεγάλη μηχανή με διάμετρο περίπου 30 μέτρων, κόστους περίπου 25 δισ. δολαρίων. Από τη δεκαετία του 1990 ο αριθμός των νεοφυών εταιρειών σύντηξης αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Οπως τονίζει ο Αντριου Χόλαντ, διευθύνων σύμβουλος της Ενωσης Βιομηχανιών Σύντηξης, υπάρχουν τουλάχιστον 35 εταιρείες σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων σε ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Καναδά και Κίνα.
Σύμφωνα με σχετική μελέτη της Ενωσης, έχουν αντλήσει αθροιστικά κάπου τρία δισ. δολάρια κυρίως από επενδυτές του ιδιωτικού τομέα. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί να τοποθετεί κανείς τα χρήματά του σε μια τόσο εξεζητημένη έρευνα και επιδίωξη που έως τώρα δεν έχει αποφέρει μιας πεντάρας κέρδος. Οι επενδυτές δηλώνουν πως τους προσελκύει η προοπτική να είναι από τους πρώτους μυηθέντες σε μια τεχνολογία που θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού: έναν αντιδραστήρα πυρηνικής σύντηξης που θα παράγει πολύ περισσότερη ενέργεια από όση καταναλώνει. Ενα τέτοιο επίτευγμα αποτελεί υπόσχεση μιας τεράστιας εμπορικής επιτυχίας.
Οι επενδυτές δηλώνουν επίσης πως βλέπουν ήδη κάποια κέρδη. Ο Μαρκ Γουάιτ, διευθυντής επενδύσεων στο Βρετανικό Ταμείο Επιστήμης και Καινοτομίας, που χορήγησε στους ιδρυτές της Tokamak τις πρώτες 29.000 ευρώ, τονίζει πως σήμερα οι επενδύσεις του, συνολικού ύψους 470.000 ευρώ, έχουν αξία 88,2 εκατ. ευρώ. Με τους δικούς του υπολογισμούς σήμερα η συνολική αξία της Tokamak Energy ανέρχεται περίπου σε 373 εκατ. ευρώ.
Στην πυρηνική σύντηξη επενδύει επίσης ο Βινόντ Κόσλα, ιδρυτής της Khosla Ventures, επενδυτική που έχει την έδρα της στην Καλιφόρνια και χρηματοδοτεί την Commonwealth Fusion Systems, μια εταιρεία που αποσχίστηκε από το ΜΙΤ. Η Commonwealth ανακοίνωσε προσφάτως μια επιτυχή δοκιμή αυτού που η ίδια αποκαλεί την ισχυρότερη εκδοχή του είδους μαγνήτη που είναι κρίσιμος για την πυρηνική σύντηξη. Και οι επενδυτές επικρότησαν το επίτευγμά της.
Οι οπαδοί της πυρηνικής σύντηξης υποστηρίζουν πως η πρόοδος στους μαγνήτες όπως και σε άλλες συναφείς περιοχές αυξάνουν διαρκώς τις πιθανότητες επιτυχίας. Σε αντίθεση με τη φήμη της ως μια βιομηχανία με μακρόπνοο σχεδιασμό που θα αποδώσει καρπούς έπειτα από δεκαετίες, «έχει ήδη σημειώσει τρομερή πρόοδο». Αυτό ισχυρίζεται ο Φιλ Λαροσέλ, διαχειριστής επενδύσεων στην Breakthgrough Energy Ventures, της οποίας προεδρεύει ο Μπιλ Γκέιτς και η οποία έχει επίσης επενδύσει στην Commonwealth. Στελέχη της βιομηχανίας της σύντηξης εκτιμούν, πάντως, πως τα επόμενα χρόνια θα χρειαστούν μεγάλες αυξήσεις δαπανών. Η Tokamak Energy σχεδιάζει την κατασκευή μιας πιλοτικής μηχανής σύντηξης αξίας ενός δισ. δολαρίων. Θα το επιδιώξει χρησιμοποιώντας πανίσχυρους μαγνήτες που έχει αναπτύξει και οι οποίοι παρέχουν πολλές χιλιάδες φορές τη δύναμη της βαρύτητας της Γης.
Πρόκληση
Εκφράζοντας την υποστήριξή του στις νεοφυείς εταιρείες πυρηνικής σύντηξης, ο ιδρυτής της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, τόνισε πως η ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη «μπορεί να καλύψει το όποιο κενό αφήνουν αιολική και ηλιακή ενέργεια, δίνοντας με ασφάλεια και ανταγωνιστικό κόστος την απάντηση στις προκλήσεις της παγκόσμιας τάσης για στροφή στο μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα».
Αυτονόητο πλέον
Ιδρυτής δύο επενδυτικών και χρηματοδότης της Tokamak, ο Ντέιβιντ Χάρντινγκ επισημαίνει πως ήταν πάντα ελκυστική «η ιδέα της απεριόριστης και φθηνής ενέργειας μέσω της επιστημονικής επινοητικότητας», αλλά τώρα επικαλείται την κλιματική αλλαγή για να τονίσει πως «η υπερθέρμανση του πλανήτη καθιστά την αξιοποίηση της ενέργειας από πυρηνική σύντηξη ακόμη πιο αυτονόητη».
Aναπόφευκτο
Εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι σε έναν χρονικό ορίζοντα δεκαετιών ή ακόμη και ετών η ενέργεια από την πυρηνική σύντηξη θα είναι στη διάθεση της ανθρωπότητας, ο διευθύνων σύμβουλος της Commonwealth Fusion Systems, Μπομπ Μάμγκααρντ, τόνισε πως «όλα είναι επιστημονική φαντασία μέχρις ότου κάποιος τα υλοποιήσει, και ξαφνικά αυτό που ήταν αδύνατον γίνεται αναπόφευκτο».