«Καμπανάκι» ύφεσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη

«Καμπανάκι» ύφεσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Υποβάθμιση προβλέψεων για την ανάπτυξη, καθοριστικός παράγοντας οι ροές ρωσικού αερίου

8' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Καθώς οι κεντρικές τράπεζες προχωρούν συντονισμένα σε αυξήσεις επιτοκίων για να ανακόψουν έναν ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο αντιδρούν με κραδασμούς που θυμίζουν την τελευταία παγκόσμια κρίση, δύσκολα κρύβεται η ανησυχία για το ενδεχόμενο ύφεσης. Οι ιθύνοντες στις δύο πλευρές του Ατλαντικού αρχίζουν να αναφέρονται ανοικτά στον κίνδυνο που είναι πλέον ορατός τόσο για την υπερδύναμη όσο και για την Ευρωζώνη. Εστω κι αν η Ευρωζώνη έχει καθυστερήσει έως τώρα τη στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική στην προσπάθειά της να μην τορπιλίσει την ανάκαμψη.

Δεν έχουν παρέλθει παρά λίγες εβδομάδες από τον Μάιο, όταν από το βήμα του Νταβός και παρά τις ανησυχητικές προειδοποιήσεις από οικονομολόγους και διεθνείς οίκους η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δήλωνε με κάποια αισιοδοξία ότι «προς το παρόν δεν βλέπουμε να έρχεται ύφεση στην Ευρωζώνη». Δύσκολα μπορεί να εκφράσουν σήμερα ανάλογη αισιοδοξία τα στελέχη της ΕΚΤ εν μέσω των καθοριστικών εξελίξεων που έχουν μεσολαβήσει έκτοτε, όπως η μείωση των ροών ρωσικού αερίου προς μεγάλες οικονομίες της Ευρωζώνης. Οπως παραδέχθηκε προ ημερών ο αντιπρόεδρος της Τράπεζας, Λούις ντε Γκίντος, στο απαισιόδοξο σενάριό της η ΕΚΤ προβλέπει την προοπτική συρρίκνωσης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης το επόμενο έτος σε περίπτωση ακραίων αρνητικών εξελίξεων όπως μια σημαντική μείωση της παροχής ενέργειας. Ομως το σενάριο αυτό τείνει ήδη να υλοποιηθεί τις τελευταίες ημέρες και η πρόβλεψη είναι ότι μια μείωση της προσφοράς αερίου κατά 10% μπορεί να οδηγήσει το ΑΕΠ της Ευρωζώνης σε πτώση κατά 0,7%.

Μεγαλύτερος ο κίνδυνος για την Ευρωζώνη λόγω της ενεργεια- κής της εξάρτησης.

Ηδη στη Γερμανία επικρατεί κλίμα συναγερμού τις τελευταίες ημέρες, από τη στιγμή που η Gazprom μείωσε τη ροή του φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1. Η εξέλιξη μπορεί να σταθεί καθοριστική για τη γερμανική οικονομία όπως, άλλωστε, έχουν προειδοποιήσει τα μεγαλύτερα οικονομικά ινστιτούτα της χώρας. Η ανεπάρκεια ενέργειας συνεπάγεται πτώση της βιομηχανικής παραγωγής ικανή να οδηγήσει σε αδράνεια κολοσσούς της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας όπως η BMW και η Volkswagen. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία είναι, εξάλλου, ο παράγοντας που επικαλούνται οικονομολόγοι και διεθνείς οίκοι όταν μιλούν για κίνδυνο ύφεσης στη Γηραιά Ηπειρο. Σχεδόν ταυτόχρονα με την απόφαση της ΕΚΤ να προχωρήσει στην πρόσφατη επί τα χείρω αναθεώρηση των προβλέψεων για ανάπτυξη και πληθωρισμό, ο διεθνής οίκος Fitch Ratings προειδοποιούσε πως μια αιφνιδιαστική διακοπή της προσφοράς ρωσικού αερίου θα βυθίσει την Ευρωζώνη σε ύφεση. Μια μείωση του ρωσικού αερίου κατά 30%, εκτιμά ο εν λόγω οίκος, συνεπάγεται συρρίκνωση 2% για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης, ενώ για τη Γερμανία η απώλεια του ρωσικού αερίου θα επιφέρει πτώση του ΑΕΠ της κατά 4%.

Τον ίδιο παράγοντα επεκαλείτο, άλλωστε, σε πρόσφατη έκθεσή της η Capital Economics, όταν προειδοποιούσε την Ευρώπη για τον κίνδυνο ύφεσης και τόνιζε πως η Ευρώπη κινδυνεύει περισσότερο από τις ΗΠΑ. Πέραν της ενεργειακής εξάρτησης, ο διεθνής οίκος τόνιζε πάντως και τη διαφορά ανάμεσα σε Ευρώπη και ΗΠΑ ως προς τα θεμελιώδη μακροοικονομικά μεγέθη των δύο οικονομιών. Υπολόγιζε ότι το δυναμικό ανάπτυξης της Ευρώπης δεν υπερβαίνει το 1% ετησίως όταν το αντίστοιχο για τις ΗΠΑ είναι 2%. Οπως υπογράμμισε, αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούν πολύ λιγότερες κακές εξελίξεις για να πληγεί η Ευρώπη.

«Καμπανάκι» ύφεσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη-1

Σε τεντωμένο σχοινί η περιοριστική πολιτική της Fed

Αν για την Ευρωζώνη ο κίνδυνος της ύφεσης προέρχεται κυρίως από την ενεργειακή κρίση, για τις ΗΠΑ είναι σαφώς πιο καθοριστική η πολιτική της ομοσπονδιακής τράπεζας και η επιθετική στροφή της σε περιοριστική νομισματική πολιτική που μπορεί να τορπιλίσει την ανάπτυξη σε μια ήδη εύθραυστη στιγμή. Η Federal Reserve δέχεται επικρίσεις ότι άργησε να αντιδράσει στην εκτόξευση του πληθωρισμού και τώρα σπεύδει σχεδόν πανικόβλητη να αυξήσει επιθετικά τα επιτόκια, διακινδυνεύοντας να οδηγήσει την υπερδύναμη σε ύφεση.  

Ο Τζερόμ Πάουελ, επικεφαλής της Fed, δεν έκρυψε την ανησυχία του και αναγκάστηκε να παραδεχθεί πόσο είναι πιο δύσκολο τώρα να τιθασεύσει τον πληθωρισμό χωρίς να πλήξει την ανάπτυξη. Παραδέχθηκε, επίσης, πως η επιθετική αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης, έναν μόλις μήνα μετά την προηγούμενη κατά 50 μ.β., «θα προκαλέσει κάποιον πόνο».

Παρά τη δυναμική ανάκαμψή της από την πανδημία, η αμερικανική οικονομία έχει ήδη δείξει σημάδια κόπωσης  και το πρώτο τρίμηνο του έτους συρρικνώθηκε κατά 1,5%. 

Ως εκ τούτου έχουν αρχίσει προ πολλού οι προειδοποιήσεις ότι είναι πλέον δύσκολο να επιτευχθεί η «ομαλή προσγείωσή της», καθώς ο πληθωρισμός του 8,6% με ιδιαίτερα υψηλές τις τιμές της βενζίνης και των τροφίμων συμπιέζουν την αγοραστική δύναμη των αμερικανικών νοικοκυριών. Δεδομένου δε ότι η Fed έχει από τον Μάιο αυξήσει τα επιτόκια κατά 50 μ.β., οι καταναλωτικές δαπάνες μειώνονται, οι εργολάβοι οικοδομών δέχονται πλήγμα από τα ήδη υψηλά επιτόκια, οι μικρές εταιρείες αγωνίζονται να αντεπεξέλθουν στο αυξανόμενο λειτουργικό κόστος και δυσκολεύονται να προσλάβουν προσωπικό. 

Σε αυτό το περιβάλλον, που τείνει να επιδεινωθεί, η απόφαση της Fed αφενός να συρρικνώσει το χαρτοφυλάκιό της και αφετέρου να προχωρήσει στην πιο επιθετική αύξηση επιτοκίων από το 1994 αναμένεται να πλήξει τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Ημέρες πριν από τη δεύτερη αύξηση των επιτοκίων είχαν υποβαθμίσει τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη των ΗΠΑ οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, όπως οι JPMorgan Chase και η Goldman Sachs, ενώ είχαν προηγηθεί απαισιόδοξες εκτιμήσεις του οίκου Moody’s. Μέσα στην εβδομάδα, άλλωστε, ο διευθύνων σύμβουλος της Morgan Stanley έδωσε 50% πιθανότητες να διολισθήσει η αμερικανική οικονομία σε ύφεση. Και τώρα οι μεγάλες απώλειες που σημείωσε η Wall Street και μαζί της οι ευρωπαϊκές αγορές κατά τις τελευταίες συνεδριάσεις πριν από την απόφαση της Fed, αλλά και έπειτα από αυτήν, ερμηνεύονται από μερίδα οικονομολόγων ως προανάκρουσμα ύφεσης. Στη διάρκεια της εβδομάδας δόθηκαν στη δημοσιότητα στοιχεία της εταιρείας ερευνών CFRA, σύμφωνα με τα οποία από το 1948 και μετά στα εννέα από τα 12 αντίστοιχα επεισόδια μεγάλης υποχώρησης της αγοράς ακολούθησαν υφέσεις.

Σε μοναχικό δρόμο η Κίνα, με μειώσεις επιτοκίων αλλά και οικονομική επιβράδυνση

Τα τελευταία χρόνια και ως αποτέλεσμα του εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα, οικονομικοί και πολιτικοί αναλυτές διέβλεπαν την προοπτική «αποσύνδεσης» ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη και ανέλυαν εκτεταμένα τις συνέπειές της. Προβλέψεις για κάθε είδους επιπτώσεις, πολλές από τις οποίες είχαν απολύτως ρεαλιστική βάση, διαψεύστηκαν υπό μία έννοια γιατί την πορεία των πραγμάτων καθόρισε η απρόβλεπτη εξέλιξη της πανδημίας. Ακόμη και ο πόλεμος στην Ουκρανία, που στάθηκε τόσο καθοριστικός για τις περισσότερες χώρες, αφήνει σε μεγάλο βαθμό αλώβητη την Κίνα, που τελικά φαίνεται να έχει αποσυνδεθεί από την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία για εντελώς άλλο λόγο όμως και όχι εξαιτίας του ανταγωνισμού, και να ακολουθεί τη δική της πορεία. Αιτία είναι και πάλι η πανδημία, αλλά κυρίως η πολιτική της μηδενικής ανοχής στον κορωνοϊό που υιοθέτησε το Πεκίνο, αποφασισμένο να διακυβεύσει τους στόχους του για την ανάπτυξη προκειμένου να εξαφανίσει ει δυνατόν τα κρούσματα.

Στη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου παρέμειναν σε σκληρό lockdown οι πλέον εμπορικές μητροπόλεις της Κίνας, τα μεγαλύτερα λιμάνια της όπως η Σαγκάη και τα σημαντικότερα κέντρα χρηματοπιστωτικών και τεχνολογίας όπως η Σεντζέν, αλλά και μεγάλο μέρος της κινεζικής πρωτεύουσας. Η οικονομική δραστηριότητα «πάγωσε» στην Κίνα για μία ακόμη φορά την ώρα που οι άλλες οικονομίες ανέκαμπταν, αλλά αντιμετώπιζαν με τρόμο τον υψηλότερο πληθωρισμό των τελευταίων 40 χρόνων. Ετσι η δεύτερη οικονομία στον κόσμο αναμένεται να σημειώσει φέτος ανάπτυξη στην καλύτερη περίπτωση λίγο πάνω από το 2%, σαφώς χαμηλότερη από τον στόχο του 5,5% που είχε θέσει για το 2022. Το νέο κύμα της πανδημίας που υπαγόρευσε τα σκληρά lockdowns έπεται όμως μιας κρίσης ρευστότητας στην αγορά ακινήτων και μιας μεγάλης πτώσης στις πωλήσεις κατοικιών. Ετσι σε αντίθεση με τη γενικότερη τάση των μεγάλων κεντρικών τραπεζών, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας μείωσε προσφάτως τα επιτόκια για να διευκολύνει τη χορήγηση πιστώσεων και κυρίως στεγαστικών δανείων. Της το επιτρέπουν οι συνθήκες, καθώς σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο, η Κίνα εξακολουθεί να έχει συγκριτικά πολύ χαμηλότερο πληθωρισμό, που τον περασμένο μήνα έφτασε μόλις το 2,1%.
Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και ο πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ έχουν υποσχεθεί κάθε στήριξη στην κινεζική οικονομία με εκτεταμένες δημόσιες δαπάνες σε έργα υποδομής. Η δεύτερη οικονομία στον κόσμο υφίσταται και πάλι πρωτοφανή πλήγματα, με τον μεταποιητικό τομέα να συρρικνώνεται τον Μάρτιο όπως ακριβώς δύο χρόνια νωρίτερα στο πρώτο κύμα της πανδημίας. Κατά τα δύο πρώτα χρόνια της πανδημίας οι εξαγωγές φορητών υπολογιστών κινεζικής κατασκευής σημείωσαν διψήφια αύξηση αφού οι καταναλωτές έμεναν σπίτι, από όπου και εργάζονταν μέσω υπολογιστή. Φέτος, όμως, οι εξαγωγές της στο ίδιο είδος έχουν σημειώσει πτώση 16%. Οικονομολόγοι και ΜΜΕ στον δυτικό κόσμο διαβλέπουν το τέλος του κινεζικού θαύματος, της ιλιγγιώδους αυτής ανόδου που γνώρισε η Κίνα σημειώνοντας μέσο όρο ετήσιας ανάπτυξης περίπου 11,7% από το 1980 έως και το 2019. Δεν είναι λίγοι, ωστόσο, όσοι τονίζουν πως ίσως η Κίνα δεν θα σημειώσει ξανά εκείνους τους εντυπωσιακούς διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης αλλά θα παραμείνει αρκετά μεγάλη και ισχυρή για να υπερβεί τις ΗΠΑ κάποια στιγμή μέσα στο εγγύς μέλλον.

«Καμπανάκι» ύφεσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη-2

H παραδοχή

Ο επικεφαλής της Federal Reserve, Τζερόμ Πάουελ, ανακοινώνοντας, την Τετάρτη, επιθετική αύξηση των επιτοκίων μεγαλύτερη από τον προηγούμενο σχεδιασμό, παραδέχθηκε ότι αυτή θα λειτουργήσει «κάπως ανασταλτικά» για την οικονομική ανάπτυξη και ότι τώρα είναι «πιο δύσκολο» να επιτύχει η ομοσπονδιακή τράπεζα μια «ομαλή προσγείωση» της αμερικανικής οικονομίας.

«Καμπανάκι» ύφεσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη-3

Οι δυνατότητες

Ανακοινώνοντας τα σχέδια της ΕΚΤ για νέο εργαλείο που θα ανακόψει την άνοδο του κόστους δανεισμού, η πρόεδρος της τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, αναφέρθηκε στις δυνατότητες που υπάρχουν τώρα για να αποτραπεί μια νέα κρίση, όταν τόνισε πως η ύπαρξη του Ταμείου Ανάκαμψης υποδηλώνει ότι «η ΕΚΤ δεν είναι πλέον ο μόνος παράγοντας του παιχνιδιού».

«Καμπανάκι» ύφεσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη-4

Τα μέτρα

Με τα αλλεπάλληλα lockdowns στις εμπορικές μητροπόλεις της Κίνας να αναστέλλουν την οικονομική δραστηριότητα και να περιορίζουν τις καταναλωτικές δαπάνες, ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, υποσχέθηκε προ ημερών πως το Πεκίνο «θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να προωθήσει έργα υποδομών και να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες για να στηρίξει την οικονομία».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή