Η ενεργειακή κρίση και τα παιχνίδια της Ρωσίας με τις ροές αερίου έχουν αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες να περάσει η Ευρωζώνη το κατώφλι της ύφεσης, περιπλέκοντας τα πράγματα για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία μόλις ξεκίνησε τις επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων για να τιθασεύσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό, που κατέγραψε νέο ρεκόρ στο 8,9% τον Ιούλιο και μπορεί άμεσα να βρεθεί αντιμέτωπη με τη βαθιά συρρίκνωση της οικονομίας. Αυτό δίνει μια αίσθηση déjà vu, καθώς θυμίζει έντονα το λάθος πολιτικής που έγινε το 2008 και το 2011, όταν το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ με επικεφαλής τον Ζαν-Κλοντ Τρισέ αύξησε τα επιτόκια εν μέσω της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους, για να αναγκαστεί στη συνέχεια να αντιστρέψει γρήγορα την πολιτική του, καθώς η ανάπτυξη κατρακύλησε. Και τότε όπως και τώρα η ΕΚΤ είχε τη δικαιολογία της εντολής της για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι παγκόσμιες αυξήσεις επιτοκίων θα σταματήσουν το αργότερο στα τέλη του 2023 και τα επιτόκια θα μπορούσαν να αρχίσουν να μειώνονται εάν η ζώνη του ευρώ εισέλθει σε ύφεση. «Οι κεντρικές τράπεζες θ’ ανεβάσουν τα επιτόκια όσο ανεβαίνει ο πληθωρισμός, το πολύ μέχρι το τέλος του 2023. Μετά θ’ αρχίσουμε να τα μειώνουμε. Ενδεχομένως και νωρίτερα. Αν μπει η παγκόσμια οικονομία και ειδικά η ευρωπαϊκή σε ύφεση, από το 2023, μην εκπλαγείτε αν αρχίσουμε να έχουμε μειώσεις των επιτοκίων από το 2023 και όχι αυξήσεις», σημείωσε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ.
Ο κ. Στουρνάρας είναι το πρώτο μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ που αναγνωρίζει ότι η ύφεση μπορεί να σταματήσει νωρίς τον κύκλο αύξησης των επιτοκίων. Αναλυτές και οικονομολόγοι που μίλησαν στην «Κ» εκτιμούν πως αν και τα στοιχεία του πληθωρισμού του Ιουλίου υποδηλώνουν νέα επιθετική αύξηση των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο, μπορεί ο κύκλος σύσφιγξης να σταματήσει ακόμη και στα τέλη του 2022, καθώς η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο μετατρέπει την ενέργεια σε ισχυρό όπλο του Πούτιν, ικανό να βυθίσει την οικονομία. Παράλληλα συμφωνούν πως αν η ύφεση αποδειχθεί βαθιά, η ΕΚΤ θα αναγκαστεί το επόμενο έτος να εφαρμόσει εκ νέου νομισματική χαλάρωση.
«Ο τρόπος με τον οποίο η Ρωσία παίζει με την Ευρώπη αυξάνοντας και μειώνοντας τις ροές φυσικού αερίου, δείχνει ότι οι κίνδυνοι μιας πλήρους διακοπής πριν από τον χειμώνα έχουν αυξηθεί σημαντικά», σημειώνει στην «Κ» ο Ολιβερ Ρακάου, επικεφαλής οικονομολόγος της Oxford Economics . Αυτό θα υπονόμευε τις προσπάθειες για την αποθήκευση ενέργειας και θα καθιστούσε τουλάχιστον αναπόφευκτη την εφαρμογή δελτίου, όπως εκτιμά, ενώ τονίζει πως τα δεδομένα είναι αρκετά ξεκάθαρα πως ο κίνδυνος ύφεσης στην Ευρωζώνη έχει πλέον αυξηθεί σημαντικά.
Οπως εκτιμούν οι αναλυτές, τις επόμενες εβδομάδες και άλλα μέλη του Δ.Σ. της ΕΚΤ από την πλευρά των «περιστεριών» ενδέχεται να προχωρήσουν σε ανάλογες δηλώσεις με αυτές του Ελληνα τραπεζίτη, υπογραμμίζοντας τον αμφίδρομο κίνδυνο γύρω από τα επόμενα βήματα της ΕΚΤ.
Αναλυτές και οικονο-μολόγοι εκτιμούν πως μπορεί ο κύκλος σύσφιγξης να σταμα-τήσει ακόμη και στα τέλη του 2022.
«Πιστεύουμε ότι ο κύκλος σύσφιγξης της ΕΚΤ θα σταματήσει φέτος. Η συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου θα έρθει με μια νέα σειρά προβλέψεων που αναμένεται να δείξει ύφεση κατά τη διάρκεια του χειμώνα», σημειώνει στην «Κ» ο Αντουάν Μπουβέ, στρατηγικός αναλυτής της αγοράς επιτοκίων στην ING. Αυτό, όπως προσθέτει, θα καταστήσει τις περαιτέρω αυξήσεις επιτοκίων ακόμη πολύ δύσκολες για την ΕΚΤ, ακόμη κι αν η μείωση του πληθωρισμού θα έλθει το 2023. Αυτό που κατά τον κ. Μπουβέ θα ενισχύσει τις «φωνές» των «περιστεριών» της ΕΚΤ και θα προκαλέσει μια ανατιμολόγηση της αγοράς (και το έχει ήδη κάνει σε μεγάλο βαθμό) είναι οι ανησυχίες για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης.
Αξίζει να σημειώσουμε πως η αγορά αναμένει πλέον ότι η ΕΚΤ θα σταματήσει τις αυξήσεις επιτοκίων όταν θα φτάσουν το 1% τον Δεκέμβριο, από 2,50% που ήταν η τιμολόγηση στα μέσα Ιουνίου.
Κατά την ING η πολιτική αστάθεια στην Ιταλία, o συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία με εμβάθυνση της ενεργειακής κρίσης και μια επικείμενη ύφεση υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχει περιθώριο για πολλές περαιτέρω αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ. «Αναμένουμε ότι η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε νέα αύξηση των επιτοκίων κατά συνολικά 50 μονάδες βάσης πριν από την έναρξη του χειμώνα. Στη συνέχεια, προς το παρόν, δεν αναμένουμε περαιτέρω αυξήσεις επιτοκίων. Αντί για ένα μακρύ ταξίδι αύξησης επιτοκίων, η ομαλοποίηση της πολιτικής της ΕΚΤ επί του παρόντος μοιάζει μάλλον με ένα σύντομο ταξίδι», σημειώνει η ολλανδική τράπεζα.
«Περιμένουμε εδώ και καιρό τη στροφή από την ΕΚΤ στο τέλος του έτους, αλλά οι πιθανότητες για αλλαγή της στάσης της σε πιο ήπια νωρίτερα αυξάνονται και μπορεί ήδη να σταματήσει τον κύκλο αύξησης των επιτοκίων έπειτα από άλλες δύο αυξήσεις, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο», όπως σημειώνει από την πλευρά του ο κ. Ρακάου της Oxford Economics. Κατά τον ίδιο, αδιαμφισβήτητα, τα σημάδια ύφεσης θα είναι το πιο πιθανό έναυσμα. Οπως εκτιμά, η ΕΚΤ θα αυξήσει τα επιτόκια κατά 50 μ.β. στην επόμενη συνεδρίαση και θα προχωρήσει σε δύο αυξήσεις 25 μ.β. στη συνέχεια, ακολουθούμενες από μια παύση το 2023.
«Αλλά πιστεύουμε ότι υπάρχουν αυξανόμενες πιθανότητες να μην υλοποιηθεί η αύξηση του Δεκεμβρίου ή να γίνει μία κίνηση μόνο κατά 25 μ.β. τον Σεπτέμβριο, ανάλογα με το πόσο γρήγορα θα υποχωρήσει η ανάπτυξη», όπως επισημαίνει, ενώ εκτιμά πως αν υπάρξουν σημάδια για βαθιά ή πιο παρατεταμένη ύφεση, η ΕΚΤ μπορεί το 2023 να αντιστρέψει την πολιτική της και να προχωρήσει σε μειώσεις επιτοκίων. «Επιπλέον, η απάντηση θα εξαρτηθεί από το πληθωριστικό περιβάλλον. Οσο πιο γρήγορα υποχωρήσει ο πληθωρισμός, τόσο πιο γρήγορα η ΕΚΤ μπορεί να σταματήσει τις αυξήσεις ή ακόμη και να εξετάσει το ενδεχόμενο μειώσεων», σημειώνει.
Μπαράζ εκθέσεων από διεθνείς οίκους για οικονομική συρρίκνωση στην Ε.Ε.
Η ύφεση στην Eυρωζώνη αποτελεί πλέον το βασικό σενάριο για πολλούς διεθνείς οίκους, ενώ το πόσο βαθιά θα είναι θα το καθορίσει το ενεργειακό μέτωπο. Μπορεί στο β΄ τρίμηνο (0,7%) να απέφυγε την επιβράδυνση που παρατηρήθηκε σε άλλες μεγάλες οικονομίες, όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα, χάρη στην ανάκαμψη του τουρισμού, ωστόσο στο β΄ εξάμηνο η εικόνα θα είναι εντελώς διαφορετική, καθώς ο θετικός αντίκτυπος του reopening θα εκλείψει.
«Η ύφεση στην Ευρώπη εντός του 2022 και του 2023 είναι η βασική μας πρόβλεψη και οι πρόσφατες περαιτέρω περικοπές στις παραδόσεις φυσικού αερίου από τον Nord Stream 1 έχουν απλώς αυξήσει τους κινδύνους», σημειώνει στην «Κ» ο Σάλομον Φίελντερ, οικονομολόγος της Berenberg. «Η χαμηλότερη ρωσική προσφορά και η εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου είναι ο κύριος μοχλός πίσω από τη βραχυπρόθεσμη απαισιοδοξία μας για την ευρωπαϊκή οικονομία», όπως προσθέτει. Ο οικονομολόγος εκτιμά ότι η ΕΚΤ θα σταματήσει τις αυξήσεις επιτοκίων στο τέλος του 2022, καθώς τα «περιστέρια» του Δ.Σ. θα γίνουν όλο και πιο έντονα στις δηλώσεις τους για τερματισμό της σύσφιγξης εν μέσω της ύφεσης.
Η χαμηλότερη ρωσική προσφορά και η εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου είναι ο κύριος «μοχλός» πίσω από τις προβλέψεις.
Την τελευταία εβδομάδα οι διεθνείς οίκοι με μπαράζ εκθέσεών τους προειδοποίησαν ότι η ύφεση στην Ευρωζώνη είναι βέβαιη. Το νέο βασικό σενάριο της Goldman Sachs είναι για μια τεχνική ύφεση στην Ευρωζώνη με συρρίκνωση -0,1% το τρίτο τρίμηνο και -0,2% το τέταρτο τρίμηνο (όχι σε ετήσια βάση). Οπως σημείωσε, οι κίνδυνοι για πιο βαθιά ύφεση είναι υπαρκτοί, σε περίπτωση διακοπής των ροών φυσικού αερίου, νέων πιέσεων στα κρατικά ομόλογα ή μιας ύφεσης στις ΗΠΑ.
Από την πλευρά της η JP Morgan προειδοποίησε ότι η διαφαινόμενη κρίση στις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρωζώνη σε συνδυασμό με την πολιτική κρίση στην Ιταλία θα οδηγήσουν την περιοχή σε ήπια ύφεση στις αρχές του επόμενου έτους, αναγκάζοντας την ΕΚΤ να περιορίσει τις αυξήσεις επιτοκίων. Οι οικονομολόγοι της τράπεζας μείωσαν τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη της Ευρωζώνης στο 0,5% το τρίτο τρίμηνο, ενώ το τέταρτο τρίμηνο του 2022 και το πρώτο του 2023 αναμένουν ότι θα συρρικνωθεί κατά 0,5%.
Η Citigroup μείωσε τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη του ΑΕΠ το 2023 σε -1% για τη ζώνη του ευρώ και -2% για τη Γερμανία, ενώ ύφεση 0,9% προβλέπει και για την Ιταλία. Η αμερικανική τράπεζα τόνισε πως το χειρότερο σενάριο γίνεται πλέον το βασικό για την περιοχή και η πρόσφατη εκτίμησή της για μια ήπια ύφεση στην Ευρωζώνη έγινε υπερβολικά αισιόδοξη, με τις τιμές του φυσικού αερίου να έχουν αυξηθεί κατά 30% περαιτέρω και βασικούς οικονομικούς δείκτες να δείχνουν ότι έρχεται βαθιά ύφεση όπως αυτή του 2011-2012 ή ακόμη και του 2008-2009. «Η επιστροφή της πορείας του ΑΕΠ στα επίπεδα πριν από την πανδημία φαίνεται πλέον απίθανη, εκτός εάν η συντονισμένη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική απελευθερώσουν μια πολύ μεγάλη αύξηση των επενδύσεων», τόνισε η Citi. Δεδομένης της εστίασης της ΕΚΤ στον πληθωρισμό και της Γερμανίας στη δημοσιονομική πειθαρχία, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί, όπως εκτιμά.