Τον Αύγουστο του 1982, έφτασα στην Ουάσιγκτον προκειμένου να ξεκινήσω να εργάζομαι για έναν χρόνο στο Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμώνων του Λευκού Οίκου. Ναι, επρόκειτο για τη διακυβέρνηση Ρίγκαν, και εγώ ήμουν ήδη κεντροαριστερός. Αλλά ήταν περισσότερο μια τεχνοκρατική παρά μια πολιτική θέση, και ο νέος πρόεδρος του συμβουλίου, ο Μάρτιν Φέλντσταϊν -ένας μετριοπαθής Ρεπουμπλικανός: είδος που σε μεγάλο βαθμό έχει εκλείψει έκτοτε- ήθελε κάποια παιδιά-θαύματα για να επεξεργάζονται τα δεδομένα. Προοριζόμουν να εστιάζω σε διεθνή ζητήματα, με τον νεοπροσληφθέντα για την εσωτερική οικονομική πολιτική να είναι ο Λάρρυ Σάμερζ. Τι απέγινε εκείνος;
Εν πάση περιπτώσει, ο Μάρτυ κι εγώ είχαμε ένα δείπνο εργασίας τη νύχτα της άφιξής μου, και εκεί μού έθεσε ένα μείζον ερώτημα: «Επίκειται η κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας;». Δύο ήταν οι βασικοί λόγοι για αυτήν του την ανησυχία. Ο ένας ήταν πως το Μεξικό είχε μόλις ανακοινώσει την αδυναμία του να συνεχίσει να εξοφλεί τα χρέη του, γεγονός που σηματοδοτούσε την έναρξη της κρίσης χρέους της Λατινικής Αμερικής. Ο άλλος λόγος ήταν πως οι προσπάθειες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό είχαν οδηγήσει την αμερικανική οικονομία σε περιδίνηση, με τον λαό των ΗΠΑ να βιώνει τη χειρότερη ύφεσή από τη δεκαετία του ’30, γεγονός που δεν μπορούσε να συγκριθεί με κανένα μέχρι την οικονομική κρίση του 2008.
Αλλά όπως αποδείχτηκε, η παγκόσμια οικονομία δεν κατέρρευσε. Η κρίση χρέους προκάλεσε μια «χαμένη δεκαετία» για τη Λατινική Αμερική, με ευρέως διαδεδομένες εξαιρετικά αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις, αλλά δεν εξελίχθηκε σε παγκόσμια οικονομική «πανδημία». Και στις ΗΠΑ, μια στροφή 180 μοιρών της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας τελικά προκάλεσε ταχεία ανάκαμψη. Ως το 1984, ο Ρόναλντ Ρίγκαν υπερηφανευόταν για την οικονομική «λιακάδα της Αμερικής».
Και πάλι όμως, η ανάμνηση αυτού του καλοκαιριού με κάνει να αγχώνομαι ελαφρώς σχετικά με την οικονομική αισιοδοξία που φαίνεται να επικρατεί παντού αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον στα ΜΜΕ. Οι προβλέψεις για ομαλή προσγείωση -με τον πληθωρισμό να πέφτει σε αποδεκτά επίεπεδα χωρίς να προκαλέσει ύφεση- αναπαράγονται όλο και περισσότερο. Και η δική μου πρόβλεψη αφορά μια όντως σχετικά ομαλή προσγείωση: Ο πληθωρισμός φαίνεται να χαμηλώνει, και παρόλο που μπορεί να μην αποφύγουμε εντελώς μια ύφεση, αν τυχόν αυτή εμφανιστεί τότε κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ήπια.
Ωστόσο η εμπειρία των αρχών της δεκαετίας του ’80 προκαλεί ακόμη και σήμερα δύο λόγους ανησυχίας.
Οι δύο λόγοι ανησυχίας
Πρώτον, ο έλεγχος του πληθωρισμού κατά τη δεκαετία του ’80 υπήρξε εξαιρετικά επώδυνος.
Ο πληθωρισμός πράγματι έπεσε, από περίπου 10% σε περίπου 4%. Αλλά η διαδικασία του αποπληθωρισμού περιλάμβανε μια τεράστια, μακροχρόνια έκρηξη της ανεργίας. Τα οικονομικά αποτελέσματα που παρουσιάζονταν επίσημα εκείνη την εποχή συνεπάγονταν πολύ μεγάλο ποσοστό θυσιών. Στα τέλη του 1984, όταν ο Ρίγκαν έκανε λόγο για το πόσο καλή ήταν η κατάσταση της οικονομίας, το ποσοστό ανεργίας ήταν υπερδιπλάσιο του τωρινού.
Σύμφωνα με ορισμένους ίσως χρειαστεί να περάσουμε ξανά από μια τέτοια φάση. Τουλάχιστον μέχρι πριν λίγους μήνες, ο Σάμμερζ δημοσίευε σενάρια αποποπληθωρισμού παρόμοια με της δεκαετίας του 1980, λέγοντας πως η ανεργία έπρεπε να αυξηθεί προσεγγίζοντας σχεδόν το 6% προκειμένου να ελεγχθεί ο πληθωρισμός.
Θεωρώ ότι κάνει λάθος. Οι παραμορφώσεις που προκάλεσε η πανδημία έχουν καταστήσει πολύ δυσκολότερο το να εκτιμηθεί ο κρυμμένος πληθωρισμός, μέχρι το σημείο που δεν είμαστε πλέον σίγουροι τι σημαίνει ο όρος, αλλά πολλά από τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί σε μια προσπάθεια να διαλυθεί η σύγχυση δείχνουντον πληθωρισμό να μετριάζεται παρόλο που δεν παρατηρείται μέχρι στιγμής αύξηση της ανεργίας.
Ο πληθωρισμός έχει ήδη περιοριστεί σε ουσιαστικό βαθμό -και όπως αξίζει να επαναληφθεί, χωρίς μεγάλη αύξηση της ανεργίας. Οπότε, όπως είπα, θεωρώ πως ο Λάρρυ είναι υπερβολικά απαισιόδοξος. Είμαι, όμως, βέβαιος; Φυσικά και όχι.
Ο άλλος λόγος που η εμπειρία της δεκαετίας του ’80 διατηρεί για μένα το βάρος της είναι πως το 1982 ήταν ξεκάθαρο πως η Fed είχε φρενάρει πιο απότομα από όσο είχε στις προθέσεις της. Αυτό σημαίνει πως προσπαθούσε να επιβραδύνει την οικονομία -προκαλώντας κατ’ αποτέλεσμα επίτηδες ύφεση- αλλά δεν ήθελε να προκαλέσει τόσο οξεία ύφεση. Αποτελεί γεγονός πως τότε., όπως και τώρα, το επιτελείο που χαράσσει πολιτική επιχειρούσε να διαχειριστεί την οικονομία με περιορισμένες, συχνά πεπαλαιωμένες πληροφορίες και χρησιμοποιώντας σε μεγάλο βαθμό ανακριβή εργαλεία.
Συγκεκριμένα, η Fed προσπαθεί να μειώσει τον πληθωρισμό επιβραδύνοντας την οικονομία, δηλαδή αυξάνοντας τα επιτόκια. Αλλά υπάρχει μια οξεία διχογνωμία πάνω στο βαθμό που πρέπει να επιβαδυνθεί η οικονομία, πόσο πρέπει να αυξηθούν τα επιτόκια προκειμένου να επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο ποσοστό επιβράδυνσης και για πόσο οι αυξήσεις των επιτοκίων πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως. Ορισμένες φορές σκέφτομαι πως η Fed μοιάζει με κάποιον που προσπαθεί να θέσει σε λειτουργία τα μηχανήματα ενός σκοτεινού δωματίου φορώντας τα γάντια της κουζίνας.
Οπότε, ακόμη και αν δεν χρειαζόμαστε μια οξεία ύφεση προκειμένου να θέσουμε τον πληθωρισμό υπό έλεγχο, μπορεί τελικά να καταλήξουμε με αυτήν αν η Fed φρενάρει υπερβολικά απότομα. Υπάρχει φυσικά και ο αντίθετος κίνδυνος: η Fed να κάνει πολύ λίγα και ο πληθωρισμός να παραμείνει ανεξέλεγκτος. Αλλά θεωρώ πως τα τελευταία στοιχεία που αφορούν τον πληθωρισμό είναι αρκετά θετικά ώστε να δικαιολογήσουν την ανάληψη αυτού του ρίσκου και τη χαλάρωση ως προς το ζήτημα της αύξησης των επιτοκίων, τουλάχιστον για ένα διάστημα
Ποιο είναι το συμπέρασμα; Μια ομαλή προσγείωση έχει καταστεί πολύ πιθανότερη από όσο έμοιαζε λίγους μήνες πριν. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για τελειωμένη υπόθεση.
Με πληροφορίες από τους New York Times.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr