«Καλημέρα Βιετνάμ, αντίο Κίνα». Με αυτόν τον τίτλο, που αιφνιδιάζει και προκαλεί ετερόκλητους συνειρμούς άσχετους με το θέμα, η γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung ανακοίνωνε προσφάτως ως τετελεσμένο γεγονός ότι οι βιομηχανίες της Δύσης στρέφονται πλέον σε μικρότερες, ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας και γυρίζουν την πλάτη στην Κίνα.
Ισως ο καταλύτης που επιτάχυνε τη διαδικασία ήταν η πολιτική της μηδενικής ανοχής στον κορωνοϊό που εφάρμοσε τα τελευταία τρία χρόνια το Πεκίνο, κάνοντας κυριολεκτικά ασφυκτικό το έμφραγμα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Προηγήθηκαν όμως παράγοντες μείζονος γεωπολιτικής σημασίας με κυριότερο τον εντεινόμενο ανταγωνισμό ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο, ενώ αποδυναμώθηκαν τα οικονομικά κίνητρα καθώς αυξήθηκαν στην Κίνα οι μισθολογικές απαιτήσεις του πάλαι ποτέ φτηνού εργατικού δυναμικού της. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Κίνας, ο μέσος μισθός στα κινεζικά εργοστάσια έχει διπλασιαστεί από το 2013 έως το 2021 και από 46.000 γουάν τον χρόνο, ποσό αντίστοιχο των 6.690 δολαρίων, έχει φτάσει στον ετήσιο μισθό των 92.000 γουάν, ποσό αντίστοιχο περίπου των 13.300 δολαρίων. Ετσι, οι δυτικές βιομηχανίες έχουν βρει εναλλακτικές σε μια σειρά οικονομιών στην Ασία, κάποιες από τις οποίες είχαν χαρακτηριστεί «ασιατικές τίγρεις» χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη που σημείωναν τα πρώτα χρόνια της χιλιετίας προτού τις γονατίσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.
Μέσα στην τελευταία διετία ο αριθμός των ιαπωνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Κίνα μειώθηκε από 13.600 σε 12.700.
Από το Βιετνάμ, την Καμπότζη, την Ινδονησία και την Ταϊλάνδη μέχρι τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία εκτείνεται το νέο τοπίο στο οποίο βρίσκουν σήμερα οι εταιρείες των δυτικών οικονομιών όσα τους προσέφερε μέχρι προσφάτως η Κίνα: φτηνό εργατικό δυναμικό, μεγάλο παραγωγικό μηχανισμό και εκτεταμένη εφοδιαστική αλυσίδα. «Η Κίνα δεν είναι πλέον βιώσιμη ως εργοστάσιο του κόσμου», δήλωνε μέσα στην εβδομάδα ο Χιντέο Τανιμότο, πρόεδρος της ιαπωνικής βιομηχανίας ανταλλακτικών και εξαρτημάτων Kyocera, όταν μιλώντας στους Financial Times εξηγούσε τους λόγους που υπαγόρευσαν τη μεταφορά μονάδων παραγωγής της Kyocera στο Βιετνάμ και στην Ταϊλάνδη. Η εν λόγω βιομηχανία έχει 70% μερίδιο στην παγκόσμια αγορά κεραμικών εξαρτημάτων για την παραγωγή μικροεπεξεργαστών. Και σύμφωνα με τον πρόεδρό της, οι περιορισμοί που έχει επιβάλει στις εξαγωγές προς την Κίνα η κυβέρνηση Μπάιντεν ευθύνονται έως ένα βαθμό για το ότι η Kyocera προεξοφλεί μείωση των κερδών της κατά 31%. Είναι μία από τις βιομηχανίες που βρέθηκαν παγιδευμένες στη διελκυστίνδα ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου και το 2019 αποφάσισε να μεταφέρει μεγάλο μέρος της παραγωγής της από την Κίνα στο Βιετνάμ, ώστε να αποφύγει τους δασμούς που ισχύουν από την κυβέρνηση Τραμπ.
Δεν είναι η μόνη. Σύμφωνα με την ιαπωνική εταιρεία συγκέντρωσης δεδομένων Teikoku Databank, στην τελευταία διετία ο αριθμός των ιαπωνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Κίνα μειώθηκε από 13.600 σε 12.700. Στα τέλη Ιανουαρίου διέρρευσε, άλλωστε, ότι η Sony σχεδιάζει να μεταφέρει από την Κίνα στην Ταϊλάνδη τη μονάδα της που παράγει κάμερες και η νοτιοκορεατική Samsung μείωσε κατά περισσότερο από τα 2/3 το προσωπικό που απασχολούσε στην Κίνα. Φημολογείται, άλλωστε, πως ο αμερικανικός κολοσσός των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η Dell, θα αποσύρει από την Κίνα σταδιακά μέχρι το 2024 την παραγωγή της σε μικροεπεξεργαστές.
Νέο υπερεργοστάσιο το Βιετνάμ
Το Βιετνάμ, που κατά πολλούς θα υποκαταστήσει κυριολεκτικά την Κίνα, βρίσκεται σε στρατηγική θέση χάρη στη γειτνίασή του με αυτήν, ενώ παράλληλα η ακτογραμμή του μήκους 3.000 χλμ. τού προσφέρει σημαντικό πλεονέκτημα στο επίπεδο των logistics θαλάσσιων μεταφορών. Το διακρίνουν τα χαρακτηριστικά των χωρών της ευρύτερης περιοχής, με ίσως κυριότερο όλων το φτηνό εργατικό δυναμικό, αλλά και ο νεανικός του πληθυσμός, οι φιλικές προς τις επιχειρήσεις πολιτικές που προωθεί η κυβέρνησή του, οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που έχει συνάψει με πολλές χώρες και το γεγονός ότι κατορθώνει, έως τώρα τουλάχιστον, να διατηρεί εξίσου φιλικές σχέσεις τόσο με την Κίνα όσο και με τις ΗΠΑ.
Τα μεγέθη του εντυπωσιάζουν καθώς το δεύτερο τρίμηνο του περασμένου έτους οι εξαγωγές του αυξήθηκαν κατά 21% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021. Παράλληλα, η οικονομική του ανάπτυξη θυμίζει παλαιότερους ρυθμούς της Κίνας, καθώς εκτοξεύθηκε στο 7,7% καταγράφοντας τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 11 ετών. Και όλα αυτά ισχύουν ενώ η οικονομία του δέχθηκε καίριο πλήγμα από την πανδημία στη διάρκεια του 2021 όταν αναγκάστηκε να επιβάλει σκληρά lockdowns σε πολλές εμπορικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας Ανόι. Το αποτέλεσμα ήταν το τρίτο τρίμηνο του 2021 να βυθιστεί σε ύφεση με το ΑΕΠ του να μειώνεται κατά 6,2%.
Στη συνέχεια, όμως, η κυβέρνηση του Ανόι προώθησε την πολιτική των μαζικών εμβολιασμών σε μια προσπάθεια να συμβιβάσει τη λειτουργία της οικονομίας με την ύπαρξη του κορωνοϊού, αυτό δηλαδή που έκαναν και οι δυτικές οικονομίες. Ακολούθησε ακαριαία σχεδόν μια θεαματική ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στα εργοστάσια και τα σύνορα άνοιξαν, με αποτέλεσμα να γίνει αισθητή η αντίθεσή του με την Κίνα και την πολιτική της «μηδενικής ανοχής». Σύντομα, διεθνή ΜΜΕ και ειδικότερα οικονομικές επιθεωρήσεις άρχισαν να το χαρακτηρίζουν το νέο «υπερ-εργοστάσιο» και να προαναγγέλλουν την ανάδειξή του στον παραγωγικό μηχανισμό που θα αντικαταστήσει την Κίνα.
Η ανάδυση του Βιετνάμ είχε ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν από την πανδημία, καθώς είχε αρχίσει τουλάχιστον από το 2018 να επωφελείται από τον εμπορικό πόλεμο ανάμεσα στην Κίνα και στις ΗΠΑ. Διαβλέποντας κινδύνους στην εφοδιαστική τους αλυσίδα όταν κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα προκαλούσε η πανδημία, πολλές δυτικές επιχειρήσεις είχαν ήδη αρχίσει να μεταφέρουν τμήματα της παραγωγής τους στο Βιετνάμ. Σύμφωνα με το κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών του 2022 η χώρα προσείλκυσε άμεσες ξένες επενδύσεις ύψους 7,7 δισ. δολαρίων, καταγράφοντας αύξηση 7,8% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021. Και στο πρώτο τρίμηνο του 2022 οι εξαγωγές του υπερέβησαν εκείνες της κινεζικής εμπορικής μητρόπολης, της Σεντζέν, κατά 27,75 δισ. δολάρια.
Οι μισθοί των Κινέζων είναι πλέον πολύ «ακριβοί»
Την Παρασκευή ο Αρνο Αντλιτζ, διευθύνων σύμβουλος της Volkswagen, δήλωσε σε συνέντευξή του πως η εμβληματική αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας «στρέφει την προσοχή της στην Ινδία προκειμένου να διασφαλίσει καλύτερη θέση στον νέο κόσμο». Και επικαλέστηκε τις γεωπολιτικές εντάσεις και το γεγονός ότι γίνεται διαρκώς όλο και πιο περίπλοκο το ρυθμιστικό πλαίσιο. Τους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει επιβάλει νέα κύματα περιορισμών στις εξαγωγές τεχνολογίας στην Κίνα για να την εμποδίσει να παράγει μικροεπεξεργαστές υψηλής τεχνολογίας. Και τον Ιανουάριο, η Ιαπωνία και η Ολλανδία συμφώνησαν με τις ΗΠΑ να περιορίσουν τις εξαγωγές εξοπλισμού για την παραγωγή μικροεπεξεργαστών προς την Κίνα. Κι ενώ οι σχέσεις ανάμεσα στους δύο μονομάχους της παγκόσμιας οικονομίας είναι ήδη προ πολλού τεταμένες, οξύνει περαιτέρω τα πνεύματα η συμμαχία του Πεκίνου με τη Μόσχα και η μεταξύ τους σύσφιγξη των σχέσεων εν τω μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και παρά τις εντεινόμενες διεθνείς πιέσεις.
Σε σχετικό εκτενές δημοσίευμά του, ο βρετανικός Economist βαφτίζει «Altasia» αυτήν την ομάδα ασιατικών χωρών, από το Βιετνάμ μέχρι την Ιαπωνία. Χρησιμοποιεί δηλαδή έναν νεολογισμό από τη σύνθεση δύο λέξεων που σημαίνει «εναλλακτική Ασία». Επισημαίνει πως σε αυτήν την ομάδα χωρών θα δοκιμαστεί μάλλον η νέα γεωπολιτική τάξη πραγμάτων και το κατά πόσον θα μπορέσει να λειτουργήσει η απομάκρυνση των βιομηχανιών και γενικότερα η σχετική απεξάρτηση των οικονομιών της Δύσης από την Κίνα. Οπως τονίζει, πάντως, οι χώρες σε αυτήν την εκτεταμένη περιοχή της Ασίας παρουσιάζουν ένα εύρος δυνατοτήτων που κυμαίνονται από τις μεγάλες δεξιότητες του πληθυσμού πολλών εξ αυτών, τους χαμηλούς μισθούς της Ινδίας έως και την οικονομική ισχύ της Ιαπωνίας.
Το άθροισμα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού τους ανέρχεται σε 1,4 δισ. και υπερβαίνει τα 980 εκατ. της Κίνας, ενώ αθροιστικά και πάλι η ευρύτερη περιοχή διαθέτει 154 εκατ. άτομα ηλικίας 25 έως 54 ετών με τριτοβάθμια εκπαίδευση έναντι των αντίστοιχων 145 εκατ. της Κίνας. Στις περισσότερες από αυτές τις χώρες οι μισθοί είναι σαφώς πολύ χαμηλότεροι από την Κίνα καθώς στο Βιετνάμ, στην Ταϊλάνδη, στην Ινδία, στη Μαλαισία και στις Φιλιππίνες το ωρομίσθιο είναι κάτω από τρία δολάρια και είναι περίπου το 1/3 από το αντίστοιχο στην Κίνα. Συνολικά το περασμένο έτος οι χώρες της περιοχής εξήγαγαν στις ΗΠΑ προϊόντα αξίας 634 δισ. δολαρίων υπερβαίνοντας, έτσι, τις εξαγωγές της Κίνας που έφτασαν στα 614 δισ. δολάρια.
Ντίτερ Χόλτζερ
Ο Ντίτερ Χόλτζερ, μέλος του Δ.Σ. της βιομηχανίας μόδας Marc O’ Polo, τόνισε πως η εταιρεία του μεταφέρει μονάδες παραγωγής από την Κίνα στην Τουρκία και την Πορτογαλία «για να μη διατρέχει κίνδυνο η εφοδιαστική της αλυσίδα και να είναι πιο βιώσιμη, ενώ το ίδιο κάνουν πολλές εταιρείες, που προσπαθούν να μειώσουν την έκθεσή τους στην Κίνα».
13.300 δολ. έχει φθάσει ο ετήσιος μέσος μισθός στις κινεζικές βιομηχανίες, που το 2013 ήταν μόλις 6.690 δολ.
Χιντέο Τανιμότο
Ο πρόεδρος της ιαπωνικής Kyocera, μιας από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες μικροεπεξεργαστών στον κόσμο, αναφέρθηκε στους παράγοντες που διώχνουν τις βιομηχανίες από την Κίνα, τονίζοντας πως «όχι μόνον έχουν αυξηθεί οι μισθοί, αλλά με όλα αυτά που συμβαίνουν ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα είναι δύσκολο να εξάγει κανείς από την Κίνα προς άλλες περιοχές».
4,4% αύξηση σημείωσε το εξωτερικό εμπόριο του Βιετνάμ το α΄ τρίμηνο 2022, φθάνοντας στα 176.35 δισ. δολ.
Σαχιντουλάχ Αζίμ
Ο αντιπρόεδρος της Ενωσης Βιομηχανιών Ενδυσης και Εξαγωγέων του Μπανγκλαντές επισήμανε προσφάτως ότι «πολλές παραγγελίες από την ένδυση μέχρι τα έξυπνα κινητά και τα ηλεκτρονικά είδη έχουν φύγει από την Κίνα και έχουν δοθεί στο Μπανγκλαντές εξαιτίας του εμπορικού πολέμου που έχει ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα».