Η Σουηδία και η Νορβηγία αναγκάστηκαν να υπαναχωρήσουν από τα σχέδιά τους να γίνουν «κοινωνίες χωρίς μετρητά». Αιτία, ο φόβος ότι τα πλήρως ψηφιακά συστήματα πληρωμών θα τις καταστήσουν ευάλωτες σε ρωσικές απειλές για την ασφάλεια και θα αφήσουν ακάλυπτους όσους πολίτες δεν μπορούν να προσαρμοστούν στον ψηφιακό κόσμο.
Οι δύο χώρες, που έχουν πετύχει υψηλές ταχύτητες και ευρεία κάλυψη στο Διαδίκτυο, υψηλά ποσοστά ψηφιακής παιδείας, διαθέτουν μεγάλο αγροτικό πληθυσμό και ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech), είχαν ξεκινήσει μια σοβαρή προσπάθεια να περάσουν σε ένα μέλλον χωρίς μετρητά.
Ο στόχος ήταν αυτό να επιτευχθεί ακόμη και μέσα στο 2025. Το σύστημα πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου Swish (Σουηδία), που κυκλοφόρησαν έξι τράπεζες το 2012, είναι πανταχού παρόν στη Σουηδία και χρησιμοποιείται από όλους, από τους πάγκους των λαϊκών αγορών μέχρι τις καφετέριες και τα καταστήματα ρούχων. Το αντίστοιχο νορβηγικό Vipps συγχωνεύτηκε με το δανέζικο MobilePay το 2022 για να σχηματίσει το Vipps MobilePay, είναι επίσης πολύ δημοφιλές. Τον περασμένο μήνα κυκλοφόρησε και στη Σουηδία.
Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και η επακόλουθη αύξηση του διασυνοριακού υβριδικού πολέμου και των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο από φιλορωσικές ομάδες οδήγησαν τις αρχές αυτών των χωρών να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους.
Σε φυλλάδιο με τίτλο «Εάν έρθει η κρίση ή ο πόλεμος», το οποίο θα φτάσει σε όλα τα νοικοκυριά μέσα στον Νοέμβριου, το υπουργείο Αμυνας συμβουλεύει τους πολίτες να χρησιμοποιούν τακτικά μετρητά και να διατηρούν προμήθειες τουλάχιστον μιας εβδομάδας, καθώς και πρόσβαση σε άλλες μορφές πληρωμών, όπως τραπεζικές κάρτες και υπηρεσίες ψηφιακών πληρωμών. «Αν μπορείτε να πληρώσετε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, ενισχύετε την ετοιμότητά σας», αναφέρει.
Η κυβέρνηση εξετάζει επίσης νομοθεσία για την προστασία της δυνατότητας πληρωμής σε μετρητά για ορισμένα αγαθά. Τα μετρητά είναι νόμιμο χρήμα στη Σουηδία, αλλά τα καταστήματα και τα εστιατόρια μπορούν ουσιαστικά να λειτουργούν χωρίς μετρητά.
Οι Νορβηγοί πελάτες λιανικής είχαν πάντα το δικαίωμα να πληρώνουν σε μετρητά, αλλά τα τελευταία χρόνια αυξανόμενος αριθμός εμπόρων λιανικής επέλεγαν τις αγορές χωρίς μετρητά, αποκλείοντας περίπου 600.000 άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες. Η κυβέρνηση ενήργησε το καλοκαίρι, εισάγοντας νομοθεσία βάσει της οποίας οι λιανοπωλητές μπορούν να τιμωρηθούν με πρόστιμα ή άλλες κυρώσεις σε περιπτώσεις που δεν δέχονταν πληρωμές και σε μετρητά από την 1η Οκτωβρίου.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας είπε ότι «συνιστά σε όλους να έχουν κάποια μετρητά στη διάθεσή τους λόγω των ευπάθειας των λύσεων ψηφιακών πληρωμών σε κυβερνοεπιθέσεις» και πως η κυβέρνηση βρίσκεται σε ετοιμότητα «δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας με τον πόλεμο, τις ψηφιακές απειλές και την κλιματική αλλαγή».
Η υπουργός Δικαιοσύνης και Εκτακτης Ανάγκης της χώρας, Εμιλί Ενγκερ Μελ, είπε ότι «παρατεταμένες διακοπές ρεύματος, βλάβες συστήματος ή ψηφιακές επιθέσεις σε συστήματα πληρωμών και τράπεζες θα μπορούσαν να αφήσουν τα μετρητά ως τη μόνη εναλλακτική που είναι εύκολα διαθέσιμη».
Ο Μαξ Μπρίμπεργκ, ερευνητής στην κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, είπε ότι ο περιορισμός χρήσης μετρητών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ιδιωτικό τομέα. Πολλές από τις τράπεζες κατάργησαν τα μετρητά σε τοπικά υποκαταστήματα. Το ποσοστό των αγορών με μετρητά σε φυσικά καταστήματα μειώθηκε από σχεδόν 40% το 2012 σε περίπου 10% τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με τον Μπρίμπεργκ, καθώς όλα τα σουηδικά συστήματα πληρωμών ήταν μέρος του ίδιου «οικοσυστήματος», μια επίθεση θα μπορούσε να φέρει την κοινωνία σε αδιέξοδο. «Σχεδόν κάθε λειτουργία που κάνετε στην κοινωνία πρέπει να χρησιμοποιήσετε κάποιο είδος ανάλυσης πληρωμής ή επαλήθευσης, είτε με ηλεκτρονική ταυτότητα είτε με ηλεκτρονική πληρωμή», είπε. «Ολα αυτά θα κινδύνευαν να υπονομεύσουν τη λειτουργικότητα ολόκληρου του συστήματος στη Σουηδία εάν αποτύχει».
Πηγή: The Guardian