«Το πέσο πήγε στον διάβολο», έγραφε ανήσυχος ο κάτοχος Νομπέλ Λογοτεχνίας Β.Σ. Νάιπολ σε δοκίμιο που συνέγραψε τη δεκαετία του 1990 και αφορούσε την Αργεντινή. Το χωλό νόμισμά της αποτελεί εγγενές στοιχείο της νοτιοαμερικανικής αυτής χώρας. Και όμως η είδηση των τελευταίων ημερών, πως το πέσο έκανε βουτιά κατά 15%, τρόμαξε τους διεθνείς επενδυτές.
Οι αναδυόμενες αγορές είχαν ήδη γνωρίσει μεγάλη πτώση από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο του 2013, όταν η Federal Reserve ανακοίνωσε την πρόθεσή της να περιορίσει τις αγορές ομολόγων. Το διαφαινόμενο τέλος του φθηνού χρήματος εξώθησε τα κεφάλαια να εγκαταλείψουν τις αναδυόμενες αγορές, που είχαν επωφεληθεί από μία δεκαετία φθηνών εισροών. Τους τελευταίους μήνες φαινόταν πως η κατάσταση είχε σταθεροποιηθεί. Οι κρίσεις, όμως, συνηθίζουν να έρχονται σε κύματα και όχι σαν μια μεγάλη έκρηξη. Η Ταϊλάνδη αντιμετώπισε πρόβλημα τον Ιούλιο του 1997. Τέσσερις μήνες αργότερα, ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας προειδοποίησε τους συμπατριώτες του για τα δεινά που συνεπαγόταν η στήριξη από το ΔΝΤ. Χρειάστηκε περισσότερο από έτος για να ακολουθήσει η Ρωσία, που πτώχευσε τον Αύγουστο του 1998.
Μετά την υποτίμηση του νομίσματος της Αργεντινής και τη στάση πληρωμών του 2001, πολλοί υποστήριξαν πως η χώρα ήταν ειδική περίπτωση.
Μέχρι τα μέσα του 2002, όμως, η κρίση είχε μεταδοθεί στη Βραζιλία.
Οι καταστροφολόγοι μπορούν να υποστηρίξουν πως μετά τις μαζικές πωλήσεις του 2013 έχουν επιδεινωθεί δύο πράγματα. Πρώτον, οι κεντρικές τράπεζες του ανεπτυγμένου κόσμου δεν έχουν ιδέα πώς να δαμάσουν το τέρας που δημιούργησαν με τη μορφή της άκρως χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Οι επιφυλακτικοί θα επικαλεσθούν την περίπτωση της Βρετανίας, όπου ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, Μαρκ Κάρνεϊ, εγκατέλειψε το πλαίσιο που ο ίδιος είχε θέσει μόλις πριν από έξι μήνες για να ρυθμίσει την επιστροφή της νομισματικής πολιτικής σε κανονικά επίπεδα.
Η δεύτερη επιδείνωση είναι πως η ανάκαμψη των εξαγωγών στον αναδυόμενο κόσμο φαίνεται περιορισμένη. Είχε υπάρξει η ελπίδα πως μόλις αναπτυσσόταν ταχύτερα, η Δύση θα απορροφούσε περισσότερα προϊόντα από τις αναδυόμενες οικονομίες συνδράμοντας τη βελτίωση των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών των χωρών αυτών και μειώνοντας την εξάρτησή τους από το ξένο κεφάλαιο. Ωστόσο, οι τελευταίες ειδήσεις από αυτό το μέτωπο το διαψεύδουν. Τόσο στη Βραζιλία όσο και στην Τουρκία τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκαν από το καλοκαίρι. Οι εξαγωγές της Κίνας αυξήθηκαν λιγότερο από τις προβλέψεις. Σε κάθε ένδειξη προβλήματος στην Κίνα, οι επενδυτές εγκαταλείπουν τις αναδυόμενες γιατί η Κίνα διοχετεύει τις εξαγωγές της στη Δύση, ενώ είναι πηγή ζήτησης για τις πρώτες ύλες της Δύσης.
Οσοι περιμένουν τη συντέλεια είναι υπερβολικά απαισιόδοξοι. Τώρα πια οι ισοτιμίες των νομισμάτων των αναδυόμενων είναι πολύ πιο ευέλικτες από τη δεκαετία του 1990 και η υποχώρησή τους μπορεί να είναι ένδειξη προσαρμογής. Οι μαζικές πωλήσεις δεν ήταν, άλλωστε, ομοιόμορφες. Η Ινδία, για παράδειγμα, που είχε πληγεί το καλοκαίρι, τώρα άντεξε χάρη στη μείωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών που επέτυχε απαγορεύοντας τις εισαγωγές χρυσού. Το Μεξικό και η Νότια Κορέα θεωρούνται χώρες με μεταρρυθμιστικές κυβερνήσεις και χαίρουν της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Για τον ίδιο λόγο, οι Φιλιππίνες, τις οποίες υποτιμούσαν μονίμως οι επενδυτές ως χώρα υποσχέσεων και απογοητεύσεων, εξέδωσαν προσφάτως δεκαετή ομόλογα με επιτόκιο μόλις 4%.
Ο πρόσφατος πανικός είναι μερικώς πολιτικής φύσης. Το νόμισμα της Τουρκίας κατέρρευσε εξαιτίας των σκανδάλων διαφθοράς. Η Βενεζουέλα είναι ένα ναυάγιο. Η Νότιος Αφρική αντιμετωπίζει κύμα ταραχών και η Ουκρανία μαζικές διαδηλώσεις. Τι θα μπορούσε να μεταδώσει τον πανικό αυτό από τις προβληματικές αυτές χώρες στις άλλες αναδυόμενες; Ισως το ενδεχόμενο κοινωνικών ταραχών ή μια αίσθηση πολιτικού αδιεξόδου, που δυσχεραίνει τις μεταρρυθμίσεις.