Οι περισσότεροι άνθρωποι, αν τους πιέσεις, πιθανότατα θα συμφωνήσουν ότι η ακραία οικονομική ανισότητα έχει αρνητικές συνέπειες, αν και ένας σημαντικός αριθμός συντηρητικών πιστεύει ότι το όλο θέμα της οικονομικής ανισότητας θα έπρεπε να απαγορευτεί από τον δημόσιο διάλογο. Ομως, τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την οικονομική ανισότητα;
Η συνηθισμένη απάντηση των Αμερικανών πολιτικών είναι «όχι πολλά». Πριν από σχεδόν 40 χρόνια, ο οικονομολόγος Αρθουρ Οκούν έγραψε το κλασικό βιβλίο με τίτλο «Equality and Efficiency: The Big Tradeoff», στο οποίο υποστήριξε ότι η αναδιανομή εισοδήματος από τους πλούσιους στους φτωχούς έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη. Οι φιλελεύθεροι μπορεί να υποστηρίζουν ότι οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη είναι μικρές και οι συντηρητικοί ότι είναι μεγάλες, αλλά οι πάντες συμφωνούν ότι η ανάληψη δράσης για περιορισμό της οικονομικής ανισότητας θα έχει τουλάχιστον κάποια αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ. Φαίνεται, όμως, ότι αυτό που όλοι γνωρίζουν δεν είναι αληθές. Ας αρχίσουμε με τα αποδεικτικά στοιχεία που περιλαμβάνονται σε δύο μελέτες του ΔΝΤ, ενός οργανισμού που δύσκολα μπορεί να κατηγορηθεί ότι είναι αριστερός. Στην πρώτη μελέτη εξετάζεται η ιστορική σχέση μεταξύ ανισότητας και ανάπτυξης και το συμπέρασμα είναι ότι έθνη όπου υπάρχει σχετικά μικρή οικονομική ανισότητα έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
Στη δεύτερη μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, εξετάζεται η επίδραση της αναδιανομής εισοδήματος και το συμπέρασμα είναι «ότι η αναδιανομή έχει, γενικά, θετική επίδραση στην ανάπτυξη». Κοντολογίς, ο συμβιβασμός που περιγράφει ο Οκούν μεταξύ ισότητας και ανάπτυξης φαίνεται να μην υφίσταται. Κανείς δεν προτείνει να γίνουμε Κούβα, ωστόσο η μετατόπιση της αμερικανικής πολιτικής προς την κατεύθυνση των ευρωπαϊκών προτύπων (είναι ευρύτερα γνωστό ότι η οικονομική ανισότητα ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών και ότι ειδικότερα στις ΗΠΑ και στη Βρετανία το εισόδημα κατανέμεται πολύ πιο άνισα απ’ ό,τι στη Γαλλία, στη Γερμανία και στη Σκανδιναβία) πιθανότατα θα αύξανε και δεν θα μείωνε την ανάπτυξη. Είναι πιθανό κάποιοι να αναρωτηθούν: «Μα η κρίση στην Ευρώπη δεν αποδεικνύει την καταστροφική επίδραση του κράτους πρόνοιας;». Οχι. Η Ευρώπη πληρώνει υψηλό τίμημα διότι δημιούργησε νομισματική ένωση χωρίς πολιτική ένωση. Ομως, εντός της Ευρωζώνης, οι χώρες όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανακατανομή εισοδήματος υπέφεραν λιγότερο από την κρίση από τις υπόλοιπες. Πώς γίνεται οι επιπτώσεις της αναδιανομής εισοδήματος να είναι θετικές; Η γενναιόδωρη παροχή βοήθειας προς τους φτωχούς δεν μειώνει το κίνητρό τους να δουλέψουν; Η φορολόγηση των πλουσίων δεν περιορίζει το κίνητρό τους να γίνουν ακόμη πλουσιότεροι; Ναι, αλλά τα κίνητρα δεν είναι το μοναδικό πράγμα που έχει σημασία.
Η προσφορά πόρων και όχι μόνο ευκαιριών είναι σημαντική σε μια κοινωνία με υψηλή ανισότητα. Για παράδειγμα, τα παιδιά φτωχών οικογενειών είναι πολύ λιγότερο πιθανό να τελειώσουν το πανεπιστήμιο απ’ ό,τι τα παιδιά των πλουσίων. Αυτό δεν είναι κακό μόνο για τα φτωχά παιδιά, αλλά αποτελεί τεράστια και αυξανόμενη σπατάλη ανθρωπίνου δυναμικού, σπατάλη που αναμφίβολα λειτουργεί ως πανίσχυρο αν και αόρατο φρένο στην οικονομική ανάπτυξη.