Πριν από τέσσερα χρόνια, ορισμένοι από εμάς παρακολουθούσαν με μείγμα δυσπιστίας και τρόμου τις εξελίξεις, καθώς η συζήτηση της οικονομικής πολιτικής από την ελίτ εκτροχιαζόταν πλήρως.
Στη διάρκεια μόνο λίγων μηνών, άνθρωποι με επιρροή απ’ ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο έπεισαν τον εαυτό τους και αλλήλους ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα αποτελούσαν υπαρξιακή απειλή, παραμερίζοντας την όποια έγνοια για την εμφάνιση μαζικής ανεργίας. Το αποτέλεσμα ήταν η στροφή προς τη δημοσιονομική λιτότητα η οποία όξυνε και παρέτεινε την οικονομική κρίση, προκαλώντας ανυπολόγιστο πόνο. Και σήμερα συμβαίνει ξανά. Ξαφνικά φαίνεται ότι όλοι οι σοβαροί άνθρωποι λένε ο ένας στον άλλο πως παρά την υψηλή ανεργία δεν υπάρχει πρόβλημα στην αγορά εργασίας, με απόδειξη μια υποτιθέμενη άνοδο των μισθών, και ότι η αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα πρέπει ν’ αρχίσει ν’ ανεβάζει τα επιτόκια δανεισμού πολύ σύντομα προκειμένου ν’ αποτρέψει τον κίνδυνο του πληθωρισμού. Αυτό που προκάλεσε την αλλαγή γνώμης της ελίτ είναι η υποτιθέμενη ταχεία άνοδος των μισθών μετά χρόνια στασιμότητας. Ωστόσο, η άνοδος είναι στατιστική αυταπάτη, διότι όπως αναφέρουν οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs, είναι συνηθισμένο οι μισθοί ν’ αυξάνονται κατά μέσο όρο όταν υπάρχει κακοκαιρία, όχι ότι πράγματι αυξήθηκε ο μισθός κάποιων, αλλά διότι οι εργάτες που επηρεάζονται απ’ αυτήν συνήθως είναι λιγότερο καλοπληρωμένοι απ’ όσους δεν επηρεάζονται απ’ την κακοκαιρία. Ακόμη, όμως, και αν υπήρχε αύξηση των μισθών, ποιο είναι το πρόβλημα; Στο παρελθόν, αυξήσεις μισθών κατά 4% τον χρόνο, ρυθμός υπερδιπλάσιος απ’ τον σημερινό, δεν οδήγησαν σε άνοδο του πληθωρισμού. Βέβαια υπάρχουν πολλοί λόγοι να επιδιώξει κανείς αύξηση του στόχου του πληθωρισμού από τη Fed, διότι ακόμη και το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι πολύ χαμηλός ρυθμός αύξησης του πληθωρισμού απειλεί με ιαπωνοποίηση την οικονομία, δηλαδή απειλεί να ρίξει την οικονομία στην παγίδα της οικονομικής στασιμότητας και ν’ αυξήσει το δημόσιο χρέος.
Ο,τι και αν συμβαίνει με τους μισθούς, θα ήταν συνετό να περιμένει κανείς μέχρι να υπάρξουν απτές αποδείξεις περί αύξησης των μισθών και στη συνέχεια θα έπρεπε να περιμένουμε λίγο ακόμη μέχρι ο ρυθμός αύξησης των μισθών να επανέλθει τουλάχιστον στα προ κρίσης επίπεδα. Αντί γι’ αυτό ακούγεται όλο και πιο δυνατά η απαίτηση να μην περιμένουμε, αλλά να ετοιμαστούμε ν’ αυξήσουμε αμέσως τα επιτόκια δανεισμού; Γιατί συμβαίνει αυτό; Εν μέρει διότι ορισμένοι άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν στο 1979 και είναι πάντοτε σ’ επιφυλακή προκειμένου ν’ αντιμετωπίσουν τη φρενήρη άνοδο τιμών και μισθών, μόνο που κάτι τέτοιο έχει να συμβεί δεκαετίες. Μπορεί να να συμβαίνει και γιατί μια κρίση του τύπου του 1970 ταιριάζει στις ιδεολογικές προκαταλήψεις τους, παρ’ όλα αυτά η φανταστική απειλή του στασιμοπληθωρισμού εξακολουθεί να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη συζήτηση περί της οικονομικής πολιτικής. Ενας άλλος λόγος είναι ο σαδομονεταρισμός, δηλαδή η πεποίθηση που είναι πολύ συνηθισμένη στους τραπεζικούς κύκλους, ότι η πρόκληση πόνου είναι αυταπόδεικτα καλή. Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι και οργανισμοί, όπως η τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), που πάντοτε υποστηρίζουν την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. Η αιτιολογία αλλάζει διαρκώς – είναι η αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων; Οχι, είναι η χρηματοπιστωτική σταθερότητα; Οχι, είναι οι μισθοί – αλλά η συνιστώμενη πολιτική παραμένει η ίδια. Τέλος, αν και η παρούσα συζήτηση περί της νομισματικής πολιτικής δεν είναι τόσο έντονα πολιτικοποιημένη όσο η συζήτηση περί λιτότητας, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι δεν παίζουν ρόλο και τα συμφέροντα μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Ενας σημαντικός αριθμός σχολιαστών φαίνεται θορυβημένος από την υπόθεση ότι αυξάνονται οι μισθοί των εργατών, ιδιαίτερα όσο παραμένουν χαμηλές οι αποδόσεις των ομολόγων. Δηλαδή σχεδόν ταυτίζονται με την τάξη των επενδυτών και αισθάνονται άβολα με οποιαδήποτε εξέλιξη που θα μας οδηγούσε κοντά στην πλήρη απασχόληση και συνεπώς θ’ αύξανε τη διαπραγματευτική δύναμη των εργατών. Οποιαδήποτε και αν είναι τα κίνητρα, η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού σε σύντομο χρονικό διάστημα θα ήταν πολύ κακή ιδέα. Βγαίνουμε αργά και οδυνηρά από τη χειρότερη ύφεση μετά το 1930 και η ανάκαμψη δεν θέλει πολύ για να σταματήσει. Αν συμβεί αυτό, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κολλήσουμε, ενδεχομένως για δεκαετίες, στην παγίδα που έπεσε και η Ιαπωνία. Απογειώνεται πράγματι ο ρυθμός αύξησης των μισθών; Δεν είναι καθόλου σαφές. Αν όμως συμβαίνει, τότε θα πρέπει να δούμε την αύξηση των μισθών ως εξέλιξη που θα πρέπει να πανηγυριστεί και να υποστηριχθεί και όχι ως απειλή που θα πρέπει να καταπνιγεί μέσω της αύξησης των επιτοκίων δανεισμού.