Σε ομιλία του ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Μάριο Ντράγκι, στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ τον Απρίλιο του 2013, αναφέρθηκε στις αρετές του θάρρους, με αφορμή μια ιστορία που του είχε διηγηθεί κάποτε ο πατέρας του: «Στον Μεσοπόλεμο είχε διαβάσει μια επιγραφή πάνω σε ένα γερμανικό μνημείο, όπου αναγραφόταν πως εάν χάσεις τα χρήματά σου δεν έχεις χάσει, ουσιαστικά, τίποτα, διότι θα τα πάρεις πίσω με τη δημιουργία μιας καλής επιχείρησης. Εάν χάσεις την τιμή σου, τότε έχεις χάσει πολλά, αλλά με μια καλή, ηρωική πράξη θα την πάρεις πίσω. Εάν χάσεις το κουράγιο σου, τότε έχεις χάσει τα πάντα».
Ο κ. Ντράγκι, όταν κλιμακώθηκε η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, υποσχέθηκε να κάνει ό,τι χρειαστεί για να σώσει το ευρώ. Μέχρι σήμερα, όμως, η ΕΚΤ δεν έχει αξιοποιήσει το οπλοστάσιό της και εάν δράσει ετεροχρονισμένα, τότε ελλοχεύει κίνδυνος η Ευρωζώνη να εγκλωβιστεί σε ένα σπιράλ αποπληθωρισμού, όπου θα είναι ακατόρθωτο να αντιστραφεί η πτωτική πορεία των τιμών σε αγαθά και προϊόντα. Η ΕΚΤ υποστηρίζει πως δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση είναι αρκετά εύθραυστη και τα δεδομένα μπορούν να αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη. Το παράδειγμα της Ιαπωνίας, η οποία είναι εγκλωβισμένη σε αποπληθωρισμό εδώ και μια 15ετία, είναι αρκετά αντιπροσωπευτικό. Στην αρχή, η πτώση των τιμών ήταν αρκετά ήπια και σπαταλήθηκε πολύτιμος χρόνος μέχρι να συνειδητοποιήσει η Τράπεζα της Ιαπωνίας το μέγεθος του προβλήματος.
Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν αρκετά κοινά σημεία στην περίπτωση της Ιαπωνίας και τη σημερινή της Ευρωζώνης. Τότε όπως και τώρα ο δανεισμός ήταν αδύναμος και η οικονομική ανάπτυξη εύθραυστη, η ισοτιμία ακολουθούσε ανοδική πορεία και η κεντρική τράπεζα επέμενε πως δεν είναι ορατός ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού στον ορίζοντα. Ο Μπενό Κερ, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ, που γνωρίζει καλά την περίπτωση της Ιαπωνίας, προειδοποίησε πως και τότε υπήρχαν «τράπεζες – ζόμπι», που ανέβαλλαν από το ένα χρόνο στον άλλο την αναγνώριση και καταγραφή των επισφαλών δανείων τους.
Ακόμη πιο ανήσυχο είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Την περασμένη εβδομάδα παρότρυνε την ΕΚΤ θα εφαρμόσει αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις των τραπεζών ή ακόμη και να προχωρήσει σε ποσοτικά μέτρα στήριξης σαν τα τερατώδη QE της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας (Fed). Yπέρ της άποψης ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να κάνει περισσότερα είναι και ο Ανταμ Πόσεν, πρώην αξιωματούχος στην Τράπεζα της Αγγλίας και επικεφαλής του Ινστιτούτου Πέτερσον στα Διεθνή Οικονομικά.
To προσωπικό της ΕΚΤ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι προβλέπει την άνοδο του πληθωρισμού από το 0,8% τον προηγούμενο μήνα στο 1,5% το 2016, φθάνοντας το 1,7% μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του ίδιου έτους. Ομως, οικονομικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι μία ακόμη κρίση, εσωτερική ή εξωτερική, όπως η αναταραχή των αναδυόμενων αγορών τον Ιανουάριο, μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση. Ηδη τα γεγονότα του Ιανουαρίου οδήγησαν το ευρώ στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δυόμισι ετών έναντι του δολαρίου. «Η ενίσχυση του ευρώ τον τελευταίο καιρό είχε μεγάλη αποπληθωριστική επίδραση», σχολιάζει ο επικεφαλής της γαλλικής κεντρικής τράπεζας, Κριστιάν Νουαγέ.
Λύση; Μια περαιτέρω μείωση του βασικού επιτοκίου θα σήμαινε αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις που διατηρούν οι τράπεζες της Ευρωζώνης στα θησαυροφυλάκια της ΕΚΤ, υποχρεώνοντας ουσιαστικά τους τραπεζίτες να επιβαρύνονται για να κρατούν τα χρήματά τους εκεί. Μερίδα αξιωματούχων, όμως, έχει επιφυλάξεις γι’ αυτό το μέτρο, διότι έτσι μπορεί να το μετακυλίσουν οι τράπεζες στους καταθέτες.
Υποτίμηση ή αποπληθωρισμός για την Ιταλία
Οσο η ΕΚΤ παλεύει για να εκδώσει τις επόμενες προβλέψεις για την πορεία του αποπληθωρισμού και να κατασταλάξει ως προς το μέγεθος του προβλήματος, η διαμάχη για τον αποπληθωρισμό αρχίζει να απασχολεί όλο και περισσότερο τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της Ευρωζώνης που βρέθηκαν στη δίνη της κρίσης χρέους. Ηδη, στην Ελλάδα καταγράφεται αρνητικό πρόσημο στον πληθωρισμό.
Οικονομικοί αναλυτές εφιστούν την προσοχή περισσότερο στην Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρωζώνη. Οι πιέσεις που δέχεται η κυβέρνηση για τη μείωση των κρατικών δαπανών και η μάχη της οικονομίας να επανέλθει σε υγιείς ρυθμούς ανάπτυξης είναι παράγοντες που συνηγορούν σε μια μεγάλη, μακροχρόνια περιπέτεια για τη μείωση του χρέους της οικονομίας στο 100% του ΑΕΠ, πόσο μάλλον στο 6% που είναι το πλαφόν για την Ευρωζώνη. «Εάν η Ιταλία προχωρήσει στην εσωτερική υποτίμηση που έκαναν οι Ισπανία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Πορτογαλία, τότε ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη θα κινηθεί ακόμη χαμηλότερα», διαβλέπει η Pimco, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης διαθεσίμων.