Τα νέα στοχευμένα δάνεια ύψους 400 δισ. ευρώ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι σχεδιασμένα ώστε να απαλύνουν την πιστωτική ασφυξία της Ευρώπης, ωστόσο οι τράπεζες μπορεί να μην ανταποκριθούν πλήρως. Μην κατηγορήσετε την ΕΚΤ: τώρα είναι οι κυβερνήσεις που θα πρέπει να δράσουν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΕΚΤ πρέπει να παρέμβει. Ο πληθωρισμός βρίσκεται πολύ κάτω από τον στόχο, η πιστωτική επέκταση είναι αναιμική, το κόστος δανεισμού εξακολουθεί να διαφέρει ανά την Ευρωζώνη, ειδικότερα για τις μικρότερες εταιρείες που δεν έχουν πρόσβαση στις αγορές ομολόγων. Τα νέα στοχευμένα δάνεια που προσφέρει η ΕΚΤ θα έχουν τετραετή διάρκεια και σταθερό επιτόκιο ύψους 0,25% και αντικαθιστούν τη χρηματοδότηση από τις αγορές με χρήματα από την κεντρική τράπεζα. Οι ισχυρότερες ιταλικές και ισπανικές τράπεζες μπορεί να μειώσουν μέχρι και 80 μονάδες βάσης (0,8%) το κόστος χρηματοδότησής τους σε ορίζοντα τεσσάρων ετών και οι τράπεζες σε Ελλάδα και Πορτογαλία πολύ περισσότερο. Θεωρητικά αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρή ώθηση για την Ευρωζώνη. Η εξοικονόμηση που θα επιτύχει ο δανειζόμενος είναι δυσκολότερο να υπολογιστεί. Αν οι τράπεζες κρατήσουν για τον εαυτό τους αυτές τις 80 μονάδες βάσης, τότε θ’ αυξήσουν την προ φόρων απόδοση των ιδίων κεφαλαίων τους μέχρι και 8% σε κάθε δάνειο. Σύμφωνα με έναν υψηλόβαθμο τραπεζίτη, οι τράπεζες ενδέχεται να δώσουν στους πελάτες τους λιγότερο από το μισό της εξοικονόμησης. Και αν η ΕΚΤ δεν ορίσει αυστηρούς στόχους δανεισμού, οι τράπεζες αντί να χρηματοδοτήσουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορεί ν’ αγοράσουν κρατικά ομόλογα.
Η χρηματοδότηση αποτελεί μέρος μόνο του προβλήματος. Οι τράπεζες συγκεντρώνουν κεφάλαια ενόψει των τεστ αντοχής που θα ολοκληρωθούν το φθινόπωρο και μπορεί να διστάσουν να δανείσουν σε εταιρείες που έχουν υψηλό ποσοστό χρεοκοπίας. Σύμφωνα με τη Moody’s, το ποσοστό χρεοκοπίας μικρών εταιρειών εξακολουθεί να είναι υπερδιπλάσιο απ’ ό,τι ήταν το 2008. Και η ζήτηση για δάνεια παραμένει ασθενική. Το χαμηλότερο κόστος δανεισμού θα βοηθήσει, αλλά δεν θα προκαλέσει χιονοστιβάδα νέας ζήτησης. Ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν ότι θα ήταν αποτελεσματικότερη η αγορά τιτλοποιημένων ενυπόθηκων δανείων, αφού θα συνένωνε εταιρικά δάνεια παρακάμπτοντας τις τράπεζες. Ομως η αγορά των τιτλοποιημένων ενυπόθηκων δανείων δεν αποτελεί πανάκεια: είναι μικρή και το κανονιστικό πλαίσιο που τη διέπει ασφυκτικό. Επιπροσθέτως, η ΕΚΤ θα έπρεπε ν’ αγοράσει αρκετά περιουσιακά στοιχεία προκειμένου ν’ αυξήσει την αξία των ομολόγων (και να μειώσει την απόδοσή τους, που κινείται αντίστροφα προς την αξία) ώστε η τιτλοποίηση των μικρομεσαίων εταιρειών να είναι ελκυστικότερη από τον τραπεζικό δανεισμό.
Η επίλυση των προβλημάτων προσφοράς και ζήτησης κεφαλαίων δεν εμπίπτει στην εντολή της ΕΚΤ. Οι εταιρείες θα δανείζονταν περισσότερο αν είχαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην πραγματοποίηση και στην επιτυχία των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και αν οι κυβερνήσεις συμφωνούσαν να ενισχύσουν την ανάπτυξη μέσω επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής. Με την απόδοση των ομολόγων να βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο, η Ευρωζώνη έχει πολλές δυνατότητες να χρηματοδοτήσει επενδύσεις. Από τις κυβερνήσεις εξαρτάται αν θα πατήσουν το κουμπί της ενίσχυσης της οικονομίας.