Σε πρόσφατο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη με διαχειριστές κεφαλαίων σε υπεράκτια χρηματοοικονομικά κέντρα, ο Μπάζιλ Ζηρίνης της νομικής εταιρείας Sullivan & Cromwell ξεκίνησε στην παρουσίασή του μια συζήτηση για τα αιματηρά γεγονότα στο Ιράκ, όπου οι Ισλαμιστές αντάρτες πλησιάζουν τα όρια της Βαγδάτης. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, υποστήριξε ο κ. Ζηρίνης, χάραξε μια κόκκινη γραμμή στην περίμετρο της ιρακινής πρωτεύουσας και έδωσε εντολή να ρίξουν εάν χρειαστεί μια βόμβα FΑTCA πάνω τους. Μάλιστα, όποιος περνούσε αυτή την κόκκινη γραμμή δεν θα λάμβανε καμία παράταση στην αρχική προθεσμία. Η «πυρηνική» επιλογή θα ήταν να είχαν την ίδια μεταχείριση με τους Ελβετούς.
Ο συσχετισμός ήταν άνοστος αλλά και ενδεικτικός. Η FATCA ή, διαφορετικά, η Νομοθεσία περί Φορολογικής Συμμόρφωσης, πέρασε από το Κογκρέσο το 2010 για την καταπολέμηση των υπεράκτιων τραπεζών στη Ζυρίχη και τη Γενεύη όπου κρύβονται χρήματα για να μην φορολογηθούν. Η νομοθεσία αυτή, μέρος της οποίας τίθεται σε εφαρμογή στις αρχές Ιουλίου, είναι η πιο σημαντική και αμφιλεγόμενη εξέλιξη στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε διεθνή κλίμακα. Τη φοβούνται και την απεχθάνονται οι διαχειριστές χρήματος διότι είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, έχει παγκόσμια εμβέλεια και υψηλό κόστος συμμόρφωσης.
Οι υπέρμαχοι της διαφάνειας ασπάζονται ένθερμα τη FATCA διότι καταργεί το παλαιό σύστημα όπου η ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών μεταξύ κυβερνήσεων γίνονταν κατόπιν υποβολής συγκεκριμένου αιτήματος και κατά περίπτωση. Ελπίζουν ότι η FATCA θα εγκαινιάσει την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών, περιορίζοντας ασφυκτικά τα περιθώρια των φοροφυγάδων να κρυφτούν από τις Αρχές. Επί της ουσίας, η FATCA παραδίδει τις ξένες τράπεζες και τις υπόλοιπες εταιρείες παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στη δικαιοδοσία της αμερικανικής υπηρεσίας δίωξης οικονομικού εγκλήματος (IRS). Οι τράπεζες και λοιποί είναι υποχρεωμένοι είτε να παραδίδουν στις Αρχές όλες τις πληροφορίες που διαθέτουν για τα «άτομα από τις ΗΠΑ» ή να καταβάλλουν το 30% όλων των πληρωμών που λαμβάνουν σε αμερικανικό έδαφος στο αμερικανικό δημόσιο. Η απειλή φαίνεται να έχει αποτέλεσμα. Περισσότερες από 77.000 εταιρείες του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού κλάδου έχουν συναινέσει σε αυτούς τους όρους. Περίπου 80 χώρες έχουν υπογράψει συμφωνίες με τις ΗΠΑ, με βάση τις οποίες επιτρέπουν στις τράπεζες που διατηρούν την έδρα τους σε αυτές να παραδίδουν στοιχεία στις αμερικανικές Αρχές.
Παράγοντες του χρηματοπιστωτικού κλάδου προσπαθούν να προσδιορίσουν ποια είναι τα τραστ, τα επενδυτικά κεφάλαια και οι φορείς παροχής υπηρεσιών πέραν των τραπεζών που εντάσσονται στους «χρηματοοικονομικούς οργανισμούς», όπως αναφέρεται στη νομοθεσία. Επικρατεί, επίσης, σύγχυση για το πώς προσδιορίζονται τα «άτομα των ΗΠΑ». Ο ορισμός είναι ευρύς και δεν συμπεριλαμβάνει μόνον Αμερικανούς πολίτες, αλλά νυν και πρώην κατόχους «πράσινων καρτών» αλλά και άτομα που δεν είναι Αμερικάνοι αλλά διατηρούν προσωπικές ή οικονομικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Η νομοθεσία, πάντως, έχει θορυβήσει αρκετά περίπου επτά εκατομμύρια Αμερικανούς που κατοικούν στο εξωτερικό. Παράλληλα, όμως, επιφορτίζει τις φορολογικές αρχές των ΗΠΑ το βάρος του ελέγχου όλων αυτών των πληροφοριών. Οπως μαρτυρά αξιωματούχος της IRS, το προσωπικό είναι ολιγάριθμο και δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε αυτόν τον όγκο εργασίας. Και όπως επισημαίνουν μέλη του Κογκρέσου, εξακολουθούν να υπάρχουν «τρύπες» που θα είναι διατεθειμένοι να αξιοποιήσουν εκείνοι που είναι αποφασισμένοι να μη δηλώσουν τα εισοδήματά τους και συνεπώς να μην πληρώσουν τους φόρους που τους αναλογούν. Ούτως ή άλλως, έχουν τους καλύτερους συμβούλους.
Παραμένει, τέλος, ανοικτό το ερώτημα εάν η FATCA θα ενσωματωθεί σε μια κοινή συμφωνία ανάμεσα σε όλα τα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ. Πάντως, όσο περισσότεροι αποδεχτούν τη FATCA τόσο περισσότερο θα αυξηθούν και οι πιέσεις για τις ΗΠΑ που φιλοξενούν «ύποπτες» καταθέσεις, λατινοαμερικανικής προέλευσης, πολλών δισ. δολαρίων.