Οι κεντρικές τράπεζες των ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου επιστρέφουν στην τακτική της πιο ρεαλιστικής και μετρημένης προσέγγισης των πραγμάτων. Μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-09, η μεγάλη μεταστροφή των κεντρικών τραπεζιτών από την Ουάσιγκτον ώς το Λονδίνο και το Τόκιο στην απόλυτη διαφάνεια αποδεικνύει ότι ήταν οι ιδιάζουσες συνθήκες που απαιτούσαν να δοκιμαστούν τα όρια της νομισματικής πολιτικής. Σήμερα, η επιστροφή στην παραδοσιακή νομισματική πολιτική και τις ουδέτερες ανακοινώσεις με διακριτικές αναφορές προς τις μελλοντικές προθέσεις τους είναι δύσκολη για τους κεντρικούς τραπεζίτες που προκάλεσαν τον τελευταίο χρόνο σύγχυση στις αγορές λόγω της υπερβολικής εξωστρέφειας για τις επόμενες κινήσεις τους. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα διότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (Fed) και η Τράπεζα της Αγγλίας περιγράφουν «τηλεγραφικά» τα σχέδιά τους και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα αυξήσουν τα επιτόκιά τους. «Η κεντρική τραπεζική ήταν μια τέχνη», δηλώνει ένας υψηλός αξιωματούχος στην κεντρική τράπεζα μιας από τις χώρες των G7. «Σαν να ξεχάστηκε αυτή η τέχνη κάποια στιγμή, αλλά ίσως επανέλθει».
Μετά την κρίση του 2007-09, τόσο η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ όσο και της Βρετανίας είχαν υποσχεθεί να διατηρήσουν τα επιτόκια σε επίπεδα κοντά στο μηδέν έως την υποχώρηση της ανεργίας σε συγκεκριμένα επίπεδα. Ωστόσο, η ανεργία στην αμερικανική και τη βρετανική οικονομία υποχώρησε πολύ νωρίτερα σε σχέση με τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων. Κατά συνέπεια, και οι δύο κεντρικές τράπεζες προσπάθησαν να γεμίσουν το κενό που δημιουργήθηκε στο χρονοδιάγραμμα της πολιτικής τους. Η «προσέγγιση της μελλοντικής κατεύθυνσης» (forward guidance) ήταν τελικά ετεροχρονισμένη.
«Η υπερβολική διαφάνεια μπορεί, ορισμένες φορές, να επιτύχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Η επίτευξη μιας ιδανικής ισορροπίας δεν είναι πάντα εύκολη», επισημαίνει ο προαναφερόμενος αξιωματούχος, επιμένοντας να διατηρήσει την ανωνυμία του. Το αρχικό σχέδιο ήταν, πράγματι, καινοτόμο. Υστερα από τη μείωση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα μετά την κρίση του 2007-09 και τη συνακόλουθη βαθιά ύφεση, οι κεντρικές τράπεζες της Δύσης ευελπιστούσαν στην πτώση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων για τα δάνεια αυτοκινήτων, κατοικιών και τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων.
«Το σκεπτικό πίσω από την προσέγγιση στη μελλοντική κατεύθυνση ήταν ότι όσο πιο διαφανής ήταν η κεντρική τράπεζα στην επικοινωνία της της τόσο μεγαλύτερη θα ήταν η επίδραση στα μακροπρόθεσμα επιτόκια», δηλώνει ο Πάτρικ Αρτις, επικεφαλής για την παγκόσμια οικονομία της γαλλικής τράπεζας Natixis. «Οι κεντρικές τράπεζες, όμως, αναλαμβάνουν έτσι ένα ρίσκο στην αξιοπιστία τους, διότι μπορεί να συμβεί κάτι απρόβλεπτο», επισημαίνει στη συνέχεια. Η φήμη της Fed δέχτηκε πλήγμα την περασμένη άνοιξη, όταν ο πρώην επικεφαλής της Fed Μπεν Μπερνάνκι είπε ότι «μέσα στους επόμενους μήνες» θα αρχίσουν να μειώνονται τα μέτρα στήριξης της οικονομίας, προκαλώντας μεγάλη άνοδο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων. Οι μαζικές ρευστοποιήσεις επεκτάθηκαν και στις αναδυόμενες αγορές, καθώς οι επενδυτές προεξόφλησαν, επίσης, άνοδο του βασικού επιτοκίου από τη Fed.
Στην ανάλογη θέση εγκλωβίστηκε, επίσης, η Τράπεζα της Αγγλίας. Τον Φεβρουάριο αναγκάστηκε να επανεξετάσει την πολιτική της δυόμισι χρόνια προ του επίσημου χρονοδιαγράμματος. Είχε υποσχεθεί να διατηρήσει χαμηλά τα επιτόκια μέχρι να μειωθεί η ανεργία σε επίπεδα χαμηλότερα του 7%, προβλέποντας ότι θα χρειαστούν χρόνια μέχρι να γίνει κάτι τέτοιο. Τελικά, η ανεργία μειώθηκε στον στόχο μέσα σε έξι μήνες. Εναν μήνα μετά την αναθεώρηση της Τράπεζας της Αγγλίας, η Fed απέσυρε ανάλογη δέσμευση λόγω, επίσης, της υποχώρησης της ανεργίας νωρίτερα απ’ ό,τι αναμενόταν.