Οσο οι εποπτικές αρχές, παγκοσμίως, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το χάσμα ανάμεσα στην πλήρη ευφορία των αγορών και την υποτονική δραστηριότητα στην πραγματική οικονομία φαίνεται να έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για την έκρηξη νέας φούσκας στην αγορά τιτλοποίησης υψηλού ρίσκου. Ακόμη και εάν πεισθεί κανείς πως πλησιάζει μια νέα κρίση στις αγορές, είναι σχεδόν απίθανο να συμβεί στον ίδιο «τόπο εγκλήματος» που παρολίγο να καταστρέψει το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα το 2008.
Ενα μείγμα αυστηρότερων κανόνων, πιο σφικτών κριτηρίων στη μετατροπή δανείων σε ομόλογα και η υποχώρηση των αιτήσεων για τη χορήγηση στεγαστικών δανείων στο χαμηλό 20ετίας έχει οδηγήσει σε μεγάλη πτώση τον όγκο συναλλαγών στην αγορά τιτλοποίησης. Από τις αρχές του έτους, ο όγκος των συναλλαγών κυμαίνεται στα 600 εκατ. δολάρια, δηλαδή απέχει «έτη φωτός» από το ρεκόρ των 727 δισ. δολαρίων που είχαν καταγραφεί σε νέα ομόλογα δανείων το 2005.
Η αγορά τιτλοποίησης επικεντρώνεται αυτή τη φορά στην αγορά δανείων αυτοκινήτων και όχι στην αγορά στεγαστικών δανείων όπως είχε συμβεί προ χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-09. Ομως, η κατάσταση αυτή αποδεικνύει ότι η διάθεση για ρίσκο έχει επιστρέψει στη συνείδηση των επενδυτών.
Στην τελευταία έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), το φόρουμ των κεντρικών τραπεζών του κόσμου, αναφέρεται πως οι αγορές διαπραγμάτευσης προϊόντων πίστωσης, όπως είναι τα εταιρικά ομόλογα ή τα ομόλογα δανείων, εισέρχονται ξανά σε επικίνδυνη ζώνη με ορατό τον κίνδυνο της κατάρρευσης.
Η έκθεση της BIS αναλύει, κατά κύριο λόγο, τη συσσώρευση νέων εταιρικών και κρατικών ομολόγων από τους διαχειριστές τραπεζών.
Επίσης, εκφράζεται προβληματισμός για τη σύμπτωση της συνύπαρξης μιας υποτονικής δραστηριότητας στην πραγματική οικονομία και των ιστορικά χαμηλών ποσοστών επισφάλειας, που περιορίζουν αισθητά τα περιθώρια επιτοκίων των τραπεζών. Σε αυτήν την περίπτωση, τα χαμηλά ποσοστά επισφάλειας αναδεικνύουν την έλλειψη προσφοράς και ζήτησης για δάνεια και όχι μια μεγάλη ενίσχυση της φερεγγυότητας των δανειοληπτών.
Η ενθουσιώδης κινητικότητα των επενδυτών στις αγορές μετοχών και ακινήτων και η πολύ χαμηλή δραστηριότητα στον χρηματοπιστωτικό κλάδο απλά ενισχύουν αυτήν την εικόνα, επισημαίνεται στην έκθεση της BIS. Τονίζεται δε πώς εάν αυτό είναι το αποτέλεσμα των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων που διατηρούν οι κεντρικές τράπεζες, τότε όλα αυτά μπορεί να αντιστραφούν ανά πάσα ώρα και στιγμή.
Προς το παρόν, όμως, ζούμε σε ένα περιβάλλον υποτονικής ανάπτυξης, χαμηλού δανεισμού και αγορών που βρίσκονται σε κατάσταση ενθουσιασμού χωρίς να γνωρίζουν, επί της ουσίας, τον λόγο.
Οπότε δεν είναι τυχαίο το συμπέρασμα της BIS ότι υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στο κλίμα ευφορίας των αγορών και τις συνθήκες στην πραγματική οικονομία.
Αναλυτές της αγοράς εστιάζουν σε μια σειρά από ομόλογα υψηλού ρίσκου, όχι μόνον στην αγορά ομολόγων δανείων υψηλού ρίσκου, καθώς οι επενδυτές κυνηγούν τις υψηλές αποδόσεις σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κύμα νέων εκδόσεων σε αφρικανικά ομόλογα. Ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζότζεφ Στίγκλιτζ περιγράφει αυτή την νέα τάση ως «Africa’s subprime», εννοώντας το υψηλό επενδυτικό ρίσκο της Αφρικής. Θετικό ρόλο παίζει, βέβαια, το γεγονός ότι τόσο η αγορά των ομολόγων δανείων αυτοκινήτων στις ΗΠΑ, όσο και η αγορά των αφρικανικών ομολόγων είναι περιορισμένης κλίμακας σε σχέση με τη φούσκα των ομολόγων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ στην κρίση του 2007-09. Από την άλλη πλευρά, ουδείς γνωρίζει τις επιπτώσεις ενός πανικού σε πολλαπλά μέτωπα.
Εταιρικά ομόλογα
Οι πωλήσεις εταιρικών ομολόγων υψηλού ρίσκου προκαλούν ανησυχία στις εποπτικές αρχές, καθώς αντικατοπτρίζουν μια διάθεση των επενδυτών να εκτεθούν σε συνθήκες αβεβαιότητας. Αυτός ο φόβος είναι ξεκάθαρος από τα πρακτικά της τελευταίας συνεδρίασης της Fed, όπου σχολιάζεται αυτή η αμέριμνη συμπεριφορά των επενδυτών. Οι νέες πωλήσεις ομολόγων «υψηλού κινδύνου» εκτοξεύθηκαν στο ρεκόρ των 148 δισ. δολαρίων από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο, σύμφωνα με την Thomson Reuters Data. Πρόκειται για τεράστια αύξηση των πωλήσεων από τον μέσο όρο των 30 δισ. δολαρίων, σε τριμηνιαία βάση, που είχε καταγραφεί προ της κρίσης του 2007-09. Συν τοις άλλοις, πάνω από το 40% των κοινοπρακτικών εταιρικών δανείων που χορηγήθηκαν πέρυσι ήταν ομόλογα υψηλού ρίσκου με μόχλευση. Το ποσοστό του 40% ξεπερνά τα αντίστοιχα δεδομένα που ίσχυαν για την περίοδο 2005-07. Η διάθεση για επενδυτικό ρίσκο αντανακλάται, επίσης, από τη μεγάλη ζήτηση για ομόλογα της Ελλάδας, της Κύπρου, του Εκουαδόρ και της Τζαμάικας.