Η νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα που δημιούργησαν χθες Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιος Αφρική στην ετήσια σύνοδό τους στη Βραζιλία δεν θα έπαιζε ιδιαίτερο ρόλο εάν είχε θριαμβεύσει η Δύση, όπως προέβλεψε το 1989 ο Φράνσις Φουκουγιάμα στο άρθρο του «Το τέλος της Ιστορίας;». Δεν δικαιώθηκε, όμως, αυτή η πρόβλεψη.
Η εξέγερση των χωρών BRICS κατά των πυλώνων του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος δεν έχει μόνο πολιτικό περιεχόμενο: αποτελεί απειλή και διαπραγματευτικό χαρτί. Η Παγκόσμια Τράπεζα διαθέτει κεφάλαια ύψους 223,2 δισ. δολαρίων από τις εισφορές 188 χωρών. Ο μεγαλύτερος χορηγός της είναι οι ΗΠΑ, που καταβάλλουν το 16% των κεφαλαίων της, και τρίτη στη σειρά έρχεται η Κίνα με 5,76%, δηλαδή με μερίδιο 12,86 δισ. δολάρια, όχι πολύ περισσότερα από τα 10 δισ. δολάρια που συμφώνησε να συνεισφέρει στη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS. Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία και Νότιος Αφρική συνεισφέρουν ισότιμα και θα καταβάλουν περισσότερα χρήματα στην τράπεζα των BRICS από όσα συνεισφέρουν στην Παγκόσμια Τράπεζα.
Οι εισφορές των χωρών στο ΔΝΤ, που διαθέτει άμεσα διαθέσιμους πόρους ύψους 315 δισ. δολαρίων και μπορεί υπό ειδικές συνθήκες να αντλήσει πάνω από ένα τρισ. δολάρια, ορίζονται από τα συγκριτικά μεγέθη των οικονομιών τους. Μεγαλύτερος χορηγός είναι και πάλι οι ΗΠΑ. Η συνδρομή της Ρωσίας είναι 9,19 δισ. δολάρια, περίπου το ήμισυ των 18 δισ. δολαρίων που θα συνδράμει στην τράπεζα των BRICS. Η Κίνα θα συνεισφέρει στο ταμείο συναλλαγματικών διαθεσίμων της νέας τράπεζας 41 δισ. δολάρια, σχεδόν τα τριπλάσια της εισφοράς της στο ΔΝΤ. Η νέα τράπεζα αποτελεί μεγάλο επίτευγμα των χωρών-μελών της. Ισως να μην μπορούν να ανταγωνιστούν σε μέγεθος την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, αλλά δεν χρειάζεται να το κάνουν. Προς το παρόν τουλάχιστον, το πεδίο των ευθυνών τους θα έχει πολύ λιγότερο παγκόσμια διάσταση.
Τα κίνητρα για τη δημιουργία μιας εναλλακτικής στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα είναι εν μέρει πολιτικά. Ανάμεσα στις χώρες που χρωστούν στο ΔΝΤ, η Ουκρανία κατέχει την τέταρτη θέση. Ο Ρώσος πρόεδρος δεν προτίθεται να χρηματοδοτήσει την ουκρανική κυβέρνηση, που προσπαθεί να βγει από τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Μάλλον η Ρωσία χρηματοδοτεί μια εξέγερση εναντίον του Κιέβου και ο Πούτιν εξοργίζεται όταν σκέφτεται το δάνειο ύψους άνω των 13 δισ. δολαρίων που προώθησαν οι σύμμαχοι της Ουκρανίας από το δυτικό στρατόπεδο.
Το ΔΝΤ έχει υποσχεθεί μια μεταρρύθμιση που θα προβλέπει μεγαλύτερες εξουσίες στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες. Ο Πούτιν, όμως, πιστεύει πως η αναδιάταξη του Ταμείου έχει «καθυστερήσει αδικαιολόγητα». Το αμερικανικό Κογκρέσο δεν βιάζεται να εγκρίνει τις αλλαγές και ίσως παραταθεί περαιτέρω η προθεσμία που έχει θέσει για το τέλος του έτους. Ακόμη και αν υλοποιηθεί η μεταρρύθμιση, η Δύση θα έχει τον κύριο λόγο για την κατανομή των πόρων. Μολονότι το ΔΝΤ ισχυρίζεται πως τα κριτήρια είναι αμιγώς οικονομικά, ο Πούτιν θυμάται πώς η Ρωσία ζητούσε απεγνωσμένα ένα δάνειο το 1998, όταν βρισκόταν στα πρόθυρα πτώχευσης και δεν το ελάμβανε όταν δεν τηρούσε τους όρους που της έθεταν οι διεθνείς πιστωτές.
Σε ό,τι αφορά τους άλλους οφειλέτες του ΔΝΤ, δεν ενδιαφέρουν τις πέντε μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες: Για ποιο λόγο να δώσουν 23,5 δισ. δολάρια στην Ελλάδα, 22,9 δισ. δολάρια στην Πορτογαλία και 19,4 δισ. δολάρια στην Ιρλανδία εάν είναι αμελητέο το μερίδιο των χωρών αυτών στο δικό τους εμπορικό ισοζύγιο; Οι χώρες BRICS προσέφεραν κατά την κρίση χρέους της Ευρωζώνης ενώ θα μπορούσαν να ζήσουν χωρίς Ευρωζώνη. Γι’ αυτό και ενοχλούνται από την εξουσία που έχουν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. πάνω στα δικά τους χρήματα. Η προθυμία τους να δεσμεύσουν περισσότερους πόρους στη νέα τράπεζα καταδεικνύει πως είναι αποφασισμένες να αλλάξουν το σύστημα. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αναρωτιούνται μήπως σταματήσουν να χρηματοδοτούν το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.