Τι ακριβώς σημαίνει ένωση των αγορών κεφαλαίου; Ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, έχει τοποθετήσει την ενοποίηση των αγορών στην κορυφή της ατζέντας του. Για μια φορά, ωστόσο, ακούγεται περισσότερο σαν σλόγκαν παρά σαν μια στρατηγική με ξεκάθαρα βήματα. Δεν είναι κακό να επιλέγει κανείς μια εύγλωττη ορολογία για να προσελκύσει την προσοχή της κοινής γνώμης, αλλά η ιδέα αυτή θα πρέπει να αποσαφηνιστεί σε καθαρά πρακτική βάση.
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να τεθούν στόχοι. Ενας είναι η άντληση κεφαλαίων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και η ενίσχυση της ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ενας ακόμη στόχος θα ήταν η δημιουργία ενός ανθεκτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος για την απορρόφηση των κραδασμών από μια κρίση στις αγορές. Οι τράπεζες συρρικνώνονται και δεν έχουν την ισχύ να χρηματοδοτούν από μόνες τους την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας. Ούτε έχουν την ετοιμότητα να αντιμετωπίζουν κρίσεις μόνες τους. Αντίθετα, τις διογκώνουν, όπως απέδειξαν η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09 και η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη.
Η λύση είναι να τεθεί ένα ξεκάθαρο θεσμικό πλαίσιο για όλες τις χρηματοοικονομικές οντότητες εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού κλάδου – σαν τα ομόλογα, τις μετοχές και το σκιώδες τραπεζικό σύστημα. Απαραίτητη είναι, επίσης, η σύγκλιση των αγορών κεφαλαίου στην Ε.Ε. Η φράση «ένωση των αγορών κεφαλαίου» ακούγεται σαν προέκταση της νέας τραπεζικής ένωσης στην Ε.Ε. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες σημαντικές διαφορές. Η Βρετανία δεν είναι τμήμα της τραπεζικής ένωσης, αλλά θα πρέπει να ενσωματωθεί σε μια ένωση των αγορών κεφαλαίου. Ειδάλλως, όλο αυτό το σχέδιο δεν έχει κανένα νόημα χωρίς το Σίτι του Λονδίνου, το μεγαλύτερο κέντρο παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στην Ευρώπη. Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δεν θα μπορούσε να αναλάβει και την εποπτεία των αγορών, εκτός των τραπεζών της Ευρωζώνης. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι αναγκαία η δημιουργία μιας εποπτικής αρχής που θα μπορεί να αποτρέπει την κατάχρηση των κανόνων, όπως συνέβη πρόσφατα με τη χειραγώγηση των αγορών νομισμάτων και επιτοκίων.
Η δημιουργία μιας ένωσης αγορών κεφαλαίου θα πρέπει να περιλαμβάνει πέντε βασικούς πυλώνες:
Πρώτον, πλήρης απελευθέρωση. Η Ε.Ε. υποτίθεται πως έχει δεσμευτεί με την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων. Αλλά υπάρχουν ακόμη εμπόδια. Για παράδειγμα, μια εταιρεία παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών δεν μπορεί αυτόματα να παρέχει πίστωση από τη μια χώρα στην άλλη εάν δεν είναι μια «παραδοσιακή» εμπορική τράπεζα. Επίσης, ένα συνταξιοδοτικό ταμείο δεν έχει τη δυνατότητα να επενδύσει σε ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα υποδομής ή σε ομόλογα που δεν έχουν βαθμολογηθεί. Νωρίτερα, φέτος, η Κομισιόν πρότεινε την υιοθέτηση μιας οδηγίας για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
Δεύτερος πυλώνας είναι η διαφάνεια. Οι αγορές κεφαλαίου καρποφορούν μόνον όταν υπάρχει μια ελεύθερη ροή ειδήσεων. Αλλά οι ευρωπαϊκές αγορές υστερούν σε αυτό σ’ ό,τι αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπως επισημαίνεται σε έκθεση που απευθυνόταν ένα χρόνο πριν στους υπουργούς Οικονομικών της Ε.Ε. Τρίτον, απαραίτητη είναι η εξάπλωση πρακτικών που είναι αποτελεσματικές σαν τις ιδιωτικές τοποθετήσεις, όπου δίνεται πρόσβαση σε κεφάλαια χωρίς δημόσια προσφορά, που καρποφορούν σήμερα στη Γερμανία. Τέταρτος πυλώνας είναι η καθιέρωση κοινών κανόνων. Για να ευδοκιμήσει μια ενιαία αγορά θα πρέπει να ισχύουν παντού οι ίδιοι κανόνες. Πέμπτον, μεγάλη βαρύτητα έχει ο φορολογικός πυλώνας. Οι φορολογικοί κώδικες των κρατών-μελών θα πρέπει να εναρμονιστούν μεταξύ τους. Αν και η Ε.Ε. δεν έχει τη δικαιοδοσία να επιβάλλει κοινούς φόρους, οι χώρες-μέλη μπορούν να συνειδητοποιήσουν τα οφέλη που θα αποκομίσουν εάν συναινέσουν σε έναν κοινό κώδικα. Η αντιμετώπιση κρίσεων με κοινό μέτωπο είναι πιο αποτελεσματική. Η Ε.Ε. θα μπορούσε να αναλάβει συντονιστικό ρόλο σε ένα τέτοιο εγχείρημα.