Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ενωση εξετάζει πλέον το ενδεχόμενο να κλιμακώσει σημαντικά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και ιδίως κατά των ρωσικών τραπεζών, διάχυτη είναι η αίσθηση ότι η Ε.Ε. διστάζει να απομονώσει πλήρως τη Μόσχα.
Ο λόγος είναι τα σημαντικά εμπορικά συμφέροντα πολλών ευρωπαϊκών χωρών που θα θιχτούν, καθώς πέρυσι οι ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τη Ρωσία ανήλθαν στο ύψος των 120 δισ. ευρώ.
Το κόστος από ενδεχόμενη κλιμάκωση των κυρώσεων κατανέμεται άνισα μεταξύ των χωρών-μελών, με τη Γερμανία και την Ιταλία να έχουν τα περισσότερα να χάσουν, ενώ πλήγμα θα δεχτεί και η Βρετανία, στις υπερπόντιες κτήσεις της οποίας καταλήγει η μερίδα του λέοντος από τις ρωσικές εκροές κεφαλαίων.
Οπως αποκαλύφθηκε την Πέμπτη, τα 28 κράτη-μέλη εξετάζουν, μεταξύ άλλων, την πιθανότητα να απαγορεύσουν σε όλους τους Ευρωπαίους να αγοράζουν ομόλογα ή μετοχές των μεγαλύτερων ρωσικών τραπεζών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διανείμει στα κράτη-μέλη έγγραφο που περιλαμβάνει κυρώσεις που θα μπορούσαν να επιβάλουν στη Ρωσία. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα μέτρα κατά των ελεγχόμενων από το κράτος ρωσικών τραπεζών. Μία επιλογή είναι να απαγορευτεί σε Ευρωπαίους πολίτες η αγορά ομολόγων ή μετοχών αυτών των τραπεζών. Μια δεύτερη επιλογή είναι να απαγορευτεί στις ρωσικές τράπεζες να χρησιμοποιούν τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ως πηγή χρηματοδότησης από μη Ευρωπαίους μέσω της έκδοσης ομολόγων ή νέων μετοχών.
Ωστόσο, η Κομισιόν δεν προτείνει να απαγορευτεί και η αγορά ρωσικών κρατικών ομολόγων διότι ανησυχεί ότι το Κρεμλίνο θα μπορούσε να απαντήσει ανάλογα και να σταματήσει να αγοράζει κρατικά ομόλογα ευρωπαϊκών χωρών. Σύμφωνα με το έγγραφο προτάσεων της Κομισιόν, «θα μπορούσε να απαγορευτεί σε κάθε Ευρωπαίο πολίτη να επενδύει σε ομόλογα, μετοχές και σε παρεμφερή χρηματοπιστωτικά εργαλεία με περίοδο ωρίμανσης μεγαλύτερη των 90 ημερών, τα οποία εκδίδονται από ρωσικούς κρατικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς… οπουδήποτε στον κόσμο». Προς το παρόν, δεν φαίνεται πολύ πιθανό ότι επίκειται άμεση υιοθέτηση των νέων σκληρών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι στις υπό συζήτηση προτάσεις δεν περιλαμβάνονται μέτρα κατά των εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία, δηλαδή φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αν όμως υπάρξει κλιμάκωση της έντασης με τη Ρωσία, η υιοθέτηση των προαναφερόμενων μέτρων θα συνιστούσε σκληρή απάντηση στη Μόσχα, πολύ σκληρότερη από τα μέτρα που έχουν υιοθετήσει μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ.
Η διστακτικότητα αρκετών ευρωπαϊκών χωρών εξηγείται εύκολα από τα εμπορικά συμφέροντα που διακυβεύονται. Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι τα κράτη-μέλη που έχουν τα λιγότερα να χάσουν, όπως η Σουηδία, υιοθετούν πολύ σκληρότερη στάση έναντι της Ρωσίας από άλλα κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία, η οποία θα είναι ο μεγάλος χαμένος της υπόθεσης αν υπάρξει κλιμάκωση των κυρώσεων. Οι γερμανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία ανήλθαν το 2013 περίπου στα 36 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε. και του ΟΗΕ.
Οι εξαγωγές της Ε.Ε. προς τη Ρωσία το 2013 αποτέλεσαν το 7% των συνολικών εξαγωγών της Ενωσης. Αντιθέτως, τη σκληρότερη στάση έναντι της Ρωσίας έχουν υιοθετήσει η Βρετανία από κοινού με τη Σουηδία και την Πολωνία, ωστόσο αθροιστικά οι εξαγωγές των τριών χωρών είναι μικρότερες από τις γερμανικές εξαγωγές. Στη Ρωσία δραστηριοποιούνται σήμερα περίπου 6.200 γερμανικές εταιρείες, με συνολικό ύψος επενδύσεων 20 δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι από το διμερές εμπόριο με τη Ρωσία εξαρτώνται περίπου 300 χιλιάδες θέσεις εργασίας στη Γερμανία.
Ποιες χώρες επηρεάζονται
Σε δύσκολη θέση βρίσκεται και η Ιταλία αλλά και η Ολλανδία, η Κύπρος και η Ελλάδα. Η ρωσική αγορά είναι η δεύτερη μεγαλύτερη, μετά τη γερμανική, για τις ιταλικές εξαγωγές, που το 2014 ανήλθαν στο ύψος των 11 δισ. ευρώ, διπλάσιες από τις βρετανικές και μεγαλύτερες από τις ολλανδικές (8 δισ. ευρώ). Η Ολλανδία μεταπήδησε στο στρατόπεδο των σκληρών έναντι της Ρωσίας μετά την κατάρριψη του μαλαισιανού αεροσκάφους στην Ουκρανία που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 193 Ολλανδών πολιτών. Προβλήματα θα αντιμετωπίσει από ενδεχόμενη επιβολή νέων κυρώσεων και η Κύπρος. Από τις συνολικές εκροές ρωσικών κεφαλαίων ύψους 70 δισ. ευρώ για το 2013, ποσό ύψους 8,1 δισ. ευρώ κατέληξε στην Κύπρο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. «Οι κυρώσεις πάντοτε αποτελούν πρόβλημα τόσο για όσους τις υφίστανται όσο και για όσους τις επιβάλλουν», παρατήρησε από τις Βρυξέλλες ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών κ. Πιέρ Κάρλο Πάντοαν. Κυνική, αλλά ορθή διαπίστωση.