Η Μέση Ανατολή φλέγεται στη δίνη εμφυλίων όπως και η Βόρεια Αφρική, η κρίση στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε νέο Ψυχρό Πόλεμο και οι κυρώσεις που αποφάσισε η Ε.Ε. να επιβάλει στη Ρωσία εγκυμονούν κινδύνους για τον επιχειρηματικό κόσμο και την παγκόσμια οικονομία, ενώ η Κίνα αντιμετωπίζει πιο επιθετικά τις εδαφικές διεκδικήσεις της έναντι της Ιαπωνίας. Στις αγορές, όμως, εξακολουθεί να επικρατεί συνήθως αισιοδοξία και άνοδος, που στη χειρότερη περίπτωση μετατρέπεται σε σταθερότητα ή ελαφρά υποχώρηση. Ούτε καν οι τιμές του πετρελαίου δεν αντανακλούν τον κίνδυνο να απειληθεί η προσφορά από το Ιράκ, τη Λιβύη και τη Ρωσία.
Οφείλεται μήπως στον εφησυχασμό πως η άφθονη ρευστότητα από τις κεντρικές τράπεζες θα καλύψει το κενά, στο ότι τα τελευταία 25 χρόνια έχει επικρατήσει γενικότερα ηρεμία και σταθερότητα ή μήπως φταίει απλώς και μόνον η καθυστέρηση με την οποία αντιδρούν οι αγορές; Μήπως κάποιος άλλος παράγοντας; Είναι, πάντως, γεγονός πως στις αγορές επικρατεί από αισιοδοξία μέχρι ηρεμία σε βαθμό που έχει προβληματίσει οικονομολόγους, αναλυτές και παράγοντες της αγοράς, οι οποίοι επιχειρούν αφενός να ερμηνεύσουν την κατάσταση και αφετέρου να προβλέψουν την επόμενη φάση.
Ανάμεσά τους ο Ρατζ Χιντόκα, γενικός διευθυντής της μονάδας ερευνών της Deutsche Bank του Λονδίνου, που προειδοποιεί τους επενδυτές για το ενδεχόμενο να αιφνιδιαστούν ύστερα από λίγους μήνες. Σε σχετική έκθεση που εκπόνησε από κοινού με άλλους οικονομολόγους επισημαίνει πως έχουν υποτιμηθεί οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι και αποδίδει την αισιοδοξία των αγορών στη ρευστότητα που έχουν προσφέρει οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου, Federal Reserve, ΕΚΤ και Τράπεζα της Ιαπωνίας, με την άκρως αναπτυξιακή πολιτική τους. Οπως χαρακτηριστικά δήλωσε, άλλωστε, σε τηλεφωνική του συνέντευξη στο Bloomberg, «κανείς δεν θέλει να στοιχηματίσει εναντίον της δύναμης πυρός των κεντρικών τραπεζών». Η αβεβαιότητα φαίνεται, πάντως, να επιστρέφει σταδιακά.
Ερευνα που διεξήγαγε προ ημερών η Bank of America φέρει το 28% των ερωτηθέντων να θεωρεί πλέον τον παράγοντα των γεωπολιτικών προβλημάτων ως υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο. Μόλις τον Ιούνιο, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 14%. Οπως επισήμανε την περασμένη εβδομάδα ο οικονομολόγος του ΔΝΤ, Ολιβιέ Μπλανσάρ, «έχουν ενταθεί οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, έστω κι αν δεν έχουν επιφέρει ώς τώρα μείζονες μακροοικονομικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο». Ο Χιντόκα θεωρεί, άλλωστε, πιθανόν να σημειωθεί μεγάλη αλλαγή στο αίσθημα που επικρατεί στις αγορές στα μέσα Σεπτεμβρίου, οπότε εκτιμά πως θα εκφράσει η Fed την πρόθεσή της να εγκαταλείψει την άκρως αναπτυξιακή νομισματική της πολιτική. Σύμφωνα, άλλωστε, με την Τίνα Φόρντχαμ, πολιτική αναλύτρια της Citigroup, οι αγορές «καθυστερούν να καταγράψουν τις εξελίξεις επειδή τα τελευταία 25 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βρερολίνου έχουμε γνωρίσει μια ασυνήθιστη περίοδο ειρήνης και ευημερίας, στην οποία συνήθισαν επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίων».
Στο ίδιο συμπέρασμα δείχνει να καταλήγει και ο Μάικ Ντόλαν, αρθρογράφος του Ρόιτερς. Εκφράζοντας τον προβληματισμό του για τη σταθερότητα των τιμών των μετοχών ακόμη και μετά την πτώση του αεροπλάνου των Μαλαισιανών Αερογραμμών πάνω από την Ουκρανία, επισημαίνει πως στην πρόσφατη ιστορία δεν βλέπουμε ούτε κλιμακούμενες συγκρούσεις ούτε άμεση σύνδεση ανάμεσα στην πολιτική αστάθεια και μια βιώσιμη κατάρρευση των αγορών. Ο ίδιος επικαλείται μάλιστα σχόλιο του Τζιμ Ρέιντ, στελέχους της Deutsche Bank, πως «η αγορά δεν θεωρεί αρκετά πιθανό να εξελιχθεί η κατάσταση σε ανησυχητικά επίπεδα, αλλά το πιθανότερο είναι όντως να μην εκτραπεί η κατάσταση».
Ολα για την ανάπτυξη
Σε ίσως αδικαιολόγητα καθησυχαστικούς τόνους ο Τζιμ Γουντ Σμιθ της Hawksmoor Invesmtent Management εκτιμά πως οι αγορές γνωρίζουν ότι θα επανέλθει η ηρεμία καθώς «η Ρωσία έχει πετρέλαιο και φυσικό αέριο και οι χώρες της Δύσης δεν θα λάβουν μέτρα που να θέτουν σε κίνδυνο την προσφορά ρωσικών ενεργειακών πόρων στην Ευρώπη».
Σύμφωνα με τον Στιν Γιάκομπσεν, οικονομολόγο της Saxo Bank, «ο απλούστερος τρόπος για να υπολογίσει κανείς το μέγεθος του γεωπολιτικού κινδύνου είναι να κοιτάξει την τιμή της ενέργειας», αλλά οι τιμές του πετρελαίου σημείωσαν προσωρινή και μικρή άνοδο όταν κλιμακώθηκαν οι συγκρούσεις στο Ιράκ. Στην ανάλυσή του μοιάζει και ο ίδιος να θεωρεί υπερβολική την «ψυχραιμία» της αγοράς, που αποδίδει στην παγιωμένη πεποίθηση πως «θα μας προστατεύσουν τα μηδενικά επιτόκια» και πως «ο πραγματικός κόσμος δεν έχει πλέον καμία σημασία. Η ανεργία, οι κοινωνικές ανισότητες, οι πόλεμοι, οι θάνατοι αθώων δεν έχουν σημασία αρκεί να συνεχιστεί η ανάπτυξη στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Ευρώπη».