Τα «αρπακτικά» funds, ο μικρός αριθμός πιστωτών της Αργεντινής που δεν συμμετείχαν στην αναδιάρθρωση του χρέους της το 2005 και το 2010, δεν ενδιαφέρονταν ούτε για τη χώρα ούτε για τον λαό της. Αγόρασαν τα ομόλογα της Αργεντινής πολύ φθηνά με την πρόθεση να δαπανήσουν πολλά χρήματα σε δικαστικούς αγώνες μέχρις ότου βρεθεί κάποιος δικαστής που δεν θα αντιλαμβανόταν τι διακυβεύεται και θα συντασσόταν με το μέρος τους.
Ολοι όσοι επενδύουν σε ομόλογα κρατών γνωρίζουν πως υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας στάσης πληρωμών. Γι’ αυτό και τα ομόλογα των περισσότερων χωρών έχουν υψηλότερες αποδόσεις από τα ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου. Οποιος, όμως, αγοράζει ομόλογα μιας χώρας που έχει ήδη ανακοινώσει ότι προχωρά σε αναδιάρθρωση του χρέους της είναι ουσιαστικά βέβαιος ότι δεν πρόκειται ποτέ να τα πληρωθεί εις το ακέραιο εκτός κι αν χειραγωγήσει το νομικό σύστημα. Η διαρκώς αυξανόμενη πολυπλοκότητα της αγοράς δυσχεραίνει τις προσπάθειες των αναπτυσσόμενων χωρών να απαλλαγούν από το χρέος τους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ανισότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα «αρπακτικά» έχουν επικαλεστεί το γράμμα του νόμου, αλλά πρέπει να είμαστε σαφείς: πρόκειται για απληστία.
Εχοντας επικαλεστεί την αρχή ότι όλοι οι επενδυτές πρέπει να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης, αλλά κατά τρόπο εντελώς αντίθετο με το περιεχόμενό της όπως το αντιλαμβάνονται τόσο οι οικονομολόγοι όσο και οι παράγοντες της αγοράς, υπονόμευσαν την εφαρμογή του νόμου και κατέστησαν σχεδόν αδύνατη την αναδιάρθρωση χρέους. Αυτές οι αναδιαρθρώσεις χρεών είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της αγοράς. Δυστυχώς, όμως, ενώ υφίσταται νομικό πλαίσιο που διέπει την ιδιωτική πτώχευση, δεν υφίσταται ανάλογο σύστημα για την αναδιάρθρωση κρατικού χρέους. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο πρότεινε τη θέσπιση ενός τέτοιου διεθνούς συστήματος την εποχή που είχε κηρύξει στάση πληρωμών η Αργεντινή το 2001 και η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών, της οποίας ήμουν πρόεδρος, επανέλαβε την έκκληση αυτή για ένα παγκόσμιο σύστημα το 2009. Προέβαλε βέτο η κυβέρνηση των ΗΠΑ και τώρα ήταν πάλι τα δικαστήρια των ΗΠΑ που επιδείνωσαν περαιτέρω τα προβλήματα.
Τη δεκαετία του 1980 όταν τα κρατικά ομόλογα βρίσκονταν κυρίως στα χέρια τραπεζών, οι αναδιαρθρώσεις χρέους γίνονταν σχετικά ομαλά. Με την επέκταση όμως των αγορών κεφαλαίου, τα πράγματα έγιναν πολύ πιο δύσκολα όπως έχουμε επανειλημμένως διαπιστώσει. Εχουν, άλλωστε, επιδεινωθεί πάρα πολύ από την επέκταση της αγοράς των ασφαλίστρων έναντι κινδύνου πτώχευσης, των CDS δηλαδή, καθώς και της αγοράς παραγώγων. Τα «αρπακτικά» funds ίσως δεν έχουν καν συμφέρον να υπάρξει επιτυχής έκβαση. Θα μπορούσαν να έχουν ασφαλιστεί έναντι κινδύνου χρεοκοπίας. Θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να κερδίσουν πολύ περισσότερα χρήματα στην περίπτωση μιας στάσης πληρωμής από όσα θα κέρδιζαν χωρίς μια στάση πληρωμών.
Οταν το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Αργεντινή είναι περίπου 14.800 δολάρια, η αποτροπή μιας στάσης πληρωμών, δηλαδή η μεταφορά κεφαλαίων από την Αργεντινή στις τσέπες μερικών δισεκατομμυριούχων, απλώς θα δημιουργούσε περισσότερη ανισότητα στον κόσμο. Και εδώ το θέμα δεν είναι μόνο ζήτημα δικαιοσύνης. Τα «αρπακτικά» έχουν προκαλέσει τεράστια ζημιά στις διεθνείς αγορές κρατικού χρέους, αλλά και σε όσες χώρες των οποίων η ευημερία εξαρτάται από αυτές τις αγορές, ιδιαιτέρως στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Εν ολίγοις στην προκειμένη περίπτωση δεν πρόκειται για μια ισοπαλία. Πρόκειται για ένα αρνητικό αποτέλεσμα, καθώς οι ζημιές που προκαλούνται στον υπόλοιπο κόσμο θα υπερβαίνουν κατά πολύ τα κέρδη που θα έχουν συγκεντρώσει τα «αρπακτικά» hedge funds.
* Οικονομολόγος και κάτοχος Νομπέλ Οικονομίας. Το άρθρο του Γιόζεφ Στίγκλιτζ δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα New York Times.