Παρά τη ρητορεία των Ευρωπαίων πολιτικών τα προηγούμενα χρόνια ότι πλέον δεν θ’ αναλαμβάνουν οι φορολογούμενοι το κόστος διάσωσης προβληματικών τραπεζών, στην πρόσφατη διάσωση της πορτογαλικής τράπεζας Banco Espirito Santo οι Πορτογάλοι φορολογούμενοι επιβαρύνθηκαν με το ποσό των 4,9 δισ. ευρώ. Ενας από τους λόγους που ο λογαριασμός για τους Πορτογάλους φορολογούμενους ήταν τόσο υψηλός είναι ότι στη διάσωση της τράπεζας δεν συνεισέφεραν οι ομολογιούχοι υψηλής εξασφάλισης, διότι δεν «κουρεύτηκαν» τα ομόλογα που κατείχαν. Ο λόγος που δεν υπέστησαν απώλειες οι ομολογιούχοι υψηλής εξασφάλισης, όπως έγινε με τους υπόλοιπους ομολογιούχους και τους μετόχους της τράπεζας, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατείχε στα τέλη Ιουνίου ομόλογα υψηλής εξασφάλισης της BES καθαρού ύψους 7,4 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Reuters. Το δίλημμα που αντιμετώπισαν οι εποπτικές αρχές ήταν αν θα επιβάλλουν ζημίες μόνο στους Πορτογάλους φορολογουμένους ή και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δηλαδή στο σύνολο των φορολογουμένων της Ευρωζώνης. Πρέπει να υπενθυμιστεί ότι η ΕΚΤ δεν είναι μια συνηθισμένη κεντρική τράπεζα υπό την έννοια ότι αν υποστεί ζημίες δεν μπορεί απλώς να τυπώσει χρήματα ώστε να τις καλύψει, αλλά πρέπει να προχωρήσει σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου την οποία καλύπτουν τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης ανάλογα με το μέγεθος της κάθε οικονομίας.
Οι απαιτήσεις της ΕΚΤ έναντι της BES προέρχονται από τα περιουσιακά στοιχεία που έχει τοποθετήσει η πορτογαλική τράπεζα στη Φρανκφούρτη ως ενέχυρο για την άντληση ρευστότητας. Σε αυτά περιλαμβάνονται υψηλής εξασφάλισης, ανασφάλιστα, ομόλογα που έχει εκδώσει η BES και τα οποία έχει εγγυηθεί το πορτογαλικό Δημόσιο με απόδοση το ύψος του Libor συν 12%. Τα εν λόγω ομόλογα συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα ομόλογα υψηλής εξασφάλισης που ακόμη δεν έχουν αποπληρωθεί και ορισμένα εξ αυτών, με ονομαστική αξία 3,5 δισ. ευρώ, ωριμάζουν τον ερχόμενο Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Το παράδοξο είναι ότι η νέα ευρωπαϊκή οδηγία που ψηφίστηκε πέρυσι και θ’ αρχίσει να εφαρμόζεται στα τέλη του 2015, ακριβώς ώστε να περιορίζονται οι ζημίες που υφίστανται οι φορολογούμενοι από τις διασώσεις τραπεζών, είναι μέσω της οποίας σε 18 μήνες σε ανάλογες περιπτώσεις με αυτή της BES ο λογαριασμός θα πηγαίνει σε όλους τους φορολογουμένους της Ευρωζώνης μέσω ΕΚΤ. «Η Πορτογαλία, όπως και πολλές άλλες χώρες, δεν έχει ακόμη μεταφέρει τη σχετική νομοθεσία στο δίκαιό της, οπότε αυτό έδωσε στις αρχές την ελευθερία να επιλέξουν ποιοι ομολογιούχοι θα συνεισφέρουν στη διάσωση. Σε δύο χρόνια από σήμερα δεν θα υπήρχε άλλη επιλογή από το να συνεισφέρουν και οι ομολογιούχοι υψηλής εξασφάλισης», εξηγεί στο Reuters υψηλόβαθμο στέλεχος της ΕΚΤ υπό την κάλυψη της ανωνυμίας.
Οι νέοι κανόνες προκαλούν ένα ακόμη πρόβλημα, διότι ενδεχομένως να εκθέσουν την ΕΚΤ στην κατηγορία ότι έχει σύγκρουση συμφερόντων ούσα από τη μια η μοναδική εποπτική αρχή και από την άλλη δανειστής των ίδιων τραπεζών που εποπτεύει. Εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι από το 2016 η ΕΚΤ δεν θα έχει καμία διάθεση να υποστεί η ίδια ζημίες «κουρεύοντας» τα ομόλογα που έχουν κατατεθεί σε αυτή ως ενέχυρα. Εκπρόσωπος Τύπου της ΕΚΤ ανέφερε στο Reuters ότι η τράπεζα «κουρεύει» την αξία των εχέγγυων που λαμβάνει ακριβώς ώστε να εξασφαλιστεί σε περίπτωση προβλημάτων. Οπότε μένει το ερώτημα γιατί η ΕΚΤ δεν «κούρεψε» και τα ομόλογα υψηλής εξασφάλισης της BES ώστε να περιορίσει τις ζημίες των Πορτογάλων φορολογουμένων.