Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, είχε προϊδεάσει το ακροατήριό του για τις τελευταίες αποφάσεις για τη νομισματική πολιτική. Είχε προειδοποιήσει τους επενδυτές να περιμένουν νέα μέτρα που θα τονώσουν τη ζήτηση στη στάσιμη οικονομία της Ευρωζώνης. Επρεπε λοιπόν να τα παρουσιάσει και ώς ένα βαθμό το έκανε. Το πρόβλημα είναι ότι και η νέα προσπάθειά του δεν είναι αρκετά τολμηρή.
Πρώτον, προχώρησε σε μια οριακή μείωση των επιτοκίων από το 0,15% στο 0,05% και των επιτοκίων στις καταθέσεις των ευρωπαϊκών τραπεζών στην ΕΚΤ από το -0,1% στο -0,2%. Πρόκειται για μικροσκοπικές αλλαγές που ικανοποιούν τους επενδυτές, καθώς είχαν πιστέψει ότι τα επιτόκια δεν θα μειώνονταν άλλο. Η έκπληξή τους μεταφράστηκε σε υποχώρηση του ευρώ, κάτι που πιθανώς επεδίωκε ο κ. Ντράγκι και είναι καλό, καθώς το φθηνότερο ευρώ από μόνο του συνδράμει στη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής.
Εκείνο, όμως, που ίσως θέλουν να γνωρίζουν οι επενδυτές είναι αν η ΕΚΤ είναι επιτέλους έτοιμη να προχωρήσει σε πλήρη ποσοτική χαλάρωση. Αλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, όπως η αμερικανική Fed, έχουν καταφύγει σε ποσοτική χαλάρωση (εκτεταμένες αγορές κρατικών ομολόγων) για να επεκτείνουν την προσφορά χρήματος, να τονώσουν τη ζήτηση και να ανακόψουν την πτώση του πληθωρισμού. Η ΕΚΤ έχει μιλήσει για ποσοτική χαλάρωση, έχει φλερτάρει μαζί της και έχει δηλώσει ότι την εξετάζει, ίσως ότι ετοιμάζεται να την επιστρατεύσει. Αλλά δεν έχει προχωρήσει σε ποσοτική χαλάρωση. Θα αλλάξει αυτό; Ισως.
Αρχής γενομένης από τον επόμενο μήνα, η ΕΚΤ θα αγοράσει ένα συνδυασμό τιτλοποιημένων και καλυμμένων ομολόγων, δηλαδή τιτλοποιημένων δανείων πολλών και διαφόρων ειδών. Κρίσιμη λεπτομέρεια που δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί είναι το πόσα θα αγοράσει. Είναι περιορισμένη η αξία των κατάλληλων τίτλων στην Ευρώπη. Η απόφαση να συμπεριληφθούν στις αγορές τα καλυμμένα ομόλογα επεκτείνει το εύρος της επιχείρησης. Επιπλέον ο Ντράγκι δήλωσε ανοικτά ότι οι πρωτοβουλίες του θα έχουν «σημαντικό αντίκτυπο στους ισολογισμούς μας», κάτι που σημαίνει ότι πρόθεσή του είναι να αυξήσει την προσφορά χρήματος.
Με λίγα λόγια, ο Ντράγκι δεν επιμένει πλέον πως οι αγορές τίτλων από πλευράς της ΕΚΤ στοχεύουν αποκλειστικά και μόνον να αποκαταστήσουν την αποτελεσματικότητα του «μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής». Η ποσοτική χαλάρωση τύπου Fed αποτελεί μέσο τόνωσης της οικονομίας διά της νομισματικής πολιτικής που δεν διστάζει να πει τι ακριβώς είναι. Ωστόσο η ΕΚΤ δεν έχει ακόμη ανακοινώσει εκτεταμένο πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων που είναι η βαθύτερη και με τη μεγαλύτερη σε ρευστότητα αγορά για ποσοτική χαλάρωση. Είναι προφανής η απροθυμία της ΕΚΤ να κινηθεί στην κατεύθυνση αυτή. Και αυτό θέτει όρια στην αποτελεσματικότητα των νέων πρωτοβουλιών της.
Ασφαλώς δεν θα είναι εύκολο να κάνει περισσότερα. Δεν υπήρξε ομοφωνία στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ. (Ο κ. Ντράγκι δήλωσε πως είχε διασφαλίσει «άνετη πλειοψηφία». Αναφέρθηκε πως ο πρόεδρος της Bundesbank, Γενς Βάιντμαν, εναντιώθηκε τόσο στη μείωση των επιτοκίων όσο και στο σχέδιο για την αγορά τίτλων.) Οι πρακτικές λεπτομέρειες μιας πλήρους ποσοτικής χαλάρωσης στην Ευρωζώνη είναι αποθαρρυντικές: ποίου τα ομόλογα μπορεί να αγοράσει η ΕΚΤ; Θα είναι νόμιμο; Είναι μια μορφή άμεσης χρηματοδότησης ή δανεισμού προς κυβερνήσεις, κάτι απαγορευμένο στην ΕΚΤ. Η θεσμική απροθυμία της ΕΚΤ είναι πλήρως κατανοητή, αλλά δεν παύει να είναι καταστρεπτική.
Ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη βρίσκεται στο 0,3%. Σύμφωνα με την ΕΚΤ θα παραμείνει κάτω του 2% φέτος, το 2015 και το 2016, ενώ η αγορά προσδοκά χαμηλότερα επίπεδα. Ο αποπληθωρισμός είναι σαφής και υπαρκτός κίνδυνος. Εδώ και μήνες είναι επιτακτική η ανάγκη μιας ποσοτικής χαλάρωσης στην Ευρωζώνη. Είναι θετικό ότι η ΕΚΤ κάνει το πρώτο βήμα στη σωστή κατεύθυνση.