Στις 20 Αυγούστου το ελληνικό Δημόσιο πλήρωσε χρεολύσια ύψους 3,95 δισ. ευρώ για δύο ομόλογα που εκδόθηκαν στις 15-2-2012, όταν η Ελλάδα ήταν εκτός αγορών, και ήταν μέρος των 56,6 δισ. που απαλλάχθηκαν από PSI.
Η ιστορία αρχίζει τον Μάιο του 2010 όταν η ΕΚΤ αποφάσισε να αποκτήσει ομόλογα στη δευτερογενή αγορά, παρά τις αντιδράσεις της γερμανικής κεντρικής τράπεζας. Η γερμανική κεντρική τράπεζα φοβόταν ότι η ΕΚΤ θα ζημιωνόταν αλλά και το ότι η πρακτική αγοράς κρατικών ομολόγων θα οδηγήσει σε άνοδο του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη. Ηταν επίσης αμφίβολο αν η πρακτική αυτή ήταν σύννομη με το άρθρο 123.1 που απαγορεύει στην ΕΚΤ να αγοράζει κρατικά ομόλογα.
Ο Τρισέ όμως επέμεινε γιατί έπρεπε πάση θυσία να σώσει τις γαλλικές τράπεζες, που είχαν μεγάλη έκθεση σε ελληνικά ομόλογα, και έτσι παρά τις αντιρρήσεις προχώρησε. Είχε επίσης προηγηθεί άτυπη συμφωνία που προέβλεπε τη διακράτηση των ομολόγων από τις τράπεζες ώστε να στηριχθεί η αγορά. Οταν όμως άρχισαν οι αγορές από την ΕΚΤ, οι γαλλικές τράπεζες δεν τήρησαν τη συμφωνία και πουλούσαν σωρηδόν. Οι γερμανικές τράπεζες κατηγόρησαν την ΕΚΤ για μεροληψία αλλά σύντομα υπέκυψαν και αυτές στον πειρασμό.
Η ΕΚΤ σταμάτησε τις αγορές τον Σεπτέμβριο του 2010 αφού προηγουμένως είχε βαφτίσει την αγορά ομολόγων «εργαλείο νομισματικής πολιτικής» (SMP) και για να ικανοποιήσει τη γερμανική κεντρική τράπεζα απέσυρε μέσω ενός καταθετικού λογαριασμού ισόποση ρευστότητα (πρόγραμμα ανοσοποίησης).
Οταν ο Σόιμπλε αποφάσισε να προχωρήσει με το μη εθελοντικό PSI υπήρχαν πολλές αντιδράσεις εντός της ΕΚΤ. Ετσι αποφασίστηκε η εξαίρεση των ομολόγων που ήταν στο χαρτοφυλάκιο της ΕΚΤ έστω και αν αυτό σήμαινε τη σίγουρη αποτυχία των στόχων του PSI. Το πρόβλημα όμως ήταν και νομικό. «Κουρεύοντας» το χρέος μέσω των ρητρών συλλογικής δράσης δεν μπορείς να «κουρέψεις» μεροληπτικά μερικούς και να σώσεις άλλους. Αυτός ήταν και ο λόγος που προέταξαν για το «κούρεμα» των άτυχων Ελλήνων μικροομολογιούχων.
Η ΕΚΤ υπερπήδησε αυτό το εμπόδιο βάζοντας την Ελληνική Δημοκρατία να ανταλλάξει λίγο πριν από την έναρξη της διαδικασίας του PSI τα ομόλογά της με νέα, που είχαν διαφορετικό κωδικό και ημερομηνία έκδοσης. Ετσι, όταν έγινε η πρόσκληση του PSI, οι σειρές αυτών των ομολόγων δεν ήταν «επιλεγμένοι τίτλοι».
Αν αυτή τη συμφωνία την είχε κάνει ο οποιοσδήποτε επενδυτής, θα εγκαλείτο για ένα σωρό παρανομίες με κυριότερη αυτή της χρήσης εσωτερικής πληροφόρησης, της απόκρυψης ζημιών, της παράνομης συναλλαγής σε τιμές διαφορετικές από την αγορά, τη μη ισότιμη μεταχείριση επενδυτών και άλλα που τιμωρούνται αυστηρά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και είναι μέρος των κανόνων συμμόρφωσης που απαιτεί η ίδια η Ε.Ε. μέσω των οργάνων της.
Αυτή η μικρή ιστορική αναδρομή έγινε γιατί είναι καιρός η ελληνική κυβέρνηση να θέσει το θέμα της αναδρομικής συμμετοχής της ΕΚΤ στο PSI. Ολοι οι λόγοι που κατά καιρούς έχει επικαλεστεί η ΕΚΤ έχουν καταργηθεί στην πράξη ή από τον Ντράγκι. Το επιχείρημα της δήθεν νομισματικής πολιτικής καταρρίπτεται από το γεγονός ότι εξαιρέθηκαν 13,4 δισ. ομολόγων που δεν ήταν μέρος του δήθεν προγράμματος αλλά τα είχαν αγοράσει κεντρικές τράπεζες άλλων χωρών για επένδυση.
Το νέο πρόγραμμα νομισματικής πολιτικής (ΟΜΤ) που ανακοινώθηκε το 2013, όπως και η πρόσφατη ανακοίνωση αγοράς καλυμμένων και ενυπόθηκων ομολόγων, έγινε αφού η ΕΚΤ δέχθηκε πως μπορεί να πάρει ζημίες που θα έχουν επιπτώσεις στα κεφάλαιά της. Το πρόγραμμα SMP δεν ανοσοποιείται πλέον σε μια προσπάθεια αύξησης του πληθωρισμού που είναι απών. Η ΕΚΤ είναι στα πρόθυρα της ανακοίνωσης ποσοτικής χαλάρωσης με όρους διαφορετικούς από αυτούς του SMP. Γιατί λοιπόν υπάρχει αυτή η διάκριση στα ομόλογα του SMP;
Ενα αναδρομικό «κούρεμα» των 56,6 δισ., σύμφωνα με τους όρους του PSI, θα επιφέρει ελάφρυνση κατά 29 δισ. Τα χρήματα, που ήδη έχουν πληρωθεί, μπορούν να επιστραφούν στην Ελλάδα σταδιακά και βάσει χρονοδιαγράμματος μεταρρυθμίσεων στην ελληνική οικονομία.
* Διαχειριστής στη Steppenwolf Capital LLC και στην ITC Markets