Άποψη: Χρειαζόμαστε μια ενιαία ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά

Άποψη: Χρειαζόμαστε μια ενιαία ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά

4' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

​​Συχνά σχολιάζονται σε επιφυλλίδες τα ψεγάδια της Συνθήκης του Μάαστριχτ, αλλά μέχρι στιγμής η Ευρώπη δείχνει ανίκανη ή, μάλλον, για την ακρίβεια, απρόθυμη να τα αντιμετωπίσει αυτά τα ψεγάδια. Το σχέδιο του ευρώ θα παραμείνει ατελές και οι ατέλειες θα λειτουργούν σαν τροχοπέδη στις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να εφαρμόσει αποτελεσματικές νομισματικές πολιτικές. Η Ευρώπη έχει μια νομισματική ένωση, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως διαθέτει και μια ενιαία χρηματοπιστωτική αγορά, κάτι που αποτελεί ουσιώδες στοιχείο μιας λειτουργικής ένωσης. Ο διαρκώς αυξανόμενος κατακερματισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ευρωζώνης, ιδιαιτέρως για τις τραπεζικές υπηρεσίες, τον οποίο έχει προκαλέσει η πρόσφατη κρίση, προδίδει πως η απουσία μιας ενιαίας εκδοτικής αρχής ασφαλών τίτλων έχει εμποδίσει τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς.

Μια ενιαία ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά προϋποθέτει πως οι τιμές και οι αποδόσεις θα καθορίζονται ως απόρροια των κοινών ασφαλών τίτλων και δεν θα προκύπτουν από το άθροισμα διαφορετικών αποδόσεων κρατικών τίτλων διαφορετικής ποιότητας. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει, επίσης, να έχουν πρόσβαση στους ίδιους ασφαλείς τίτλους για συναλλαγές και επιχειρήσεις παροχής ρευστότητας. Το ευρώ δεν παρέχει καμία από αυτές τις λειτουργίες και, κατά συνέπεια, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί η δημιουργία μιας ενιαίας χρηματοπιστωτικής αγοράς, ούτε, βέβαια, η χρηματοπιστωτική ενσωμάτωση που αυτή αντιπροσωπεύει, μολονότι αποτελεί κριτήριο του βαθμού σύγκλισης. Τόσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και το σύστημα του ευρώ σχεδιάστηκαν σαν να υπήρχε ένα πλήρως λειτουργικό ομοσπονδιακό κράτος επειδή είχε επικρατήσει η ψευδαίσθηση πως η δημιουργία του ευρώ θα λειτουργούσε ως μοχλός πίεσης προς την περαιτέρω πολιτική και οικονομική ενοποίηση. Εκτοτε δεν έχει καταβληθεί ουσιαστική προσπάθεια για να επιτευχθεί μεγαλύτερη δημοσιονομική, τραπεζική, οικονομική και πολιτική ενοποίηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Αν και ενδέχεται να αλλάξουν οι συνθήκες και οι συμπεριφορές τα επόμενα χρόνια, δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική στην ομοσπονδιοποίηση εκτός από μια διάλυση του ευρώ, παραμένουν ισχνές οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές περαιτέρω ενοποίησης. Θεωρούμε πως αυτές οι συνθήκες είναι «δεδομένες» αλλά, αντί να συμμετέχουμε σε αυτή την παράλυση πολιτικής που εκφράζουν τόσο πολλοί, προτείνουμε να χρησιμοποιήσουμε τις επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για να δημιουργήσουμε μια ενιαία χρηματοπιστωτική αγορά μέσα στο υφιστάμενο δημοσιονομικό πλαίσιο και τις υφιστάμενες Συνθήκες.

Σε γενικές γραμμές, η πρότασή μας είναι να εκδίδει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιστοποιητικά χρέους στις απαιτούμενες ποσότητες και στους απαιτούμενους χρόνους ωρίμανσης, ώστε να προσφέρει στους παράγοντες της αγοράς κοινούς ασφαλείς τίτλους που θα καλύπτουν όλο το φάσμα των χρόνων ωρίμανσης. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που θα διακρατούν κρατικό χρέος θα έχουν την ευκαιρία να ανταλλάσσουν το πλέον επισφαλές κρατικό χρέος που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους με πιστοποιητικά χρέους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ετσι, η ΕΚΤ θα διακρατεί χρέος των χωρών της Ευρωζώνης σε αναλογία με τις εισφορές κάθε χώρας στο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τα ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των χωρών θα διακρατούν πιστοποιητικά χρέους που θα έχει εκδώσει η ΕΚΤ. Εφεξής, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα δέχεται πλέον ομόλογα των χωρών-μελών ως ενέχυρο για τη χρηματοδότησή των χωρών και στη συνέχεια θα περιορίσει τις επιχειρήσεις της στην έκδοση πιστοποιητικών χρέους.

Με τον τρόπο αυτόν θα δώσει ισχυρά κίνητρα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ώστε να ανταλλάξουν τα επισφαλή κρατικά ομόλογα με πιστοποιητικά χρέους που θα είναι λιγότερο επισφαλή και θα προσφέρουν μικρότερες αποδόσεις. Ετσι, τελικά, θα δημιουργηθεί μια ενιαία καμπύλη αποδόσεων ασφαλούς χρέους για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τότε, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια ενιαία καμπύλη αποδόσεων και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορεί να βασίσει τις επιχειρήσεις της στην ανοικτή αγορά σε πιστοποιητικά χρέους χωρίς να δημιουργεί ούτε τεχνικά ούτε πολιτικά προβλήματα. Προκειμένου να περιορίσει τη χρήση των πιστοποιητικών χρέους στον σκοπό για τον οποίο θα τα έχει εκδώσει (για παράδειγμα, για τον καθορισμό ενός επιτοκίου και όχι ως χρηματοδοτικό όχημα), θα είναι διαθέσιμα μόνον στις αγορές της Ευρωζώνης. Η κατοχή ή εμπορία πιστοποιητικών χρέους θα περιορίζεται στις χώρες της Ευρωζώνης και στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που βρίσκονται σε αυτές.

Η πρόταση αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι εμπίπτει στο εύρος των υφιστάμενων Συνθηκών και επομένως δεν ισχύουν στην περίπτωσή της πολλές από τις αντιρρήσεις που μπορούν να προβληθούν κατά προτάσεων αυτού του είδους. Για παράδειγμα, η δευτερογενής αγορά δημοσίου χρέους συνάδει με τις υφιστάμενες συνθήκες. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν υπόκειται σε περιορισμούς ως αρχή έκδοσης πιστοποιητικών χρέους και θα μπορούσε να επωφεληθεί εφόσον έχει το καθεστώς πιστωτή με προτεραιότητα αποπληρωμής. Επομένως, οι αντιρρήσεις που προβάλλονται συνήθως κατά της αμοιβαιοποίησης του χρέους δεν μπορούν να σταθούν στην περίπτωση αυτής της πρότασης. Οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο ζημίας ή ανεπάρκειας κεφαλαίου είναι κατάλοιπα της τραπεζικής με τον κανόνα του χρυσού που έχει εκλείψει προ πολλού. Εφόσον εκδίδουν τίτλους, οι σύγχρονες κεντρικές τράπεζες δεν αντιμετωπίζουν τέτοιους περιορισμούς όσο βρίσκεται υπό έλεγχο ο πληθωρισμός.

Η πρόταση αυτή προσφέρει ένα άμεσο βήμα προς την επίτευξη των ευρύτερων στόχων του ευρώ και προς την ολοκλήρωση της δουλειάς που έμεινε ατελείωτη στη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Καλώντας τις χώρες της Ευρωζώνης να δημιουργήσουν έναν ενιαίο και ασφαλή τίτλο μέσα στην υφιστάμενη αρχιτεκτονική των ευρωπαϊκών θεσμών, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι εθνικές κυβερνήσεις θα δεσμευτούν σε μια κοινή καμπύλη αποδόσεων ασφαλών τίτλων, θα μειώσουν τους κινδύνους που φέρει ατομικά κάθε χώρα και θα αρχίσουν να καρπώνονται κάποια από τα οφέλη της λειτουργίας στο πλαίσιο ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτό μπορεί να αποτελεί το πλέον πειστικό επιχείρημα για την περαιτέρω ενσωμάτωση σε διάφορα μέτωπα, όπως η συμφέρουσα συμμετοχή σε έναν θεσμό που δημιουργεί μεγαλύτερη σταθερότητα μέσω της εθελοντικής ενοποίησης και των κοινών σημείων αναφοράς. Η πρόταση δεν θα επιλύσει κανένα από τα προβλήματα του ευρώ, ούτε θα διαλύσει τις κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες. Προσφέρει, πάντως, ένα βήμα που μπορεί να κάνει βραχυπρόθεσμα η Ευρώπη για να δημιουργήσει μεγαλύτερη σταθερότητα και να διασφαλίσει ταχύτερα έναν κοινό σκοπό μέσα στην Ευρωζώνη.

* Ο κ. Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι πρόεδρος του Levy Economics Institute και καθηγητής Οικονομικών στο Bard College της Νέας Υόρκης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή