Από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 οι οικονομολόγοι αποκόμισαν σημαντικά διδάγματα που τους επέτρεψαν να εντοπίσουν τα λάθη και τις παραλείψεις που έκαναν όλα τα προηγούμενα χρόνια, λάθη που εν πολλοίς τους εμπόδισαν να διακρίνουν τα δυσοίωνα σημάδια της επερχόμενης κρίσης, λέει ο επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κ. Ολιβιέ Μπλανσάρ στην τελευταία έκδοση του περιοδικού του ΔΝΤ.
Προειδοποιεί δε ότι, αν και προς το παρόν η κατάσταση φαίνεται να έχει ηρεμήσει, αρκεί ένα μικρό οικονομικό σοκ ώστε η κατάσταση να ξεφύγει και πάλι από τον έλεγχο και η παγκόσμια οικονομία να βρεθεί και πάλι σε «σκοτεινές γωνίες».
Ο διαπρεπής Γάλλος οικονομολόγος ομολογεί τα λάθη που έκαναν τις τελευταίες δεκαετίες οι οικονομολόγοι, λάθη κατ’ αρχάς φιλοσοφικής φύσεως, εξηγώντας ότι η μεγάλη περίοδος ηρεμίας που ξεκίνησε στις αρχές του 1980 και ολοκληρώθηκε το 2008 παρέσυρε τους οικονομολόγους στο να υιοθετήσουν «αγαθή άποψη για τις οικονομικές διακυμάνσεις στην παραγωγή και στην απασχόληση». Ο εφησυχασμός ήταν τόσο βαθύς, ώστε ανέπτυξαν τεχνικές και μοντέλα βασιζόμενοι στο κυκλικό επιχείρημα ότι οικονομικής φύσεως αποφάσεις που λαμβάνουν άνθρωποι και εταιρείες βασίζονται όχι απλώς στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες, αλλά και στις προσδοκίες τους ή εκτιμήσεις για το τι θα συμβεί στο μέλλον. Δεν έδωσαν δηλαδή μεγάλη σημασία στο γεγονός ότι οι αποφάσεις που λάμβαναν στο παρόν επηρέαζαν καθοριστικά τη μελλοντική εξέλιξη των γεγονότων. Με λίγα λόγια ανέπτυξαν γραμμική θεώρηση του κόσμου και οικονομικά μοντέλα που μπορούσαν να προβλέψουν το μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό εξελισσόταν γραμμικά.
Η ανάπτυξη μη γραμμικών μοντέλων ουσιαστικά εμποδίστηκε από την πεποίθηση των οικονομολόγων ότι οι άνθρωποι λαμβάνουν οικονομικές αποφάσεις με βάση λογικές προσδοκίες και μόνο. Η ηρεμία που επικρατούσε στην οικονομία, εν μέρει χάρη στην τύχη και εν μέρει χάρη στο γεγονός ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες κατάφεραν να περιορίσουν τον πληθωρισμό, ανατροφοδοτούσε τον εφησυχασμό των οικονομολόγων. Βέβαια κατανοούσαν ότι ορισμένες φορές μικρά οικονομικά σοκ μπορεί να οδηγούσαν σε πολύ αρνητικά αποτελέσματα, ωστόσο έφτασαν στο σημείο να πιστέψουν ότι τέτοιου είδους προβλήματα αφορούσαν μόνο τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
«Γενικότερα, θέματα ρευστότητας, η δυνητική αναντιστοιχία μεταξύ περιουσιακών στοιχείων με μακροπρόθεσμη ωρίμανση και βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων δεν θεωρούνταν σημαντική στα μακροοικονομικά. Οτι αυτού του είδους η αναντιστοιχία στη ρευστότητα μεταξύ ενεργητικού και παθητικού θα μπορούσε να διαχυθεί και να επηρεάσει όχι μόνο τράπεζες αλλά και άλλους παράγοντες όπως και επιχειρήσεις δεν είχε γίνει πολύ κατανοητό», λέει ο κ. Μπλανσάρ περιγράφοντας σε δύο προτάσεις τα αίτια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Επίσης δεν είχε γίνει κατανοητό ότι ονομαστικά επιτόκια της τάξης του 4% που επικρατούσαν πριν από το 2008 δεν θα ήταν αρκετά και ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες θα χρειάζονταν ακόμη μεγαλύτερο περιθώριο στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν τη ρευστότητα και να στηρίξουν την οικονομία ρίχνοντας τα επιτόκια μετά το 2008.
«Κοντολογίς, η πιθανότητα ότι μικρά οικονομικά σοκ μπορεί να είχαν σημαντική αρνητική επίδραση ή ότι θα μπορούσαν να έχουν αποτέλεσμα μεγάλη και παρατεταμένη ύφεση δεν θεωρούνταν σημαντικό ζήτημα. Ολοι γνωρίζαμε ότι υπήρχαν “σκοτεινές γωνιές”, δηλαδή καταστάσεις στις οποίες η οικονομία θα μπορούσε να βρεθεί σε θέση σημαντικής δυσλειτουργίας. Ομως νομίζαμε ότι έχουμε μεγάλη απόσταση από αυτές και ότι σε μεγάλο βαθμό μπορούμε να τις αγνοήσουμε», λέει ο κ. Μπλανσάρ.