Το κλίμα στις χρηματαγορές έγινε πάλι βαρύ. Υποχωρούν οι τιμές των μετοχών και των εμπορευμάτων και οι επενδυτές σπεύδουν στην ασφάλεια των κρατικών ομολόγων. Η ενίσχυση των τελευταίων είναι μάλλον η πιο αξιοσημείωτη από τις πρόσφατες εξελίξεις. Στις αρχές του έτους, δημοσκόπηση μεταξύ διαχειριστών κεφαλαίων που διεξήγαγε η εταιρεία ερευνών Towers Watson κατέδειξε πως το 81% δεν είχε ενδιαφέρον για τα κρατικά ομόλογα. Πολλοί σχολιαστές μιλούσαν για το τέλος μιας 30ετούς ανόδου αυτής της αγοράς. Αλλά οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου υποχώρησαν κάτω από το 2% στις 15 Οκτωβρίου, ενώ την 1η Ιανουαρίου βρίσκονταν στο 3,02%.
Ο ρόλος της Fed
Αυτή η υποχώρηση έγινε ενώ η Federal Reserve μείωνε σταθερά τις αγορές ομολόγων, όπως είχε προαναγγείλει. Οι αγοραστές του ιδιωτικού τομέα έσπευσαν πρόθυμα να καλύψουν το κενό. Σε τελική ανάλυση, οι αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου είναι ουσιαστικά υψηλότερες από εκείνες των περισσότερων ευρωπαϊκών (οι αποδόσεις των δεκαετών γερμανικών υποχώρησαν στο 0,72% στις 15 Οκτωβρίου), ενώ ο πληθωρισμός στην Αμερική βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα (στο 1,7% τον Αύγουστο). Ισως, όμως, ο κυριότερος λόγος που υποχωρούν οι αποδόσεις είναι ότι απογοητεύουν τα στοιχεία για την παγκόσμια ανάπτυξη με μερική εξαίρεση την Αμερική (το ΑΕΠ της οποίας υποχώρησε το πρώτο τρίμηνο, αλλά έκτοτε ανέκαμψε). Προσφάτως το ΔΝΤ υποβάθμισε την πρόβλεψή του για την παγκόσμια ανάπτυξη το τρέχον έτος στο 3,3% από την προηγούμενη για 3,7%. Τα τελευταία στοιχεία από την Ευρωζώνη ήταν ιδιαιτέρως αναιμικά, με τη βιομηχανική παραγωγή να σημειώνει πτώση 1,8% τον Αύγουστο.
Οσα έχουν συμβεί προσφάτως έχουν διδάξει πολλούς επενδυτές ότι τα καλά νέα μπορούν να είναι εξίσου κακά: όσο πιο αβέβαιη είναι η εικόνα, τόσο περισσότερη στήριξη δίνουν στην οικονομία οι κεντρικές τράπεζες. Η Fed μπορεί να είναι απρόθυμη να επιβάλει πιο περιοριστική νομισματική πολιτική μέχρις ότου παγιωθεί η ανάκαμψη (οι αγορές τώρα δεν προβλέπουν αύξηση των επιτοκίων πριν από τον Μάρτιο του 2016) και η ΕΚΤ ίσως αναγκασθεί να χαλαρώσει περαιτέρω τη νομισματική της πολιτική.
Η άλλη μεγάλη ελπίδα για τους κατόχους μετοχών είναι να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα τα κέρδη τους παρά την αποδυνάμωση της οικονομίας. Σε τελική ανάλυση, το κόστος των πρώτων υλών υποχωρεί, ο δανεισμός είναι φθηνός και οι μισθοί υπό έλεγχο. Για μία ακόμη φορά οι αναλυτές έχουν επιδοθεί σε προς τα κάτω αναθεωρήσεις των κερδών (κατά περισσότερο από 4%). Σύμφωνα με την εταιρεία δεδομένων FactSet, οι αμερικανικές επιχειρήσεις αναμένεται να αποκομίσουν ετήσια αύξηση κερδών της τάξεως του 4,5%. Τους επενδυτές, όμως, δεν τους απασχολούν τόσο οι λεπτομέρειες της απόδοσης των επιχειρήσεων. Τους απασχολούν μάλλον αυτό που αντανακλούν σε ό,τι αφορά τη γενικότερη εικόνα, ιδιαιτέρως εκείνες οι επιχειρήσεις που ανήκουν σε ξένους φορείς. Εκείνο που φαίνεται να φοβούνται οι επενδυτές είναι μήπως διολισθαίνει ο ανεπτυγμένος κόσμος σε ένα αποπληθωριστικό σπιράλ, εξ ου και η πτώση των τιμών των εμπορευμάτων και η ραγδαία συρρίκνωση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό όπως καταγράφονται από την αγορά ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου.
Tα νομίσματα
Η πρόσφατη υποχώρηση του ευρώ και του γιεν μπορεί να αποτελεί σημάδι ότι οι περιοχές που αντιπροσωπεύουν εξάγουν αποπληθωρισμό στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς οι εξαγωγείς τους μειώνουν τις τιμές για να διασφαλίσουν μερίδιο αγοράς. Ο αποπληθωρισμός μπορεί να προκαλέσει μεγάλα δεινά στον επιχειρηματικό κόσμο. Μία ακόμη ένδειξη προβλημάτων είναι πως τα spreads που καταβάλλουν οι εκδοτικές αρχές των πλέον επισφαλών ομολόγων έχουν διευρυνθεί κατά μιάμιση εκατοστιαία μονάδα από τον Ιούνιο. Ο Ζιλιέν Γκαράν, αναλυτής της UBS, θεωρεί πως η επιδείνωση αυτή είναι ο «τέταρτος ιππότης της Αποκάλυψης» και καταδεικνύει πως επίκειται αποπληθωρισμός. Αν οι επενδυτές χάσουν την εμπιστοσύνη τους στη δυνατότητα της Fed να τους σώσει, η πτώση που σημείωσαν οι αγορές αυτές τις μέρες μπορεί να είναι απλώς η αρχή.
Τι συμβαίνει με την Ελλάδα
Επανέρχεται στο προσκήνιο η ανησυχία για τη σταθερότητα στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση στην άνοδο των κρατικών ομολόγων. Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της αναρριχήθηκαν πάνω από το 9%, ενώ το ελληνικό χρηματιστήριο έχει υποχωρήσει περίπου 24% μέσα στο έτος. Οι επενδυτές εκφράζουν φόβους πως ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να πάρει την εξουσία το επόμενο έτος και να ζητήσει διαγραφή του δημοσίου χρέους. Η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης έχει, άλλωστε, πλήξει τα εμπορεύματα. Ενώ το πετρέλαιο ήταν αυτό που κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα, οι τιμές των τροφίμων υποχώρησαν κατά 15,5% τους τελευταίους έξι μήνες και τα βιομηχανικά υλικά υποχώρησαν κατά 3,4%. Η πτώση αυτή είναι καλή εξέλιξη για τους καταναλωτές της Δύσης, αλλά κακή για τις χώρες που παράγουν τα εμπορεύματα. Οι αγορές μετοχών κλονίστηκαν τρεις φορές φέτος εξαιτίας των απογοητευτικών οικονομικών εξελίξεων, πέραν των εντάσεων στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία. Αυτοί οι κλυδωνισμοί, όμως, υπήρξαν έως τώρα ήπιοι.