Το περίφημο επενδυτικό σχέδιο της Ε.Ε. που αναμένεται να υιοθετηθεί και επισήμως από τους Ευρωπαίους ηγέτες στο τέλος της εβδομάδας ενδέχεται να ήρθε πολύ καθυστερημένα και να είναι υπερβολικά μικρό ώστε να αναζωογονήσει τη στάσιμη ευρωπαϊκή οικονομία. Εξαιτίας του μεγάλου δημοσίου χρέους που έχει η Ευρώπη, η πρωτοβουλία του Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ δεν περιλαμβάνει νέους δημόσιους πόρους και βασίζεται στη χρηματοπιστωτική μηχανική ώστε να μετατρέψει 21 δισ. ευρώ υπάρχουσας δημόσιας χρηματοδότησης σε επενδύσεις ύψους 315 δισ. ευρώ.
Το αν είναι δυνατή η ενίσχυση των μειωμένων ιδιωτικών και δημοσίων επενδύσεων θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επιλογή έργων υποδομής προς χρηματοδότηση και από τον τρόπο με τον οποίο θα υπολογιστούν οι εθνικές συνεισφορές. Οι επενδύσεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση των «28» ήταν το 2013 κατά μέσον όρο 15% χαμηλότερες απ’ ό,τι πριν από την κρίση και περισσότερο από 60% χαμηλότερες στη Νότια Ευρώπη. Συζητείται έντονα κατά πόσο η πτώση των επενδύσεων οφείλεται κυρίως στην ασθενική ζήτηση, στις ανεπαρκείς πιστώσεις, στην απουσία οικονομικών μεταρρυθμίσεων ή στην έλλειψη επιχειρηματικής εμπιστοσύνης.
Το σχέδιο Γιουνκέρ επικεντρώνεται «σε βιώσιμες επενδύσεις σημαντικές για την Ευρώπη» στις μεταφορές, στην ενέργεια, στα ψηφιακά δίκτυα, όπως και σε έρευνα και ανάπτυξη. Ο Γιουνκέρ υποσχέθηκε «προνομιακή μεταχείριση» για όσες χώρες συνεισφέρουν κεφάλαια στο επενδυτικό σχέδιο όταν θα υπολογίζεται το δημοσιονομικό έλλειμμα κάθε χώρας. Ωστόσο η Γερμανία είναι αντίθετη με τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων, φοβούμενη τη δημιουργία προηγουμένου και κατάχρηση της έννοιας των επενδύσεων. «Αν και είναι πολύ ευπρόσδεκτο, το σχέδιο είναι απίθανο να είναι αρκετά μεγάλο ή να ενεργοποιηθεί αρκετά γρήγορα ώστε να έχει επίδραση από μόνο του», έγραψαν σε κοινή μελέτη τους ο Μάριο Μόντι, πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, και η Σιλβί Γκουλάρ, Γαλλίδα ευρωβουλευτής. «Απαιτείται δράση και σε εθνικό επίπεδο», προειδοποιούν. Οπως και οι Γερμανοί έτσι και ο Μόντι είναι υπέρ της αυστηρής τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων, ωστόσο υποστηρίζει πως η Ε.Ε. θα πρέπει να υιοθετήσει τον «χρυσό κανόνα» της ίδιας της Γερμανίας, που επέτρεπε τον δανεισμό για την πραγματοποίηση επενδύσεων, αλλά όχι για τη χρηματοδότηση τρεχουσών δαπανών. Ο Μόντι υποστηρίζει ότι σε μια περίοδο όπου τα επιτόκια δανεισμού είναι τόσο χαμηλά οι κυβερνήσεις έχουν πολλά κίνητρα να δανειστούν φθηνά προκειμένου να ενισχύσουν την κοινωνική και οικονομική πολιτική τους. Ισως προξενεί έκπληξη ότι αυτή την άποψη συμμερίζεται και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Στις οικονομικές τους προβλέψεις τον Οκτώβριο οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ υποστηρίζουν ότι η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, ακόμη και μέσω της αύξησης του δανεισμού, θα έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της αναλογίας χρέους προς ΑΕΠ μέσω της ενίσχυσης της παραγωγής. Δίχως ανάπτυξη, χώρες που διαθέτουν υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ιταλία, δεν θα καταφέρουν να το μειώσουν.
Η Ιταλία φέρνει στο προσκήνιο και ένα ακόμη πρόβλημα του επενδυτικού σχεδίου Γιουνκέρ: δεν κατάφερε να ξοδέψει περίπου 20 δισ. ευρώ σε περιφερειακή χρηματοδότηση, διότι δεν έχει τη λεγόμενη ικανότητα απορρόφησης. Ο όρος περιλαμβάνει τις δυνατότητες της δημόσιας διοίκησης, τον προσδιορισμό των έργων, την ικανότητα διαχείρισής τους και τη δυνατότητα εθνικής χρηματοδότησης. Δίχως σοβαρές επενδύσεις σε εθνικό επίπεδο, ιδίως στη Γερμανία, το σχέδιο Γιουνκέρ είναι απίθανο να τονώσει την ανάπτυξη, ισχυρίζονται πολλοί οικονομολόγοι.