Το τείχος προστασίας της Ευρωζώνης παρέμεινε ανέπαφο και στην πραγματικότητα ενισχύθηκε από τη νομική γνωμοδότηση του γενικού εισαγγελέα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ) σχετικά με το πρόγραμμα άμεσων νομισματικών συναλλαγών (OMT) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Ο γενικός εισαγγελέας απέρριψε τις ανησυχίες των Γερμανών εναγόντων και του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου. Συνεπώς το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (ΟΜΤ) είναι νόμιμο με την προσθήκη μερικών μικρής σημασίας όρων. Πράγμα που σημαίνει ότι το ΔΕΕ είναι πολύ πιθανό να επιτρέψει την ύπαρξη του ΟΜΤ όταν εκδώσει την τελική του απόφαση σε τέσσερις με έξι μήνες.
Σημαίνει επίσης ότι δεν προστέθηκαν επιπλέον νομικά εμπόδια στον δρόμο για την υιοθέτηση της ποσοτικής χαλάρωσης από την ΕΚΤ, κάτι που εκτιμούμε ότι κατά 90% θα συμβεί έως τον Μάρτιο. Σε αντίθεση με το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, που είχε αποδεχτεί σε μεγάλο βαθμό τα επιχειρήματα των εναγόντων, σύμφωνα με τα οποία το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (ΟΜΤ) σπάει τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να μειωθεί το κόστος δανεισμού επιλεγμένων χωρών, δηλαδή να αποτελέσει νομισματική χρηματοδότηση των κυβερνήσεων, ο γενικός εισαγγελέας του ΔΕΕ αποδέχτηκε ότι το πρόγραμμα (ΟΜΤ) έχει έκτακτο χαρακτήρα και ότι η ΕΚΤ έχει θέσει αυστηρούς όρους για την ενεργοποίηση προκειμένου να αποτρέψει την κατάχρησή του. Η ΕΚΤ έχει θέσει ως όρους για την αγορά κρατικών ομολόγων:
Πρώτον, να απειλείται η ύπαρξη του ευρώ. Δεύτερον, να έχει διαταραχτεί η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής (δηλαδή, τα επιτόκια δανεισμού στις χώρες-μέλη του ευρώ να μην ακολουθούν την πορεία που ορίζει η ΕΚΤ) και, τρίτον, η χώρα που επωφελείται από τις αγορές ομολόγων να έχει συμφωνήσει να εφαρμόσει πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής.
Ο γενικός εισαγγελέας αναγνώρισε ότι η ΕΚΤ μπορεί να αποφασίσει κατά την κρίση της ποια εργαλεία θα χρησιμοποιήσει ώστε να εφαρμόσει την εντολή που της έχει δοθεί, δηλαδή να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών υπό την προϋπόθεση ότι ισχύουν τρεις όροι: Η ΕΚΤ δεν πρέπει να συμμετέχει στον σχεδιασμό και στην επίβλεψη προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής όταν θα εφαρμόζει το πρόγραμμα ΟΜΤ, διότι, θεωρητικά, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό όπλο το ΟΜΤ. Επίσης η ΕΚΤ θα πρέπει να εξηγήσει λεπτομερώς για ποιους λόγους ενεργοποιεί το πρόγραμμα ΟΜΤ, αν ποτέ το κάνει. Θα πρέπει να αποδείξει με ατράνταχτα στοιχεία ότι υπάρχει διατάραξη της μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Τρίτος όρος είναι η ΕΚΤ να επιτρέψει στις αγορές να καθορίσουν την τιμή των κρατικών ομολόγων προκειμένου να αποφευχθεί η στρέβλωση των τιμών. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΚΤ θα μπορεί να αγοράσει κρατικά ομόλογα αφότου έχει παρέλθει ορισμένος χρόνος από την έκδοσή τους και/ή μόνο ένα μέρος της έκδοσης.
Κανένας από τους παραπάνω όρους δεν θα περιορίσει τη δράση της ΕΚΤ, οπότε η ασπίδα προστασίας της Ευρωζώνης παραμένει ισχυρή, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα ποτέ δεν θα χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί. Κατά κάποιο τρόπο αυτό αποτελεί δυσάρεστο νέο για την ελληνική ριζοσπαστική αντιπολίτευση, διότι η ΕΚΤ μπορεί να περιορίσει ενεργά τη μετάδοση της κρίσης εάν χρηματίσει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ, αποτύχει να συνάψει συμφωνία με την τρόικα και απειληθεί με χρεοκοπία και έξωση από το ευρώ. Ο γενικός εισαγγελέας του ΔΕΕ απέρριψε χωρίς περιστροφές τις επικρίσεις που είχαν διατυπωθεί, σύμφωνα με τις οποίες το πρόγραμμα ΟΜΤ αποτελεί εργαλείο οικονομικής πολιτικής διότι στοχεύει σε αγορά κρατικών ομολόγων μόνο μιας χώρας. Επιπλέον, ο γενικός εισαγγελέας δεν υιοθέτησε τους όρους που είχε θέσει το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο για την ενεργοποίηση του ΟΜΤ πέραν του όρου περί διαστρέβλωσης των τιμών. Ο όρος περί καθορισμού του μεγέθους του ΟΜΤ εκ των προτέρων απορρίφθηκε με το σκεπτικό ότι θα υπονόμευε την αποτελεσματικότητα του προγράμματος και θα ενθάρρυνε την κερδοσκοπία. Επίσης απορρίφθηκε ο όρος ότι η ΕΚΤ πρέπει να έχει καθεστώς προτιμώμενου πιστωτή σε περίπτωση αναδιάρθρωσης χρέους. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς θα χειριστεί το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο την τελική απόφαση του ΔΕΕ. Ελπίζουμε πως οι Γερμανοί δικαστές θα συνειδητοποιήσουν τα λάθη που έκαναν.
* Ο κ. Christian Schulz είναι οικονομολόγος της Berenberg Bank.