Ενας από τους πολλούς λόγους για την ύπαρξη στασιμότητας στην Ευρωζώνη είναι η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράσει κρατικά ομόλογα προκειμένου να ενισχύσει τον δανεισμό. Η αγωγή που κατέθεσε μια ομάδα Γερμανών πολιτών το 2012 κατέστησε ακόμη πιο απίθανη την ανάληψη δράσης από την Τράπεζα.
Την περασμένη εβδομάδα, οι ενάγοντες υπέστησαν νομική ήττα όταν το δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης πήρε το μέρος της ΕΚΤ. Η γνωμοδότηση που εξέδωσε ο γενικός εισαγγελέας του δικαστηρίου, Πέδρο Κρους Βιγιαλόν, δείχνει ότι το δικαστήριο θα αποφασίσει πως η κεντρική τράπεζα έχει το δικαίωμα, νομικά, να αγοράσει κρατικά ομόλογα. Ο κ. Βιγιαλόν δήλωσε ευθέως ότι η ΕΚΤ έχει «ευρεία ευχέρεια» να καθορίσει με ποιον τρόπο θα εκτελεί τη νομισματική πολιτική. Είπε ότι το πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων που ανακοινώθηκε το 2012 αλλά δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ μέχρι σήμερα δεν παραβιάζει τις ευρωπαϊκές συνθήκες.
Οι δικαστές του ΔΕΕ, οι οποίοι ακολουθούν γενικά τις απόψεις των γενικών εισαγγελέων, θα εκδώσουν την απόφασή τους σε μερικούς μήνες. Αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας υποστηρίζουν πως η κατάθεση της αγωγής δεν ήταν ο λόγος που τους απέτρεψε από το να αγοράσουν κρατικά ομόλογα, τουλάχιστον όχι μέχρι τώρα. Ωστόσο είναι σαφές ότι η αγωγή είχε κάποια επίδραση, διότι η κεντρική τράπεζα καθυστερούσε επί μήνες να αγοράσει κρατικά ομόλογα ακόμη και όταν υποχωρούσε σταθερά ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης, που τον Δεκέμβριο μειώθηκε κατά 0,2% σε ετήσια βάση.
Οι Γερμανοί κατέθεσαν την αγωγή τους στο γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο έκρινε ότι απαγορεύονται οι αγορές κρατικών ομολόγων, ωστόσο παρέπεμψε την υπόθεση στο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι ενάγοντες υποστήριξαν ότι σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες η κεντρική τράπεζα δεν έχει το δικαίωμα να αγοράσει ομόλογα που έχουν εκδώσει οι 19 χώρες της Ευρωζώνης, διότι αυτό θα ισοδυναμούσε με δανεισμό χρημάτων σε αυτές τις κυβερνήσεις. Ομως το σχέδιο της Τράπεζας περιλαμβάνει αγορές ομολόγων που κατέχουν ιδιώτες επενδυτές, κάτι που υποστήριξε ότι δεν ισοδυναμεί με απευθείας δανεισμό χρημάτων στις κυβερνήσεις. Ενώ οι αγορές κρατικών ομολόγων από την κεντρική τράπεζα δεν αποτελούν θαυματουργή οικονομική θεραπεία, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, ιδίως όταν τα επιτόκια δανεισμού βρίσκονται στο μηδέν ή κοντά στο μηδέν.
Γίνεται όλο και σαφέστερο ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ήταν υπερβολικά υποχωρητική. Το μέγεθος του ισολογισμού της κεντρικής τράπεζας, το οποίο αποτελεί μέτρο για το πόσο ενεργά υποστήριξε την οικονομία, μειώνεται σταθερά από το 2012. Σε αντίθεση το μέγεθος του ισολογισμού της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας (Fed) αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό υποστηρίζοντας την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας.
Η νομική γνωμοδότηση του γενικού εισαγγελέα του ΔΕΕ δεν είναι πιθανό πως θα αλλάξει τις απόψεις πολλών Γερμανών ηγετών και πολιτών. Για παράδειγμα, οι Γερμανοί αντιπρόσωποι στο διοικητικό συμβούλιο της κεντρικής τράπεζας πιθανότατα εξακολουθούν να είναι αντίθετοι ή θα προσπαθήσουν να περιορίσουν τις αγορές κρατικών ομολόγων.
Ομως ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα πρέπει να διαθέτει περισσότερες ψήφους απ’ όσες χρειάζεται προκειμένου να αρχίσει τις αγορές κρατικών ομολόγων. Το 2012 ο κ. Ντράγκι είπε ότι η τράπεζα «είναι έτοιμη να κάνει ό,τι χρειαστεί ώστε να προστατεύσει το ευρώ». Ηρθε η ώρα να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του.