Η πρόσφατη Σύνοδος για τα οικονομικά της Αγίας Εδρας, την οποία διοργάνωσε στο Βατικανό ο Πάπας Φραγκίσκος, δηλώνει άλλη μία φορά πως δεν πρόκειται για έναν συνηθισμένο Πάπα. Από τη στάση του για τους γκέι ιερείς μέχρι τη διαμεσολάβησή του για την προσέγγιση ΗΠΑ και Κούβας και τον λογαριασμό του στο τουίτερ, ο Πάπας Φραγκίσκος απασχολεί τα πρωτοσέλιδα και τον λατρεύουν οι πιστοί. Επιδιώκει την αποκατάσταση της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία έχει πληγεί δραστικά από σεξουαλικά σκάνδαλα, μέσω της προώθησης οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Διακινδυνεύοντας να έλθει σε μετωπική και καταστροφική σύγκρουση με την Κουρία, το Σώμα των ιερέων, καρδιναλίων και επισκόπων, που συνιστά τον γραφειοκρατικό μηχανισμό του Βατικανού, επιδιώκει να επιτεθεί στην κακοδιαχείριση, τη διαφθορά και τη σπατάλη.
Πάντως, το Βατικανό δεν είναι οικονομικά ισχυρό. Πέραν της πραγματικά ανυπολόγιστης αξίας συλλογής του σε έργα τέχνης, ελέγχει λιγότερα από 7 δισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία, σύμφωνα με γενναιόδωρους υπολογισμούς. Η δε Τράπεζα του Βατικανού διατηρεί λιγότερα από 6,5 δισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία, εκ των οποίων τα περισσότερα κεφάλαια ανήκουν σε τάγματα, επισκοπές και φιλανθρωπικά ιδρύματα.
Παρά ταύτα, όπως παρατηρεί ο επιχειρηματίας και στενός οικονομικός σύμβουλος του Πάπα, Τζόζεφ Ζάχρα, «η οικονομική διαχείριση του Βατικανού εξακολουθεί να έχει μεγάλη σημασία, επειδή αντανακλά το ηθικό εκτόπισμα της Καθολικής Εκκλησίας». Αυτό έχει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα σήμερα, εφόσον ο ίδιος ο επικεφαλής της κηρύσσει στα 1,2 δισεκατομμύρια πιστούς Καθολικούς την αξία του ηθικού και κοινωνικά υπεύθυνου καπιταλισμού. Με το σκεπτικό αυτό έχει ο ίδιος εισαγάγει τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, έχει προσκαλέσει για να αναλάβουν ελεγκτικές διαδικασίες ομίλους, όπως οι ΚΡΜG και Ernst & Young, έχει ορίσει νέο υπουργό Οικονομικών στο Βατικανό και έχει προσλάβει υπαλλήλους από όλον τον κόσμο. Η Τράπεζα του Βατικανού έχει να ιστορήσει σκάνδαλα και ίντριγκες, που αν γράφονταν σε μορφή μυθιστορημάτων του Νταν Μπράουν θα γέμιζαν ένα ολόκληρο ράφι βιβλιοθήκης. Την ίδρυσε το 1942 ο Πάπας Πίος ο 12ος για να παρακάμψει την απαγόρευση αποστολής εμβασμάτων από τις χώρες του Αξονα. Μετασχηματίσθηκε σε έναν ανεξέλεγκτο και αδιαφανή οργανισμό υπεράνω της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, που λειτουργούσε ως υπεράκτια τράπεζα στην καρδιά της Ρώμης. Το πιο σοβαρό σκάνδαλο της Τράπεζας του Βατικανού είχε να κάνει με τον μυστηριώδη θάνατο του Ρομπέρτο Κάλβι, προέδρου της τράπεζας, Banco Ambrosiano, το 1982.
Η μεγαλύτερη μέτοχος σε αυτήν ήταν η Τράπεζα του Βατικανού. Η τελευταία κατέβαλε 244 εκατ. δολάρια για να διευθετηθούν οι διεκδικήσεις από τους πιστωτές της Αmbrosiano. Το 1997 οι εισαγγελείς απεφάνθηκαν πως ίσως η Μαφία να δολοφόνησε τον Κάλβι. Ο Πάπας Φραγκίσκος διεμήνυσε πως δεν θέλει να βρεθεί ποτέ ενώπιος ενωπίω με μία υπόθεση Κάλβι και ξεκίνησε αλλαγές. Συγκρότησε ομάδα συμβούλων και ακολούθησε τις συστάσεις της. Συνέστησε νέα Γραμματεία για την Οικονομία, δηλαδή ένα υπουργείο Οικονομικών, και 15μελές Συμβούλιο για την Οικονομία. Το Συμβούλιο είχε μέλη και κοσμικούς, οι οποίοι είχαν και για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου. Ο επικεφαλής της νέας Γραμματείας, ο Αυστραλός καρδινάλιος Τζορτζ Πελ, υποστήριζε ένθερμα τη διαφάνεια και την εξυγίανση, εισάγοντας τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, ενώ επιδίωκε να ελέγξει και τα ακίνητα του Βατικανού και να αναφέρεται μόνον στον Ποντίφικα. Επίσης, πρότεινε τα αγγλικά ως γλώσσα εργασίας στη Γραμματεία. Απέκτησε πανίσχυρους εχθρούς στην Κουρία και γράφτηκαν αρκετά στον Τύπο για τις πολυδάπανες συνήθειές του.
Ο Πάπας δεν έδωσε όλα όσα ζήτησε ο καρδινάλιος Πελ, διατήρησε εκτός ελέγχου του τα ακίνητα και στις γλώσσες εργασίας προσέθεσε και τα ιταλικά. Ακόμα, πάντως, η Τράπεζα του Βατικανού δεν έχει εισέλθει σε διαδικασία κάθαρσης. Ο Ποντίφικας πείσθηκε να μην την κλείσει, επειδή στηρίζει φτωχές επισκοπές, βοηθά φιλανθρωπικά ιδρύματα να μεταφέρουν χρήματα σε εμπόλεμες ζώνες και παρέχει πόρους στην Αγία Εδρα.