Ο οικονομολόγος Πατ Κόνατι υποστηρίζει ότι η συζήτηση για την οικονομική δημοκρατία δεν αφορά τους «μανδαρίνους των οικονομικών». Ο Αμερικανοβρετανός ερευνητής του ινστιτούτου New Economics Foundation βρίσκεται στην Αθήνα ως ομιλητής στο Φεστιβάλ Κοινών Αγαθών που διοργανώνεται σήμερα και αύριο στο κτίριο της Ενωσης Αρχαιολόγων.
– Πώς σχολιάζετε την πρόταση που διατύπωσε ο Μάρτιν Γουλφ το 2014 στους Financial Times ότι «ίσως ήρθε η ώρα να αφαιρεθεί η δυνατότητα των ιδιωτικών τραπεζών να δημιουργούν χρήμα»;
– Είχε προηγηθεί η παραδοχή της Τράπεζας της Αγγλίας ότι η χορήγηση δανείων συνιστά δημιουργία χρήματος από την πλευρά των ιδιωτικών τραπεζών. Οι τράπεζες έχουν δημιουργήσει τόσο πολύ χρήμα ως χρέος, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του ’80, ώστε χώρες όπως η Ελλάδα ή η Ιρλανδία να βρεθούν όμηροι διεθνών τραπεζών και να αμφισβητείται η κυριαρχία τους. Υπάρχουν όμως άλλοι τρόποι δημιουργίας χρήματος, πολύ πιο διαφανείς και επωφελείς για την κοινωνία και το περιβάλλον. Ειδικά μετά την κρίση, το να μη γίνεται ευρέως αυτή η συζήτηση είναι πολύ προβληματικό. Δεν ήταν έτσι τη δεκαετία του ’30. Πλήθος οικονομολόγων, όπως ο Ερβινγκ Φίσερ, κατανοούσαν το θέμα.
– Εχετε αναφερθεί ιδιαίτερα στον ρόλο των κεντρικών τραπεζών.
– Ο Καναδάς, με τη βοήθεια της κεντρικής του τράπεζας, που ήταν δημόσια και όχι «ανεξάρτητη», χρηματοδότησε τα δημόσια έργα που βοήθησαν τη χώρα να βγει από την ύφεση, χρηματοδότησε τις δαπάνες του Β΄ Παγκοσμίου και μεταπολεμικά το καναδικό κράτος πρόνοιας. Ολα αυτά με μικρό χρέος.
– Δεν είναι προϋπόθεση γι’ αυτό το να έχει μια χώρα ανεξάρτητο νομισματικό σύστημα; Εσείς μας θυμίσατε τη ρήση του Καναδού πρωθυπουργού Μακένζι Κινγκ ότι όταν μια χώρα δεν έχει δικό της νόμισμα, δεν έχει σημασία ποιος φτιάχνει τους νόμους της.
– Ναι είναι. Επιτρέψτε μου όμως να μιλήσω για τα παράλληλα νομίσματα που έχουν εισαχθεί κατά καιρούς σε περιόδους κρίσης. Καμία λύση δεν είναι πανάκεια. Αν όμως φτάσει κανείς στο ατυχές σενάριο να χρειαστεί χρήματα σε έκτακτη ανάγκη, τότε ένα χαρτονόμισμα που χάνει την αξία του αν δεν χρησιμοποιηθεί, όπως αυτό που εισήγαγε ο Ιρβινγκ Φίσερ στο Βεργκλ της Αυστρίας το 1932, μπορεί να λειτουργήσει καλά. Τότε, όποιος πληρωνόταν είχε συμφέρον να ξεφορτωθεί τα χρήματα το ταχύτερο. Ενα χρόνο μετά, η ανεργία, που ήταν 35%, εξαφανίστηκε.
– Η δουλειά σας είναι κυρίως πρακτική. Τι είναι αυτό που δημιουργείτε στην Κορνουάλη;
– Από τις απαρχές του συνεργατικού κινήματος τον 19ο αιώνα, είχε γίνει κατανοητό ότι όταν τα πράγματα σφίξουν, πρέπει να βγουν γη και χρήμα έξω από την αγορά. Στην Κορνουάλη, την «αγγλική Ριβιέρα», τα πράγματα είναι δύσκολα για όσους αναζητούν στέγη, αφού τα σπίτια είναι περιζήτητα ως εξοχικά. Εχουμε δημιουργήσει πάνω από 50 Community Land Trusts (κοινοτικά τραστ γης). Η γη παραχωρείται στην κοινότητα από τους κατασκευαστές ως αντάλλαγμα για την οικοδομική άδεια και η κοινότητα τη βγάζει εκτός αγοράς. Η γη είναι κοινή ενώ τα διαμερίσματα ιδιόκτητα.