Οι πέντε από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου αποδέχτηκαν κατηγορίες για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, δηλαδή παραδέχτηκαν ότι παραπλάνησαν πελάτες τους σε ένα από μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία των αγορών. Πέραν του μεγάλου ύψους των χρηματικών ποινών που επιβλήθηκαν, οι οποίες έφθασαν συνολικά στα 5,6 δισ. δολάρια, παίζει και κάτι άλλο σημαντικό ρόλο. Γράφεται ο επίλογος μιας επωφελούς πρακτικής για τις τράπεζες, οι οποίες μέχρι τότε δεν ήταν αναγκασμένες να αποδεχτούν ή να αρνηθούν τίποτα για τα παραπτώματά τους. Το υπουργείο Δικαιοσύνης δεν επέμεινε μόνον να ομολογήσουν οι εκπρόσωποι των εμπλεκόμενων τμημάτων την ενοχή τους, αλλά να αναλάβουν την ευθύνη και οι μητρικές εταιρείες χωρίς να παραπέμπουν σε κάποιες δραστηριότητες στο εξωτερικό. Και το ύψος της χρηματικής ποινής είναι αξιόλογο. Συνολικό πρόστιμο 2,5 δισ. δολαρίων θα πληρώσουν οι Citicorp, JPMorgan Chase, Barclays και Royal Bank of Scotland για την παραβίαση των κανόνων ανταγωνισμού. Είναι το μεγαλύτερο που έχει επιβληθεί στην αμερικανική ιστορία. Παράλληλα, το υπουργείο Δικαιοσύνης επέβαλε πρόστιμο στην UBS για απάτη, αναγκάζοντάς την ομολογήσει την ενοχή της μια ακόμη φορά, «πατώντας» σε προηγούμενη όπου υποτίθεται ότι είχε διευθετηθεί το 2012, με την ελβετική τράπεζα να υπόσχεται τότε πως δεν θα επαναληφθούν ξανά ανάλογα περιστατικά.
Οι εξελίξεις αυτής της εβδομάδας αντανακλούν μια αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τα εγκλήματα του επιχειρηματικού κλάδου. Κατά παράδοση, αναβάλλονταν οι ποινικές διώξεις και δίνονταν βάρος στην άσκηση αγωγών αστικού δικαίου. Οι ομολογίες ενοχής αποφεύγονταν, διότι μπορεί να οδηγούσαν σε μαζική φυγή χρημάτων από τις τράπεζες και κατ’ επέκταση σε αναγκαστική άντληση νέων κεφαλαίων. Οι ΗΠΑ απέφευγαν την άσκηση διώξεων σε διευθυντικά στελέχη που εργάζονταν στις τράπεζες, οι οποίες χορήγησαν, «πακέταραν» σε ομόλογα ή πούλησαν στεγαστικά δάνεια που οδήγησαν στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση.
Οι ομολογίες για τα ποινικά αδικήματα των τραπεζών θα διευκολύνουν άλλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα, επενδυτές και συνταξιοδοτικά ταμεία να διεκδικήσουν αποζημιώσεις στα αστικά δικαστήρια. Τα αρχεία με τις συνομιλίες των χρηματιστών που χειραγωγούσαν την αγορά συναλλάγματος θα είναι, δίχως αμφιβολία, πολύ χρήσιμα. «Εάν δεν πράξεις απιστία, τότε σημαίνει ότι δεν προσπαθείς καθόλου» γράφει ένας σε μήνυμα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Τελικά, η απόφαση που ανακοινώθηκε την Τετάρτη θα αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών; Η υπόθεση της UBS δημιουργεί κάποιες αμφιβολίες. Παρά τη δέσμευση της διοίκησης το 2012 πως δεν θα προβούν ξανά στελέχη σε αξιόποινες πράξεις, έγινε ακριβώς το αντίθετο. Μέσα σε μια εξαετία, το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει αναλάβει τη διεκπεραίωση τριών ποινικών υποθέσεων, ενώ οι εποπτικές αρχές έχουν καλύψει πολυάριθμες αστικές υποθέσεις και συμβιβασμούς. Βέβαια, οι τράπεζες έχουν καταβάλει συνολικά πρόστιμα 100 δισ. δολαρίων από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Ενας ακόμη τρόπος για να αποφευχθούν ή να περιοριστούν οι αξιόποινες τακτικές εκ μέρους χρηματιστών, διαπραγματευτών και τραπεζικών στελεχών είναι η δίωξη μεμονωμένων ατόμων. Αξιωματούχοι του υπουργείου Δικαιοσύνης έχουν ξεκαθαρίσει ότι θα ασκήσουν ποινικές διώξεις σε μέλη του αποκαλούμενου «Καρτέλ», δηλαδή της ομάδας των χρηματιστών από τις προαναφερόμενες τράπεζες που συνωμοτούσαν στη χειραγώγηση συναλλάγματος από το 2007-13. (Στο πλαίσιο των συμβιβαστικών λύσεων, οι διοικήσεις των τραπεζών υποχρεώθηκαν να μην εμπλακούν με το έργο της Δικαιοσύνης εις βάρος μεμονωμένων στελεχών). Για να υπάρξει, ωστόσο, μια ουσιαστική αλλαγή στη συμπεριφορά ατόμων και τραπεζικών ιδρυμάτων θα πρέπει τα αφεντικά τους να απολογηθούν για την ανεπάρκειά τους να σταματήσουν αξιόποινες πράξεις στη διάρκεια της «δικής τους σκοπιάς».