Οι ευρωπαϊκές ελίτ θεωρούν την Πορτογαλία πρότυπο για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων ύστερα από εκτροχιασμό του δημοσίου χρέους. Ομως ο ενθουσιασμός της Πορτογαλίας για μεταρρυθμίσεις έχει περιοριστεί, την ίδια στιγμή που η Ευρώπη δεν έχει όρεξη για περισσότερη λιτότητα. Με το μέλλον της Ελλάδας στο ευρώ να είναι αβέβαιο αφότου η κυβέρνησή της σχεδόν κατήργησε τη συμφωνία για παροχή χρημάτων έναντι εφαρμογής μεταρρυθμίσεων, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί εκθειάζουν ακόμη περισσότερο τις υπόλοιπες χώρες που διασώθηκαν, εν μέρει ώστε να αποτρέψουν μετάδοση της κρίσης. Εχουν διακηρύξει ότι η ανάκαμψη της Πορτογαλίας, έπειτα από αυτή της Ιρλανδίας, είναι μια ιστορία επιτυχίας μετά την κρίση δημοσίου χρέους που ξεκίνησε με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η οποία οδήγησε χώρες από την Ελλάδα μέχρι την Ιρλανδία στο χείλος της χρεοκοπίας.
«Συγκρίνω την περίπτωση της Πορτογαλίας με το φιλμ “Match Point”», λέει ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, αναφερόμενος στην κινηματογραφική ταινία του Γούντι Αλεν. «Από ποια πλευρά του γηπέδου θα έπεφτε η μπάλα αφότου χτύπησε στο δίχτυ; Της Ιρλανδίας ή της Ελλάδας; Ηταν της Ιρλανδίας. Σήμερα συνεχίζεται η ανάκαμψη στην Πορτογαλία». Και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι παρενέβη την περασμένη εβδομάδα επαινώντας την Πορτογαλία για το γεγονός ότι φέρθηκε αποφασιστικά και ότι εφάρμοσε δύσκολες μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της. «Εχουν επιτευχθεί πολλά και έχουμε δώσει συγχαρητήρια για την επίτευξη προόδου όπου έχει αυτή σημειωθεί, περιλαμβανομένης της Πορτογαλίας», είπε ο κ. Ντράγκι απευθυνόμενος σε κύκλο κεντρικών τραπεζιτών και πανεπιστημιακών που παρακολούθησαν συνέδριο της ΕΚΤ κοντά στη Λισσαβώνα. Ωστόσο, ο κ. Ντράγκι περιόρισε τα ενθαρρυντικά του λόγια προειδοποιώντας ότι γενικότερα η Ευρώπη δεν δίνει την πρέπουσα προσοχή στις μεταρρυθμίσεις και αφήνοντας να φανεί η ανησυχία του ότι κυριαρχεί απάθεια στην Ευρωζώνη χάρη στην τεχνητή ενίσχυση της οικονομίας από το πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ύψους 1,1 τρισ. ευρώ της ΕΚΤ. Η Πορτογαλία ήταν φιλόδοξη, όπως και η Ευρώπη. Εφάρμοσε σαρωτικές αλλαγές μεταξύ άλλων στην αγορά εργασίας και στο δικαστικό σύστημα ώστε να εκπληρώσει τους όρους που της τέθηκαν σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια έκτακτης ανάγκης που δόθηκε από την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο πλαίσιο της συμφωνίας διάσωσης. Περιέκοψε μισθούς και συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων και αύξησε τη φορολογία κατά τον μεγαλύτερο βαθμό εδώ και γενιές. Ομως, οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι αυτή η προσπάθεια έχει ατονήσει μετά την ολοκλήρωση του τριετούς προγράμματος οικονομικής προσαρμογής και μετά τον τερματισμό των επισκέψεων των διεθνών ελεγκτών που ήλεγχαν την πρόοδο στην εφαρμογή της συμφωνίας.
Οι προσπάθειες για περικοπή των μισθών στον δημόσιο τομέα έχουν ανατραπεί μερικώς από το ανώτατο δικαστήριο της Πορτογαλίας. Οι γενικές εκλογές, που θα γίνουν τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο, έχουν επίσης περιορίσει τον ενθουσιασμό των πολιτικών για εφαρμογή νέων αλλαγών. Ωστόσο, εκτιμήσεις περί αποτυχίας δεν περιλαμβάνονται στην ατζέντα. Η οικονομία της Πορτογαλίας άρχισε να ανακάμπτει το 2014 ύστερα από τρία χρόνια ύφεσης και αναπτύχθηκε κατά 0,9%. Η ανάπτυξη αναμένεται ότι θα επιταχυνθεί περίπου στο 1,5% το 2015. Αλλά αυτοί οι αριθμοί κρύβουν βαθιά ριζωμένα προβλήματα. Σχεδόν ένας στους επτά Πορτογάλους που είναι σε θέση να εργαστεί δεν το κάνει, ποσοστό που είναι το τρίτο υψηλότερο στη δυτική Ευρώπη.
Η κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει ότι θα χρειαστεί να περάσει πολύς καιρός μέχρι να ανατραπεί αυτή η τάση. Ορισμένα γραφήματα που χρησιμοποίησε ο κ. Ντράγκι κατά τον λόγο του δείχνουν τον λόγο. Το ένα γράφημα με τίτλο «Ανεκμετάλλευτες δυνατότητες» κατατάσσει την Πορτογαλία στην τελευταία θέση μεταξύ οκτώ χωρών της Ευρωζώνης όσον αφορά την παραγωγικότητα της εργασίας, πολύ πίσω από την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία. Σε σχέση με τη «διευκόλυνση του επιχειρείν» η Πορτογαλία κατατάσσεται κάπου στη μέση, πίσω από την Ιρλανδία. Για τον Ρούι Κονστάνσιο, οικονομολόγο της Santander-Totta, η Πορτογαλία δεν συντόνισε τις μεταρρυθμίσεις ώστε να αυξήσει την παραγωγή και την ανταγωνιστικότητα, ενώ κατά τη γνώμη του θα πρέπει να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις σε τρεις τομείς: Πρώτον, δικαιοσύνη, δεύτερον, γραφειοκρατία και, τρίτον, να μειώσει την πολύ υψηλή φορολογία.