Αυτό που διδαχθήκαμε από τη χρηματοπιστωτική κρίση είναι πως οι εσφαλμένες αντιλήψεις έχουν την ικανότητα να επιβιώνουν. Αδιακρίτως του πόσες ενδείξεις τις διαψεύδουν, του πόσο συχνά έχουν διαψευσθεί οι παραπλανητικές προβλέψεις στις οποίες βασίζονται, οι εσφαλμένες αντιλήψεις επανέρχονται. Και διαμορφώνουν την πολιτική.
Τι είναι αυτό που καθιστά μια ιδέα εσφαλμένη; Γενικά το να ηχεί σοβαρή, να επικαλείται μεγάλες αιτίες που εξηγούν μεγάλα συμβάντα, τεχνικά ζητήματα όπως τα προβλήματα που δημιουργούνται από ένα κοινό νόμισμα όταν δεν υπάρχει κοινός προϋπολογισμός. Πρέπει, επίσης, να απαλλάσσει τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους από την ευθύνη για όσα πήγαν στραβά και να προωθεί σκληρές θυσίες για τους απλούς ανθρώπους. Στις αντιλήψεις αυτές δεν συγκαταλέγεται η αλήθεια ότι η οικονομική καταστροφή προκλήθηκε από την ανεπάρκεια ρυθμίσεων στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών και έχει οξυνθεί από τις πολιτικές λιτότητας.
Αντιθέτως, εμπίπτει στην κατηγορία αυτή η θεωρία ότι υπάρχει έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων και όχι έλλειψη θέσεων εργασίας. Εν ολίγοις, ότι έχουμε τους λάθος εργαζόμενους για την παγκοσμιοποιημένη εποχή της υψηλής τεχνολογίας μολονότι τίποτε δεν δείχνει ότι η έλλειψη αυτή των κατάλληλων επαγγελματιών αποτρέπει την ανάκαμψη. Ενα ακόμη παράδειγμα εσφαλμένης αντίληψης είναι η κατηγορηματική πεποίθηση πως οι δημόσιες δαπάνες για τη στήριξη των πλέον αδύναμων είναι η κυρίως αιτία των οικονομικών προβλημάτων μας. Στις ΗΠΑ ευτυχώς η άποψη αυτή φαίνεται, προς το παρόν τουλάχιστον, να έχει αγνοηθεί. Στη Βρετανία, όμως, εξακολουθεί να επικρατεί. Στον πρόσφατο εκλογικό θρίαμβο του Συντηρητικού Κόμματος συνέβαλαν καθοριστικά τα ΜΜΕ επαναλαμβάνοντας διαρκώς ότι η χρηματοπιστωτική κρίση προκλήθηκε από τις υπερβολικές δημόσιες δαπάνες.
Δεν χρειάζεται σχεδόν καμία προσπάθεια για να αποδείξει κανείς ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι παράλογος σε όλα τα επίπεδα. Πρώτον, η χρηματοπιστωτική κρίση ήταν παγκόσμια. Μήπως οι υπερβολικές δαπάνες του Γκόρντον Μπράουν προκάλεσαν τη «φούσκα» των ακινήτων στη Φλόριντα και στην Ισπανία; Επιπλέον, όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί περί ανευθυνότητας ξαναγράφουν την ιστορία, αφού πριν από την κρίση το χρέος της Βρετανίας ήταν χαμηλό και το έλλειμμά της αρκετά μικρό. Η δημοσιονομική της πολιτική ουδέποτε τρόμαξε τις αγορές, που εξακολούθησαν ευχαρίστως να αγοράζουν βρετανικά ομόλογα παρά τις ιστορικά χαμηλές αποδόσεις τους.
Και όμως αυτά λέγονται συνέχεια και παρουσιάζονται όχι ως απόψεις αλλά ως αντικειμενικά γεγονότα. Και το κακό είναι ότι οι ηγέτες της Βρετανίας φαίνεται να πιστεύουν και οι ίδιοι την προπαγάνδα τους. Ο Τζορτζ Οσμπορν, Βρετανός υπουργός Οικονομικών και αρχιτέκτονας της λιτότητας στη χώρα, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να μονιμοποιήσει αυτήν την πολιτική. Η Βρετανία, δήλωσε, πρέπει να θεσπίσει νόμο που θα υποχρεώνει την κυβέρνηση να παρουσιάζει πρωτογενές πλεόνασμα. Δεν δίνει λάθος λύση στα προβλήματα της Βρετανίας αλλά σε εκείνα που δεν έχει, ενώ αγνοεί και οξύνει όσα έχει. Ο συνδυασμός μιας αποδυναμωμένης οικονομίας, θεαματικά αυξημένης παραγωγικότητας και αρνητικού κόστους δανεισμού υποδηλώνει πως είναι καιρός να αυξηθούν οι επενδύσεις σε τομείς όπως οι υποδομές. Ισως κάποιοι αναγνώστες θεωρήσουν πως αντιμετωπίζω ως ειλικρινείς όσους υποστηρίζουν αυτές τις ιδέες. Ολες αυτές οι εμμονές με το έλλειμμα δεν είναι απλώς προσχήματα για την περικοπή των κοινωνικών προγραμμάτων; Ασφαλώς και είναι, αλλά το πρόβλημα δεν εξαντλείται εκεί. Οι άκρως εσφαλμένες ιδέες επιβιώνουν και κυβερνούν τον κόσμο μας.