Στις κρίσιμες ώρες, ίσως το πιο σημαντικό προαπαιτούμενο, η πολυτιμότερη prior action, είναι η ανάκτηση της αίσθησης του μέτρου και της ευθύνης.
Γίνεται και (καλώς εχόντων των πραγμάτων…) θα συνεχιστεί η συζήτηση για την υφεσιακή επίδραση των μέτρων που θα περιέχει η συμφωνία με τους εταίρους. Συμμερίζομαι την εκτίμηση ότι τα μέτρα θα ήταν λιγότερα έως πολύ λιγότερα, με επίδραση αισθητά μειωμένη, αν η κυβέρνηση είχε αρχίσει τη διαπραγμάτευση με την ταχύτητα και τη σοβαρότητα που άρμοζε, έχοντας στο μυαλό της τον Ελληνα άνεργο και όχι τις γνωστές φανφάρες περί ανατροπής του ευρωπαϊκού πολιτικού χάρτη. Τούτου λεχθέντος, πιθανότητα συμφωνίας απαλλαγμένης από υφεσιακά μέτρα, δεν υπήρχε. Ούτε μία. Και το email Χαρδούβελη, που δεν ήταν συμφωνία αλλά μόνο μια (προεκλογική…) πρόταση για συμφωνία, υφεσιακά μέτρα είχε.
Η μη συμφωνία είναι το σενάριο της καταστροφής. Συνεπάγεται ένα νέο πύρινο κλοιό ανείπωτης ταλαιπωρίας του ελληνικού λαού και βαθύτερης ύφεσης εξαιτίας (και) της αναπόφευκτης επιβολής ελέγχου στην κίνηση των κεφαλαίων. Η συμφωνία έχει τρία θετικά:
Πρώτον, απομακρύνει τον κίνδυνο αυτής της καταστροφής (το μείζον και το πρωταρχικό…) που θα είχε συνέπειες οικονομικές αλλά και απειλές για τη δημοκρατία και τα εθνικά συμφέροντα. Δεύτερον, ακόμα και «κακή», είναι διορθώσιμη στην πορεία, ανάλογα με την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί, π.χ. η πάταξη της φοροδιαφυγής μπορεί ευθέως να συνδεθεί με τη θέσπιση φοροελαφρύνσεων μετά από λίγους μήνες, το 2016.
Τρίτον, με τη σύναψη συμφωνίας, δημιουργούνται υπαρκτές και σοβαρές δυνατότητες και ευκαιρίες για αντισταθμιστικά μέτρα και πολιτικές, με αναπτυξιακό χαρακτήρα, που θα μπορούσαν να απαλύνουν και σταδιακά να εξουδετερώσουν σε μεγάλο βαθμό το υφεσιακό αποτύπωμα των αρνητικών μέτρων. Τι σημαίνει αυτό;
Με τη σύναψη συμφωνίας ενεργοποιούνται πέντε δυνατότητες:
• Χαλάρωση της ΕΚΤ όσον αφορά την παροχή ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες και μέσω αυτών στην ελληνική οικονομία.
• Διευκόλυνση της ρευστότητας προς το ελληνικό Δημόσιο, με την (i) επιστροφή των κερδών που έχει το ευρωσύστημα από τα ελληνικά ομόλογα –συνολικά, 3,6 δισ. ευρώ, (ii) τη χορήγηση των προγραμματισμένων δόσεων από τους δανειστές (7,2 δισ. ευρώ) και την αξιοποίηση 10,9 δισ. ευρώ, τα κεφάλαια του ΤΧΣ και ενδεχομένως (iii) την αύξηση του ορίου των τραπεζών για αγορά εντόκων γραμματίων.
• Συμμετοχή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ. Από τον Σεπτέμβριο, που θα πληρούμε τις προϋποθέσεις, η ΕΚΤ θα αρχίσει να αγοράζει και ελληνικά κρατικά ομόλογα.
• Συμμετοχή στο επενδυτικό πακέτο Γιουνκέρ που, όπως έχει επίσημα ανακοινωθεί, προβλέπει τη διάθεση στην Ελλάδα 35 δισ. ευρώ μέχρι το 2020 για επενδυτικά έργα. Στόχος μιας επιτυχούς διαπραγμάτευσης θα ήταν να διατεθούν τα 2 δισ. ευρώ άμεσα, το φθινόπωρο.
• Ξεμπλοκάρισμα 2 δισ. ευρώ για τον αναπτυξιακό νόμο, άμεσα, με την ανασυγκρότηση των αρμόδιων υπηρεσιών στη βάση της διαφάνειας. Οπως είναι γνωστό, κεφάλαια και νόμος παραμένουν παγωμένα επί χρόνια, διότι οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι οι υπηρεσίες δεν έχουν θωρακιστεί έναντι της διαφθοράς.
Αυτές οι δράσεις θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην αναστροφή των υφεσιακών συνεπειών μιας συμφωνίας, να τις αντισταθμίσουν και, υπό όρους, να τις υπερακοντίσουν και να οδηγήσουν τη χώρα σε αναπτυξιακή κατεύθυνση. Υπό τον όρο ότι θα αρθούν οι μεγάλες αβεβαιότητες, χρόνιες αγκυλώσεις και διαρκείς ταλαντεύσεις που επί 10ετίες ταλανίζουν τη χώρα. Προς τούτο χρειάζεται: Το δύσκολο: Μια ισχυρή και διατηρήσιμη συμφωνία, που θα διαλύσει τα νέφη γύρω από την ευρωπαϊκή θέση της Ελλάδας. Ωστε να λήξουν, όχι να αναπαραχθούν και παραταθούν, όλες οι σχετικές εκκρεμότητες που αποτρέπουν τα ξένα μακροπρόθεσμα κεφάλαια να προσγειωθούν στην οικονομία της χώρας μας.
Και το δυσκολότερο: Μια ισχυρή και αποτελεσματική διακυβέρνηση. Ενα θέμα είναι η συμφωνία που θα συναφθεί, χρειάζεται μια κυβέρνηση που θα μπορεί και θα θέλει να την υλοποιήσει, όχι όπως οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Δεύτερο θέμα είναι αυτή η κυβέρνηση να θέλει και να μπορεί να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται έτσι ή αλλιώς, πέρα από οποιαδήποτε συμφωνία.
Με αυτήν την έννοια, ΤΙΝΑ (There Is No Alternative) δεν υπάρχει. Υπάρχουν εναλλακτικές. Αν υπάρχουν η βούληση και η δύναμη να τις αξιοποιήσουμε, δηλαδή αν μπορούμε κι αν θέλουμε, αυτό μένει να φανεί. Θα φανεί. Πολύ σύντομα.