Τη χρυσή τομή μεταξύ της ανάγκης να είναι όσο το δυνατόν πιο ασφαλές το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και ταυτόχρονα να είναι σε θέση να χρηματοδοτεί τις ανάγκες της οικονομίας, προσπαθούν να βρουν οι ανά τον κόσμο κεντρικές τράπεζες και κανονιστικές αρχές. Ωστόσο, η επιδίωξη για ασφάλεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η επιθυμία για αύξηση της κερδοφορίας των τραπεζών οδηγεί σε αντιφάσεις όπως είναι η αύξηση των ελάχιστων κεφαλαιακών απαιτήσεων και ο διαχωρισμός της επενδυτικής από τη λιανική τραπεζική από τη μια πλευρά και η εξεταζόμενη χαλάρωση των κανονισμών για τα τιτλοποιημένα δάνεια από την άλλη.
Ιστορική ημέρα στις ΗΠΑ
Η χθεσινή ημέρα ήταν ιστορική για τις αμερικανικές τράπεζες, καθώς ίσχυσε για πρώτη φορά ο λεγόμενος «κανόνας Βόλκερ», δηλαδή ο κανονισμός που απαγορεύει σε τράπεζες που καλύπτονται από την κρατική εγγύηση καταθέσεων να στοιχηματίζουν τα δικά τους χρήματα. Την ίδια στιγμή, το πρακτορείο Reuters αποκαλύπτει ότι η Επιτροπή της Βασιλείας, δηλαδή η διεθνής επιτροπή τραπεζικών αρχών όπου συζητείται το πλαίσιο επιτήρησης και λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, εξετάζει το ενδεχόμενο να χαλαρώσει τους περιορισμούς για τα τιτλοποιημένα δάνεια. Δηλαδή ακριβώς για το χρηματοπιστωτικό προϊόν που πυροδότησε την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων το καλοκαίρι του 2007 και αποτέλεσε προάγγελο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008.
Σύμφωνα με το Reuters, οι τραπεζικές αρχές που είναι επιφορτισμένες με την επιτήρηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος έχουν ξεκινήσει εκ βάθρων αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου που καθορίζει πόσα κεφάλαια πρέπει να διαθέτουν οι τράπεζες ως εγγύηση για περιουσιακά στοιχεία όπως τα τιτλοποιημένα δάνεια. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ενωση προσπαθεί να αναβιώσει την εν λόγω αγορά τιτλοποιημένων δανείων με την ελπίδα ότι θα ενισχυθεί η χρηματοδότηση επιχειρήσεων και τελικά ότι θα ενισχυθεί η ανάπτυξη.
Επιτροπή Βασιλείας
Στις αρχές της εβδομάδας η Επιτροπή της Βασιλείας απέστειλε στις τράπεζες ερωτηματολόγιο ώστε να δοκιμάσει ποια θα ήταν η επίπτωση από ενδεχόμενο περιορισμό των ελάχιστων κεφαλαίων που πρέπει να διαθέτουν οι τράπεζες για τα τιτλοποιημένα δάνεια που έχουν στα βιβλία τους. Με λίγα λόγια, οι κανονιστικές αρχές προσπαθούν να διαπιστώσουν εάν οι τραπεζίτες θα μπορέσουν να δανείσουν περισσότερα χρήματα σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά στην περίπτωση που τους μειώσουν το ύψος των κεφαλαίων που πρέπει να διακρατούν ως εγγύηση για δάνεια που παρέχουν. «Περιόρισαν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις σε σχέση με την τιτλοποίηση, δηλαδή πηγαίνουν με τον πολιτικό άνεμο», δήλωσε τραπεζική πηγή στο Reuters. Την περασμένη εβδομάδα, η Κομισιόν ξεκίνησε διαβούλευση προκειμένου να διαπιστώσει αν η αύξηση των ελάχιστων κεφαλαιακών ορίων που επιβλήθηκε μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση περιόρισε τον τραπεζικό δανεισμό ιδίως προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τον περασμένο Φεβρουάριο, τρεις ομάδες πολιτικής πίεσης (λόμπι) ζήτησαν να υπάρξει χαλάρωση των κανονισμών που έχουν σχέση με τιτλοποιημένα δάνεια. Οι τραπεζίτες υποστήριζαν πως οι απαιτήσεις που συζητούσαν αρχικά οι τραπεζικές αρχές ήταν υπερβολικές. «Τώρα φαίνονται πολύ καλύτερες», σχολίασε στο Reuters ανώνυμη τραπεζική πηγή αναφερόμενη στο νέο ερωτηματολόγιο. Φαίνεται ότι η Ευρώπη πιέζει περισσότερο για τη χαλάρωση των κανονισμών, εν μέρει διότι στη Γηραιά Ηπειρο οι επιχειρήσεις εξαρτώνται πολύ περισσότερο από τις τράπεζες για τη χρηματοδότησή τους, ενώ στις ΗΠΑ οι εταιρείες αναζητούν κεφάλαια κατά κύριο λόγο στις αγορές.
Την ίδια στιγμή που η Ευρώπη πιέζει για χαλάρωση των κανόνων, στις ΗΠΑ τέθηκε σε ισχύ η μεγαλύτερη αλλαγή στη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος από την κρίση και μετά. Ο διαχωρισμός επενδυτικής από τη λιανική τραπεζική ουσιαστικά αποτρέπει τους τραπεζίτες να στοιχηματίζουν τα χρήματα της ίδιας της τράπεζας γνωρίζοντας ότι η κεντρική τράπεζα θα καλύψει τα νώτα τους μέσω της εγγύησης καταθέσεων που παρέχει. Οι μεγάλες αμερικανικές τράπεζες πολέμησαν, μάταια, επί χρόνια για να αποτρέψουν την υιοθέτηση του (αυτονόητου) «κανόνα Βόλκερ» προς τιμήν του Πολ Βόλκερ, πρώην κεντρικού τραπεζίτη των ΗΠΑ που τον συνέγραψε κατ’ απαίτηση του αμερικανικού Κογκρέσου το 2010.
Ο νέος κανόνας
Σήμερα, τράπεζες όπως οι Citigroup, Morgan Stanley και Goldman Sachs έχουν διαχωρίσει ή καταργήσει τα επενδυτικά τους τμήματα, έχουν αποσύρει κεφάλαια από συγκεκριμένα επενδυτικά ταμεία και έχουν διακόψει άλλες δραστηριότητες που θα συνιστούσαν παραβίαση του κανόνα Βόλκερ. Προς το παρόν, κανείς δεν γνωρίζει τι επιπτώσεις θα έχει στην τραπεζική αγορά ο νέος κανόνας, ενώ οι πρώτες επιθεωρήσεις θα αρχίσουν στα τέλη του καλοκαιριού.