Γιατί ο ιαπωνικός εκδοτικός όμιλος Nikkei εξαγόρασε τη βρετανική εφημερίδα Financial Times; Οπως επισημαίνει ο συνάδελφος Ρομπ Κοξ, η καλύτερη εξήγηση είναι δημογραφική. Χάρις στο πολύ χαμηλό ποσοστό μετανάστευσης και στον μικρό αριθμό παιδιών στην Ιαπωνία, ο πληθυσμός στην εγχώρια αγορά του εκδοτικού ομίλου συρρικνώνεται κατά 30% κάθε γενιά. Πολλές εταιρείες που επιδιώκουν να επεκταθούν –όπως απαιτούν οι μέτοχοι και η ανώτατη διοίκηση– αναγκάζονται να αναζητήσουν ευκαιρίες στο εξωτερικό.
Τα διευθυντικά στελέχη των ιαπωνικών εταιρειών επιλέγουν να μη συζητούν για την αναπόφευκτη πτώση. Είναι πολύ πιο ευχάριστο να συζητά κανείς για παγκόσμιες ευκαιρίες. Ωστόσο, τα στοιχεία είναι πολύ ισχυρά. Ο συνδυασμός των χαμηλών ποσοστών στις γεννήσεις και της «οικονομικής ωρίμανσης», δηλαδή εξάντλησης των περιθωρίων ανάπτυξης, απειλεί τις στερεότυπες στρατηγικές που ακολουθούν πολλές εταιρείες σε όλες τις ανεπτυγμένες αγορές.
Οταν δεν αυξάνεται αρκετά ο αριθμός των πελατών, ενώ ο συνολικός πλούτος σε μια χώρα ενισχύεται σε βραδύτερους ρυθμούς απ’ ό,τι πριν, οι αναλυτές και τα αφεντικά των εταιρειών που αναμένουν κέρδη υψηλότερα από το ονομαστικό ΑΕΠ τελικά απογοητεύονται. Η ποιότητα της λογιστικής κατάστασης μιας εταιρείας και οι επιχειρηματικές προοπτικές είναι δύο παράμετροι που παρακολουθούν στενά οι οικονομικοί αναλυτές και κυμαίνονται ως επί το πλείστον κοντά στον μέσον όρο. Στις πλούσιες χώρες με υψηλά επίπεδα γήρανσης του πληθυσμού δεν αναμένεται αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ πάνω από 2%, ετησίως, και το μεγαλύτερο ποσοστό θα προέλθει από εταιρείες όπως οι Google και Facebook, που παρέχουν εντελώς νέα προϊόντα και υπηρεσίες.
Για τις υπόλοιπες εταιρείες, οι προοπτικές είναι μέτριες στην καλύτερη περίπτωση. Η πτώση είναι το πεπρωμένο των ιαπωνικών εταιρειών που επικεντρώνονται στην παραγωγή προϊόντων από σαπούνια μέχρι καρύδια και είδη ρουχισμού. Η Δυτική Ευρώπη παρουσιάζει ανάλογα ποσοστά γεννήσεων με την Ιαπωνία, αλλά έχει περισσότερους μετανάστες. Οπότε το πεπρωμένο των επιχειρήσεων εκεί είναι η στασιμότητα και όχι η πτώση. Οι αμερικανικές εταιρείες επωφελούνται από υψηλότερα ποσοστά στις γεννήσεις και τη μετανάστευση, και έτσι μπορούν να προσδοκούν σε ρυθμούς ανάπτυξης.
Σε ένα τόσο χλωμό δημογραφικό περιβάλλον, η διεθνής επέκταση μιας εταιρείας είναι πειρασμός. Ο εκδοτικός οίκος Nikkei είναι ο τελευταίος που έπαιξε αυτό το χαρτί. Πολλές μεγάλες ιαπωνικές εταιρείες έχουν ήδη αναπτύξει δραστηριότητα στο εξωτερικό. Ορισμένες επενδύσεις αποδίδουν αρκετά ικανοποιητικά, ιδιαίτερα όταν συμμετέχουν οι ξένοι επενδυτές που αποσπούν μερίδια από ανυποψίαστους εγχώριους ανταγωνιστές. Οι ιαπωνικές αυτοκινητοβιομηχανίες επεκτάθηκαν με αυτήν τη στρατηγική όπως, επίσης, οι αλυσίδες fast food των ΗΠΑ και οι κατασκευαστές μηχανών ακριβείας της Ευρώπης.–
Ωστόσο, η επιλογή της χώρας όπου θα επεκταθεί μια εταιρεία είναι δύσκολη. Δεν κερδίζεται εύκολα πρόσβαση στις πλούσιες χώρες, καθώς οι αγορές είναι πια διεθνείς. Η Nikkei δεν μπορούσε να δημιουργήσει έναν ανταγωνιστή επάξιο των Financial Times. Ούτε η ποτοποιία Suntory μπορούσε να εισχωρήσει στην αγορά του μπέρμπον χωρίς να εξαγοράσει την Jim Beam. Και οι δύο ιαπωνικές εταιρείες επέλεξαν να εξαγοράσουν αναγνωρισμένους παίκτες έναντι ενός σχετικά υψηλού τιμήματος. Οι φτωχές χώρες έχουν ισχυρότερες προοπτικές ανάπτυξης, αλλά τα εμπόδια είναι περισσότερα. Αρκετές δε από τις φτωχές χώρες έχουν εξελιχθεί σε αναδυόμενες αγορές. Εν τέλει, οι σχετικά ώριμες επιχειρήσεις στις πλούσιες χώρες ίσως να ελπίζουν πως θα προσπεράσουν αυτές τις παγκόσμιες τάσεις, αλλά οι ακριβές εξαγορές και τα φιλόδοξα επενδυτικά προγράμματα είναι, συνήθως, σπάταλη χρημάτων και χρόνου. Για εταιρείες σαν τη Nikkei, η καλύτερη επιλογή θα ήταν να αποδεχτούν το πεπρωμένο τους.