Μεγάλες ιστορικές αλλαγές, οικονομικές και πολιτικές, έχει βιώσει η Ευρώπη στα 26 χρόνια που μεσολάβησαν από την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και την επανένωση των δύο Γερμανιών πριν από 25 χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, το αίτημα των καιρών παραμένει το ίδιο και μάλιστα τώρα γίνεται ακόμη πιο κραυγαλέο και επιτακτικό: η Ευρώπη δεν μπορεί να σταματήσει στο σημείο που έχει φτάσει σήμερα. Πρέπει οπωσδήποτε να προχωρήσει, γρήγορα και αποφασιστικά, για να ολοκληρώσει την οικονομική και την πολιτική της ένωση. Αυτός είναι ο σημαντικότερος και κρισιμότερος στόχος για την πολιτική Ευρώπη: η ένωση, η οποία αποτελεί ουσιαστικά υπόθεση επιβίωσης, σταθερότητας και ευημερίας των λαών της Ευρώπης. Την επιβάλλουν οι κολοσσιαίες μεταβολές που ξεκίνησαν και βρίσκονται σε ανάπτυξη, σε παγκόσμια κλίμακα.
Τις δυόμισι δεκαετίες για τις οποίες συζητούμε, ο κόσμος πράγματι άλλαξε και μάλιστα εντυπωσιακά. Πρώτον, με τη βαθιά οικονομική κρίση που ξέσπασε στη Δύση πριν από οκτώ (πλέον!) χρόνια και δεύτερον, με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους των εξελίξεων προς την Ανατολή, όπου ξεδιπλώνονται οικονομικά νέες ισχυρές δυνάμεις, με πρώτη φυσικά την Κίνα που αναδεικνύεται σε πανίσχυρο πολιτικό και οικονομικό πόλο. Η κρίση τραυμάτισε σοβαρά την ευημερία και τη συνοχή των κοινωνιών. Η μεταφορά δύναμης από το ένα μισό του πλανήτη στο άλλο όξυνε δραματικά τον οικονομικό ανταγωνισμό και τους όρους ανταγωνιστικότητας. Και η πολιτική Ευρώπη, όμως, σε αυτό το μεταξύ διάστημα, παρά τις καθυστερήσεις και τις παλινωδίες, έκανε ασύλληπτα βήματα, θέτοντας νέα θεμέλια για την πορεία και τον ρόλο της στη διεθνή σκακιέρα. Η πιο τρανταχτή απόδειξη είναι η ένωση της διχοτομημένης Γηραιάς Ηπείρου, στο έως τότε δυτικό και το ανατολικό μπλοκ. Και δέκα χρόνια αργότερα, η θεμελίωση και η εφαρμογή του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, του ευρώ.
Το γιγαντιαίο εγχείρημα της ενοποίησης της Ευρώπης, με μία μορφή ομοσπονδοποίησης και με εργαλεία τη συνεννόηση, τη συνεργασία και τη θεσμική αναβάθμιση, συνιστά αναμφίβολα μία τεράστια πρόκληση της Ιστορίας και το σημαντικότερο πολιτικό πρότζεκτ που «τρέχει» η Ευρώπη τα τελευταία εκατό ή διακόσια χρόνια. Υπό μία έννοια, η πολιτική ένωση της Ευρώπης, με τα υπερεθνικά εκλεγμένα όργανα και την ενιαία διακυβέρνηση, θα είναι η… απάντηση της Ευρώπης στην Ιστορία. Και αυτό βαρύνει (και πρέπει να εμπνέει) όλες τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών, μικρών και μεγάλων.
Στις μεγάλες αλλαγές που σημειώθηκαν αυτά τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια και υπογραμμίζουν την ανάγκη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ως Ενωμένης Ευρώπης, πρέπει επίσης να συμπεριλάβουμε ειδικότερα: πρώτη, τη σχεδόν πλήρη κατάργηση των οικονομικών συνόρων με την απελευθέρωση συναλλαγών και επενδύσεων (παγκοσμιοποίηση). Αυτό οδήγησε στην παντοδυναμία των διεθνών αγορών, που –όπως κατ’ επανάληψη φάνηκε– μπορεί να νικήσουν από μόνες τους κάθε εθνική οικονομία. Δεύτερη, την έκταση των νέων παγκόσμιων προκλήσεων που εκδηλώνονται με επίκεντρο –ή με χώρο αντανάκλασης της γεωπολιτικής κρίσης– την Ευρώπη. Ας επισημάνουμε πολύ χαρακτηριστικά το φλέγον μεταναστατευτικό πρόβλημα, ακόμη το κρίσιμο θέμα της ενέργειας, αλλά και πολλά άλλα. Ολα αυτά χρειάζονται άμεσα ενιαία πολιτική λύση, απαιτούν πανευρωπαϊκή συγκρότηση και διακυβέρνηση…