Η νέα στρατηγική της Ε.Ε. για το εμπόριο, που παρουσιάσθηκε στις 14 Οκτωβρίου με τον τίτλο «Εμπόριο για όλους», επιχειρεί πράγματι να ευχαριστήσει τους πάντες αλλά δεν θίγει καθόλου τα πλέον ακανθώδη ζητήματα. Μπορεί, άραγε, να αποκαλέσει κανείς «στρατηγική» ένα έγγραφο πολιτικής φύσης που απλά προδίδει ότι η Κομισιόν προσπαθεί να ικανοποιήσει τους πάντες; Το εν λόγω έγγραφο προτείνει «μια πολιτική εμπορίου και επενδύσεων που θα βασίζεται σε αξίες», ενώ ο υπότιτλος ανακοινώνει πως θα τηρηθεί μια «πιο υπεύθυνη πολιτική στο εμπόριο και στις επενδύσεις».
Εως τώρα η στρατηγική της Ε.Ε. στο εμπόριο ήταν να προωθεί τις πιο ανοικτές αγορές καθώς και όσους κανόνες απορρέουν από το κοινοτικό δίκαιο. Μήπως αυτή η στρατηγική ήταν «λιγότερο υπεύθυνη»; Ή μήπως δεν βασιζόταν «σε αξίες»; Αυτό που κάνει στην πραγματικότητα η Κομισιόν είναι να επισημοποιεί μια μη κυβερνητική οργάνωση και μια άκρως αριστερή ατζέντα που κυριάρχησε στη διαμάχη για τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ).
Οι συγκεκριμένες προτάσεις της, δηλαδή η ανάγκη να εξετάζονται οι εμπορικές συμφωνίες με κριτήριο κατά πόσον διασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των εργαζομένων, δεν είναι κάτι πραγματικά καινούργιο.
Η πραγματική καινοτομία είναι ότι προωθείται το όραμα της Ε.Ε. για ένα διεθνές δικαστήριο επενδύσεων. Στην ανακοίνωσή της η Κομισιόν μιλάει για μεγαλύτερη διαφάνεια στις εμπορικές διαπραγματεύσεις και στην πολιτική της Ε.Ε. Ανταποκρίνεται, έτσι, στις εκκλήσεις ορισμένων κυβερνήσεων για «διαφάνεια» στην ΤΤΙΡ.
Για παράδειγμα, το Παρίσι και το Βερολίνο θέλουν πάνω απ’ όλα να γνωρίζουν αν απειλούνται τα συμφέροντα που προστατεύουν. Η ανακοίνωση ανταποκρίνεται, επίσης, στις εκκλήσεις οργανώσεων πολιτών. Η περισσότερη διαφάνεια στην εμπορική πολιτική της Ε.Ε. είναι αξιέπαινος στόχος που θα μπορούσε να περιορίσει τον κίνδυνο να διαμορφώνουν την έκβαση συμφωνιών όπως η ΤΤΙΡ διάφορα οργανωμένα συμφέροντα προς δικό τους όφελος.
Οι προτάσεις της Κομισιόν δεν θίγουν πιο θεμελιώδη προβλήματα διαφάνειας στη διαμόρφωση της εμπορικής πολιτικής: για παράδειγμα, το πώς διαμορφώνονται οι στόχοι της εμπορικής πολιτικής προτού αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις ή το πώς οι διάφορες ομάδες συμφερόντων, επιχειρηματικών ή οργανώσεων πολιτών, επιβάλλονται στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που επικυρώνουν τις εμπορικές συμφωνίες. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι, πάντως, η εξαγγελία για μεγαλύτερη διαφάνεια στις αμυντικές πρακτικές που εφαρμόζει η Ε.Ε. στο εμπόριο. Σε μεγάλο βαθμό η στρατηγική της Ε.Ε. είναι εύλογη από οικονομικής απόψεως. Το έγγραφο προωθεί την απελευθέρωση του τομέα των υπηρεσιών και την επαγγελματική κινητικότητα καθώς και το ψηφιακό εμπόριο και συνάδει με τις ανάγκες της ευρωπαϊκής οικονομίας. Παρουσιάστηκαν ορισμένες νέες ιδέες όπως η απλοποίηση των διαδικασιών της Ε.Ε. και των διαδικασιών των εμπορικών της εταίρων. Παράλληλα η Κομισιόν δικαίως ζητάει την ανανέωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και την ολοκλήρωση των συμφωνιών επί συγκεκριμένων τομέων και όχι μόνον της συμφωνίας για το εμπόριο των υπηρεσιών. Από τη στιγμή που οι ΗΠΑ ολοκλήρωσαν τη συμφωνία Εταιρικής Σχέσης με τις χώρες του Ειρηνικού, το ενδιαφέρον της Κομισιόν επικεντρώθηκε στη στρατηγική της προς την Ασία. Αντίθετα με όσα έγραψαν οι σχολιαστές, η Ε.Ε. δεν είναι κρίσιμη για την Ασία αν και ήταν πριν από χρόνια.
Οι σχέσεις με Κίνα
Αυτό που κάνει τώρα η Κομισιόν με το νέο έγγραφό της είναι να αναθερμάνει μια παλαιότερη ιδέα, τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας που έχουν συσπειρωθεί στην ένωση ASEAN. Οι εμπορικές συνομιλίες με την Ιαπωνία συνεχίζονται. Στην πράξη η πραγματική προτεραιότητα της Κομισιόν είναι η ΤΤΙΡ. Το πραγματικά νέο στοιχείο είναι ότι ανακοινώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Κάτι άλλο εντελώς καινούργιο είναι ότι συμπεριλαμβάνονται η Ταϊβάν και το Χονγκ Κονγκ ως δυνητικοί εταίροι σε μια διμερή συμφωνία επενδύσεων, έστω κι αν αυτή αναβάλλεται για μετά την ολοκλήρωση της συμφωνίας με την Κίνα. Για πρώτη φορά η Επιτροπή αναφέρει την ιδέα μιας διμερούς συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με την Κίνα ενώ έχει δελεαστεί και από το ενδεχόμενο συμφωνίας με την Αφρική. Είναι σαφές πως ο στόχος είναι να καλυφθεί όλος ο κόσμος με συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου.
* Η κ. Iana Dreyer είναι αρχισυντάκτρια της ιστοσελίδας Borderlex.eu που επικεντρώνεται σε θέματα εμπορίου και πολιτικής επενδύσεων της Ε.Ε.