Τρία χρόνια μετά τη δραματική εκ των ένδον διάσωση των τραπεζών της Κύπρου και την υπαγωγή της σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής ύψους 10 δισ. ευρώ, η χώρα ετοιμάζεται να το ολοκληρώσει με επιτυχία. Απευθυνόμενος στο Ευρωκοινοβούλιο, ο υπουργός Οικονομικών της χώρας Χάρης Γεωργιάδης ανακοίνωσε ότι τον Μάρτιο εξέρχεται οριστικά η Κύπρος από το μνημόνιο και δεν θα επιδιώξει ανανέωσή του. «Τρία χρόνια μετά την ύφεση, η οικονομία μας ανακάμπτει, ο τραπεζικός τομέας σταθεροποιείται και αυτό χάρη στις προσπάθειες και τις θυσίες των συμπολιτών μας, ενώ οι προκλήσεις παραμένουν, η σοβαρότερη εκ των οποίων είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια», τόνισε ο Χάρης Γεωργιάδης. Επιπροσθέτως, η Λευκωσία προβληματίζεται, καθώς εκκρεμεί και η δέσμευση για ιδιωτικοποίηση της αρχής τηλεπικοινωνιών (Cyta). Κατόπιν της εξόδου, η αυστηρή εποπτεία της πορείας της κυπριακής οικονομίας θα συνεχιστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Κύπρος εφάρμοσε χωρίς παρέκκλιση τις πολιτικές που υπαγόρευσε το πρόγραμμα, με αποτέλεσμα να μειωθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα και να ισοσκελισθεί ο προϋπολογισμός, αναφέρει ο κ. Γεωργιάδης. Η σταθεροποίηση της οικονομίας και η επάνοδος στις αγορές ήταν οι βασικοί στόχοι της οικονομικής πολιτικής, ενώ σήμερα οι καταθέσεις και οι ξένες επενδύσεις επιστρέφουν στην Κύπρο.
Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, η χώρα προσέφυγε τρεις φορές στις αγορές, με τελευταία την έκδοση τον Οκτώβριο του 10ετούς ευρωομολόγου –του πρώτου αυτού του είδους– με μεγάλη απήχηση στο επενδυτικό κοινό. Επίσης, ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών τόνισε ότι η χώρα δεν θα χρειαστεί τα 2 από τα 10 δισ. ευρώ των διεθνών πιστώσεων. Σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις, το δημόσιο χρέος της Κύπρου θα μειωθεί στο 95% του ΑΕΠ το 2017 και στο 69% το 2020.
Οπως αναφέρουν σε έκθεσή τους οι πανεπιστημιακοί Χριστίνα Ιωάννου και Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, τα πραγματικά αίτια της κυπριακής κρίσης πρέπει να αναζητηθούν στην αδυναμία των κυπριακών κυβερνήσεων να αντιληφθούν τη λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, στη συνεχή αύξηση εσόδων την περίοδο 2008-2010 μέσω φορολόγησης της κατανάλωσης, που ώθησε τους πολίτες σε υπέρμετρη έκθεση σε τραπεζικό δανεισμό, στην καταστροφική έκρηξη στη Ναυτική Βάση «Ευάγγελος Φλωράκης», στη μη θωράκιση των τραπεζών έναντι των συνεπειών της κρίσης και στην εκτεταμένη έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα και τις ελληνικές επιχειρήσεις. Το «κούρεμα» των ομολόγων αυτών το 2011 συνέθλιψε την αξία των μετοχών των δύο μεγαλύτερων κυπριακών τραπεζών, της Τράπεζας Κύπρου και της Λαϊκής, ενώ ήδη η χώρα είχε αποκλειστεί από τις διεθνείς αγορές. Η κυπριακή κυβέρνηση ζητεί βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης τον Ιούνιο του 2012, καταρτίζεται προκαταρκτικό μνημόνιο συναντίληψης τον Νοέμβριο, μεσολαβούν προεδρικές εκλογές τον Φεβρουάριο του 2013 και συνάπτεται νέο μνημόνιο τον Μάρτιο του 2013.
Αξιολόγηση
Η προτελευταία, ένατη αξιολόγηση του ΔΝΤ για την κυπριακή οικονομία, μεταξύ άλλων, αναφέρει τα εξής: τα οικονομικά και δημοσιονομικά επιτεύγματα είναι καλύτερα των αναμενομένων, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σταθεροποιήθηκαν αλλά πρέπει να μειωθούν, ενώ η τραπεζική ρευστότητα εξακολουθεί να βελτιώνεται. Αναφορικά με τον κλάδο, συμπληρώνει το ΔΝΤ, αυτός χρειάζεται νομοθετικό πλαίσιο τιτλοποίησης δανείων, ενώ το ενημερωμένο σχέδιο ανασυγκρότησης των συνεταιριστικών τραπεζών προσφέρει ισχυρή βάση ανάπτυξής τους. Εξίσου αναγκαία και η άμεση προώθηση ενός προγράμματος ιδιωτικοποίησης, καθώς και η εφαρμογή των καθυστερούμενων μεταρρυθμίσεων στη διαχείριση των δημοσιονομικών, τον μηχανισμό των οικονομικών υπηρεσιών, την απασχόληση των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και τη διακυβέρνηση των κρατικών ομίλων.
Το χρονικό της κρίσης
Ηδη με την ανάληψη της κυπριακής προεδρίας από τον Νίκο Αναστασιάδη, τον Φεβρουάριο του 2013, η κατάσταση ήταν έκρυθμη. Οι ανάγκες κάλυψης των τρεχουσών υποχρεώσεων ως προς τα κρατικά δάνεια και τα δημοσιονομικά είναι πιεστικές, ενώ οι τράπεζες, λόγω μειωμένης ρευστότητας και συνεχούς εκροής καταθέσεων, έχουν τεράστια ελλείμματα κεφαλαιακά. Στις 15-16 Μαρτίου 2013, η Λευκωσία συνάπτει προκαταρκτική συμφωνία με την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ για πρόγραμμα 10 δισ. ευρώ. Η Βουλή απορρίπτει το σχετικό νομοσχέδιο. Η ΕΚΤ αποφασίζει να διατηρήσει την έκτακτη ρευστότητα προς τις κυπριακές τράπεζες έως τις 25 Μαρτίου, στις 22 Μαρτίου επιβάλλονται στην Κύπρο έλεγχοι κεφαλαίων και το διήμερο 24-25 Μαρτίου συνάπτεται νέο μνημόνιο. Η Λαϊκή τράπεζα διαλύεται, η Τράπεζα της Κύπρου εξυγιαίνεται εκ βάθρων, το δίκτυό τους στην Ελλάδα πωλείται, και όσοι άνθρωποι και επιχειρήσεις έχουν άνω των 100.000 ευρώ καταθέσεις στις προαναφερθείσες τράπεζες υφίστανται μεγάλες ζημίες, συνεισφέροντας στην αναδιοργάνωσή τους. Η ανεργία εκτοξεύεται στο ρεκόρ του 17% το 2013, η οικονομία συρρικνώνεται 5,4% το 2014, αλλά τα πρώτα τρία τρίμηνα του 2015 εμφανίζει ανάπτυξη 1%.