Το γρονθοκόπημα που δέχονται οι ευρωπαϊκές τράπεζες από τις αγορές εδώ και ενάμιση μήνα δεν αποδίδεται σε έναν μόνο παράγοντα. Αντίθετα από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 που είχε ως βασικό αίτιο τη συσσώρευση επισφαλειών στη στεγαστική πίστη των ΗΠΑ, οι ευρωπαϊκές τράπεζες δέχονται σήμερα πιέσεις από διαφορετικά μέτωπα, τα οποία συνθέτουν μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία. Οι χρηματιστηριακές απώλειες των ευρωπαϊκών τραπεζών από τις αρχές του έτους μέχρι τις 8 Φεβρουαρίου είναι διπλάσιες της αντίστοιχης περιόδου στην κρίση του 2008. Προκειμένου να εξουδετερώσει κάθε αμφιβολία για τυχόν αδυναμία να πληρώσει τους ομολογιούχους της, η Deutsche Bank ανακοίνωσε την Παρασκευή πως προτίθεται να επαναγοράσει ομόλογα χαμηλού κινδύνου 3 δισ. ευρώ και 2 δισ. δολαρίων από τους επενδυτές της, μετά την εκτόξευση του κόστους ασφάλισης από τον κίνδυνο χρεοκοπίας της στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011.
Πολλαπλά μέτωπα
Πτώση της κερδοφορίας από την επενδυτική τραπεζική, αρνητικά επιτόκια στην Ευρωζώνη που πιέζουν τα επιτοκιακά περιθώρια, δικαστικές δαπάνες δισ. ευρώ έπειτα από σειρά σκανδάλων χειραγώγησης των αγορών, «κόκκινα» δάνεια 350 δισ. ευρώ στις ιταλικές τράπεζες και ένας αδύναμος κυβερνητικός συνασπισμός στην Πορτογαλία, που προχώρησε σε επιλεκτικό «κούρεμα» των ομολόγων της Novo Banco, είναι κάποιοι από τους παράγοντες που πιέζουν τις τράπεζες.
H μάχη για την εξασφάλιση κεφαλαίων φαίνεται αδιάκοπη λόγω των αυστηρότερων κανόνων που ενσωματώνει η Βασιλεία ΙΙΙ σε παγκόσμιο επίπεδο και η τραπεζική ένωση στην Ευρωζώνη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η μάχη αυτή γίνεται ακόμη δυσκολότερη σε ένα υποτονικό περιβάλλον, με το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναθεωρούν προς τα κάτω τις εκτιμήσεις τους για ανάπτυξη στη διεθνή οικονομία και την Ευρωζώνη, αντίστοιχα.
Από τις αρχές του 2016, δηλαδή λιγότερο από ενάμιση μήνα, οι τραπεζικές μετοχές στην Ευρώπη έχουν υποχωρήσει κατά 28%. Στις τελευταίες συνεδριάσεις, οι απώλειες διαμορφώθηκαν στο 10%, με τη μεγαλύτερη εβδομαδιαία πτώση της τελευταίας 18ετίας. Η ανάσα που πήραν στη συνεδρίαση της Τετάρτης κόπηκε απότομα από την ανακοίνωση της γαλλικής Societe Generale την Πέμπτη για χαμηλότερα του αναμενομένου κέρδη το 2016 και πρόσθετες νομικές δαπάνες 400 εκατ. ευρώ το δ’ τρίμηνο του 2015.
Οι δηλώσεις δεν αρκούν…
Ετήσιες ζημίες για το 2015 ανακοίνωσαν τον Ιανουάριο η γερμανική Deutsche Bank και η ελβετική Credit Suisse. Οι εκτιμήσεις της CreditSights για ενδεχόμενη αδυναμία της Deutsche Bank να μην καταβάλει κουπόνια στα ομόλογα υψηλού κινδύνου το 2017 κλόνισαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών για όλον τον ευρωπαϊκό κλάδο. Εάν επιβεβαιωθεί αυτό το σενάριο, τότε τι μέλλει γενέσθαι για τις υπόλοιπες τράπεζες της Ευρωζώνης;
Οι διαβεβαιώσεις του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, και του κεντρικού τραπεζίτη Γενς Βάιντμαν, πως η θέση της Deutsche Bank είναι πολύ ισχυρή, δεν ήταν αρκετές για να ανατρέψουν το γενικότερο κλίμα. Ούτε η ανακοίνωση της Κομισιόν πως το σχέδιο για τα «κόκκινα» δάνεια των ιταλικών τραπεζών θα επισημοποιηθεί άμεσα. Οι μετοχές των Βanca Monte die Paschi Siena, Banco Populare, Unicredit, Credit Suisse, Deutsche Bank και Societe Generale έχουν απολέσει από το 35% έως το 60% της αξίας τους από τις αρχές του έτους.
Η κερδοφορία των ευρωπαϊκών τραπεζών απειλείται, επίσης, από τα αρνητικά επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην αποδοχή καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες. Ανάλογη πολιτική εφαρμόζουν οι κεντρικές τράπεζες της Δανίας, της Σουηδίας και της Ελβετίας. Μέχρι σήμερα, οι ισχυροί τραπεζικοί όμιλοι δεν έχουν περάσει τα αρνητικά επιτόκια στους πελάτες τους. Φοβούνται ότι θα απομακρύνουν τις καταθέσεις τους και θα τις κρύψουν κάτω από το στρώμα των κρεβατιών τους. Αυτήν την εβδομάδα, η κεντρική τράπεζα της Σουηδίας μείωσε ακόμη περισσότερο το επιτόκιο repo από το -0,35% στο -0,5%.
Δυσοίωνο περιβάλλον
Ολες αυτές οι προκλήσεις εντάσσονται σε ένα δυσοίωνο μακροοικονομικό περιβάλλον. Η απότομη επιβράδυνση της Κίνας και η δραματική πτώση των τιμών του πετρελαίου έχουν οδηγήσει σε γενικευμένες απώλειες τις αγορές εμπορευμάτων, όπου επενδύουν οι μονάδες επενδυτικής τραπεζικής των μεγάλων ομίλων. Στην καρδιά όλων των προβλημάτων βρίσκεται η εύθραυστη ανάπτυξη στην Ευρώπη, μια κατάσταση που θα μπορούσε να βελτιωθεί και με την αύξηση των δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.