Τον τετραγωνισμό του κύκλου προσπαθεί να επιτύχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναζητώντας το πώς θα χαλαρώσει περαιτέρω τη νομισματική της πολιτική, χωρίς να καταφέρει πλήγμα στην κερδοφορία των ευρωπαϊκών τραπεζών. Η πρόσφατη κατάρρευση των τραπεζικών μετοχών έχει εντείνει τον προβληματισμό της για το πόσο βαθύτερα σε αρνητικό έδαφος μπορεί να οδηγήσει τα επιτόκια του ευρώ.
Μοντέλο Ιαπωνίας
Οπως αναφέρει σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Βίτορ Κονστάνσιο άφησε να φανεί προ ημερών ο προβληματισμός της Τράπεζας όταν δήλωσε ότι τα στελέχη της εξετάζουν σοβαρά μια αλλαγή που θα προστατεύσει τις τράπεζες της Ευρωζώνης από τις επιπτώσεις των αρνητικών επιτοκίων. Μίλησε για μείωση των επιτοκίων με τρόπο που θα μετριάζει «τον άμεσο αντίκτυπο» όσων τραπεζών έχουν ώς τώρα περιφρουρήσει τους πελάτες τους από το κόστος της πολιτικής αρνητικών επιτοκίων. Αναφέρθηκε, μάλιστα, στο προηγούμενο της Τράπεζας της Ιαπωνίας και άλλων κεντρικών τραπεζών που εισήγαγαν διαφορετικά επίπεδα επιτοκίων και μπόρεσαν να προστατεύσουν τμήμα των καταθέσεων των τραπεζών. Αν, πάντως, υιοθετήσει τέτοιο σύστημα, η ΕΚΤ θα είναι εκτεθειμένη στην κριτική ότι εμπλέκεται σε νομισματικούς πολέμους με αλλεπάλληλες μειώσεις επιτοκίων που στοχεύουν στην υποτίμηση του ευρώ. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η Τράπεζα θα προχωρήσει σε περαιτέρω κινήσεις στη συνεδρίαση της 10ης Μαρτίου, καθώς τα απογοητευτικά στοιχεία για τον μεταποιητικό τομέα της Ευρωζώνης καταδεικνύουν πως απειλείται η ανάκαμψη από την αναιμική παγκόσμια ζήτηση και τον χαμηλό πληθωρισμό. Προεξοφλείται, έτσι, μια περαιτέρω μείωση κατά 10 μ.β. των επιτοκίων που ήδη βρίσκονται στο -0,3%. Ορισμένοι παρατηρητές των κινήσεων της ΕΚΤ πιθανολογούν μια πιο δραστική μείωση κατά 20 μ.β. Αυτό συνεπάγεται ακόμη μεγαλύτερες χρεώσεις για τις ευρωπαϊκές τράπεζες που διατηρούν τα αποθεματικά τους στα ταμεία της. Η ανησυχία των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι δικαιολογημένη. Σύμφωνα με σχετική έρευνα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είναι αρνητικά τα επιτόκια, τόσο περισσότερο διαβρώνεται η κερδοφορία των τραπεζών.
Πληθωρισμός
Σε αντίθεση, με τον κ. Κονστάνσιο, ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι δήλωσε τον Ιανουάριο πως καθήκον της Τράπεζας είναι να διατηρεί τον πληθωρισμό σε επίπεδα κοντά στον στόχο του 2% και «όχι ακριβώς να προστατεύει την κερδοφορία των τραπεζών ή των ασφαλιστικών εταιρειών». Παραδέχθηκε, ωστόσο, ότι η ΕΚΤ έχει επίγνωση των συνεπειών που έχουν οι επιλογές της στην ευρωστία των ευρωπαϊκών τραπεζών. Η βρετανική εφημερίδα αναφέρει πως ορισμένα μέλη του Δ.Σ. της Τράπεζας τηρούν στάση αναμονής μέχρις ότου έχουν στη διάθεσή τους δύο συγκεκριμένες πληροφορίες: Πρώτον, τις οικονομικές προβλέψεις από τις οποίες θα κρίνει η ΕΚΤ πόσο θα απέχει ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης από τον στόχο του 2% και, δεύτερον, μια αποτίμηση του τι αντίκτυπο θα έχουν τα αρνητικά επιτόκια και η ποσοτική χαλάρωση στους ισολογισμούς των ευρωπαϊκών τραπεζών. Και αυτό γιατί τα αρνητικά επιτόκια αναμφίβολα συμπιέζουν την κερδοφορία των τραπεζών, αλλά ορισμένα στελέχη της ΕΚΤ επιμένουν πως οι τράπεζες έχουν επωφεληθεί από την πολιτική της, και συγκεκριμένα από την αγορά κυρίως κρατικών ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης.