Εχοντας στρέψει την προσοχή τους στην επίλυση της μεταναστευτικής κρίσης και στις διαπραγματεύσεις με το Λονδίνο για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι ηγέτες της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να αιφνιδιαστούν από μια νέα καταιγίδα στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Η αναταραχή που έχει ξεσπάσει από την αρχή του έτους στις παγκόσμιες αγορές μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμη, διότι στέλνει ισχυρά προειδοποιητικά σημάδια μέσω των ομολόγων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Στις αρχές Φεβρουαρίου το υπερτίμημα που απαιτούσαν οι επενδυτές ώστε να αγοράζουν κρατικά ομόλογα της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας αντί γι’ αυτά της Γερμανίας έφτασε σχεδόν στο υψηλότερο επίπεδο από την εποχή της κορύφωσης της κρίσης δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης το 2011-2012. Οι μετοχές των ευρωπαϊκών τραπεζών έχουν υποχωρήσει σημαντικά εξαιτίας της ανησυχίας που προκαλεί το υψηλό επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, των νέων κανονιστικών βαρών και του περιορισμού της κερδοφορίας τους εξαιτίας των αρνητικών επιτοκίων δανεισμού. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο που αναγκάζει τους μετόχους και τους ομολογιούχους των τραπεζών να απορροφήσουν πρώτοι το κόστος στην περίπτωση που χρειαστεί διάσωση μια τράπεζα τρομάζει ακόμη περισσότερο τους επενδυτές, ιδίως στην περίπτωση των ιταλικών τραπεζών. Ολα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή κατά την οποία αυξάνεται η αντίδραση των πολιτών κατά της λιτότητας σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη, με αποτέλεσμα να προκύπτουν ασταθείς κυβερνήσεις από τις εκλογικές αναμετρήσεις. Επιπλέον, νέα μαύρα σύννεφα μαζεύονται πάνω από την Ευρωζώνη, της οποίας η οικονομική ανάκαμψη είναι αργή και κοπιαστική. Επισήμως ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στο 1,9% το 2016, από περίπου 1,6% το 2015. Οι χώρες που βρίσκονται στον Νότο όλες αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα, τα οποία τροφοδοτούν την πολιτική ένταση με τις Βρυξέλλες. Ο πληθωρισμός δεν ενισχύεται παρά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της Ευρωζώνης, καθιστώντας δυσκολότερη τη μείωση του δημοσίου χρέους για τις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης. Την ίδια στιγμή, οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης είναι απορροφημένες από τις διαφορές τους σχετικά με το προσφυγικό, τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων και την ικανοποίηση των απαιτήσεων που έχει η Βρετανία ώστε να παραμείνει μέλος της Ε.Ε. Σύμβουλος της γαλλικής κυβέρνησης ομολογεί ότι ποτέ στη διάρκεια των προηγούμενων 50 ετών δεν έχει αντιμετωπίσει η Ε.Ε. τόσες κρίσεις ταυτόχρονα. Στην τελευταία συνάντησή τους, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης είχαν δηλώσει ότι η πρόσφατη αναταραχή στις αγορές δεν αποτελεί αιτία ανησυχίας προς το παρόν. Οι αγορές περιμένουν ότι η ΕΚΤ θα χαλαρώσει περαιτέρω τη νομισματική της πολιτική στη συνεδρίαση του Μαρτίου, ωστόσο δεν είναι σαφές ότι κάτι τέτοιο θα ενίσχυε την εμπιστοσύνη προς τις τράπεζες. Βέβαια, όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα δεν συγκρίνονται κατ’ ελάχιστο με τα προβλήματα της περιόδου 2011-2012, όταν η διαφορά απόδοσης του πορτογαλικού δεκαετούς ομολόγου σε σχέση με το αντίστοιχο γερμανικό είχε φτάσει τις 1.550 μονάδες βάσης (15,5%) ενώ αυτό τον μήνα έφτασε τις 380 μονάδες βάσης. Σημαντικός παράγοντας για την ανησυχία που επικρατεί στις αγορές είναι το πολιτικό ρίσκο. Στην Πορτογαλία υπάρχει μια ασταθής αριστερή κυβέρνηση από τρία κόμματα. Η Ισπανία διοικείται από υπηρεσιακή κεντροδεξιά κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου, το δημοσιονομικό της έλλειμμα έχει αυξηθεί, όμως η οικονομία αναπτύσσεται και οι τράπεζές της έχουν αναδιαρθρωθεί. Στην Αθήνα η αριστερή κυβέρνηση έχει εμπλακεί εκ νέου σε διαμάχη με τους πιστωτές της με αντικείμενο την εφαρμογή του τρίτου προγράμματος διάσωσης από το 2010 εν μέσω απεργιών και διαδηλώσεων κατά της προγραμματισμένης αναδιάρθρωσης του συνταξιοδοτικού συστήματος και της αύξησης της φορολογίας για τους αγρότες.
Παρ’ όλα αυτά, κανείς σε Αθήνα, Βρυξέλλες ή Βερολίνο δεν επιθυμεί το ξέσπασμα μιας ακόμη ελληνικής κρίσης μετά την περυσινή παρ’ ολίγον έξοδο από το ευρώ, οπότε είναι πολλές οι πιθανότητες ότι τις επόμενες εβδομάδες θα επιτευχθεί συμβιβασμός ώστε να συνεχιστεί η εφαρμογή του τρίτου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής. Στη Ρώμη, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι διεξάγει πόλεμο λέξεων κατά της Ε.Ε. με αφορμή τους δημοσιονομικούς κανόνες, υποστηρίζοντας ότι περιορίζουν την προσπάθειά του να αναζωογονήσει την αναιμική εδώ και χρόνια ανάπτυξη της ιταλικής οικονομίας.
Σε Παρίσι και σε Βερολίνο, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην προσφυγική κρίση και στο θέμα του Brexit. Απευθυνόμενος στους Γάλλους διπλωμάτες, ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ είχε δηλώσει προ εβδομάδων ότι μέχρι το τέλος του έτους θα παρουσιάσει από κοινού με τη Γερμανία σχέδιο ώστε να «διασφαλίσει τη σταθερότητα και την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη». Μέχρι στιγμής κανείς δεν εργάζεται για την παρουσίαση αυτού του σχεδίου.