Το αξιοζήλευτο μοντέλο κοινωνικού κράτους της Σουηδίας θεωρείτο παράδειγμα προς μίμηση. Με κριτήρια τον πλούτο, την περίθαλψη και τη φιλοξενία, λίγες χώρες μπορούσαν να τη συναγωνιστούν, αν και σήμερα τα ίδια τα πλεονεκτήματά της, τα οποία την καθιστούν φάρο ελπίδας για του κόσμου τους απελπισμένους, της δημιουργούν και ασφυκτικές πιέσεις. Μπορεί κανείς να διαπιστώσει πόσο η γενναιοδωρία της Σουηδίας έχει φθάσει στα όριά της, εάν επισκεφθεί την παραθαλάσσια πόλη Χάλμσταντ. Κενά διαμερίσματα δεν υπάρχουν και ως χώρος υποδοχής προσφύγων χρησιμοποιείται μία διπλή σειρά ανακατασκευασμένων τρέιλερ. Σε αυτά στεγάζονται σχεδόν 400 αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν και άλλες χώρες. Ζουν τέσσερις σε κάθε δωμάτιο και δεν μπορούν να εργαστούν πριν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες ασύλου. Οι άνδρες, αφού δεν έχουν πολλά να κάνουν, καπνίζουν και κοιμούνται, ενώ τα παιδιά παίζουν. Συνήθεις σκηνές στη Σουηδία, η οποία πέρυσι υποδέχθηκε 163.000 πρόσφυγες, δηλαδή το 1,6% του πληθυσμού της. Τρία χρόνια πριν, η Σουηδία, η Νορβηγία και η Φινλανδία έλαβαν εύσημα από τον «Τhe Economist» ως τα επόμενα υπερ- πρότυπα για τη δημοσιονομική σωφροσύνη. Το προνοιακό σύστημα της Σουηδίας σήμερα αρχίζει να λυγίζει υπό το βάρος του μεγαλύτερου προσφυγικού κύματος της Ευρώπης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ακόμα και οι μετριοπαθείς πολιτικοί αναγνωρίζουν πως ο ρυθμός αύξησης των προσφυγικών δαπανών, ο οποίος τείνει πρώτη φορά φέτος να υπερβεί τον αντίστοιχο των εθνικών αμυντικών δαπανών, δεν μπορεί να αποβεί βιώσιμος χωρίς αναπροσαρμογές. Και οι αναπροσαρμογές θα αφορούν το κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο ισχύει και στηρίζεται σε υψηλή φορολογία, διά βίου επιδόματα, αυστηρή νομοθεσία και πιστοληπτική αξιολόγηση στην ανώτατη βαθμίδα ΑΑΑ. Ελάχιστοι γνωρίζουν καλύτερα τους κινδύνους και τις επαγγελίες του σουηδικού κοινωνικού κράτους από την 29χρονη Αϊντα Χατζιαλίκ, η οποία εγκατέλειψε με την οικογένειά της τη Γιουγκοσλαβία σε ηλικία πέντε ετών και εγκαταστάθηκε στο Χάλμσταντ. Διετέλεσε αντιδήμαρχος και μετά ανέλαβε υπουργός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας το 2014. Εκείνο το οποίο την προβληματίζει περισσότερο από όλα είναι η βιωσιμότητα ενός μοντέλου, το οποίο στην κυριολεξία της έσωσε τη ζωή. «Εάν δεν προχωρήσουμε με τις αναγκαίες αλλαγές, ώστε να μην πληγεί η εμπιστοσύνη ότι τα χρήματά μας σε φόρους διοχετεύονται στα σωστά πράγματα, οι πολίτες θα αρχίσουν να διερωτώνται εάν αξίζει να τους πληρώνουν», τόνισε η κ. Χατζιαλίκ. «Μετά θα δημιουργήσουμε νέο χάσμα μεταξύ των ανθρώπων και αυτό δεν είναι το σουηδικό μοντέλο, ούτε η Σουηδία που ξέρουμε».
Η συζήτηση αυτή διατρέχει την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς οι ροές μουσουλμάνων –κατά κύριο λόγο– επιτείνουν την κρίση, η οποία ήδη κατατρώγει τη συνοχή της Ε.Ε. και ευνοεί την άνθηση εξτρεμιστικών κομμάτων. Ακόμα και στη Σουηδία, όπου οι κεντρώοι κυβερνούσαν επί δεκαετίες, το αίσθημα δυσαρέσκειας αυξάνεται. Η στήριξη της κυβέρνησης των Σοσιαλδημοκρατών έχει φθάσει στα χαμηλότερα 50ετίας του 24%, ενώ οι Σουηδοί Δημοκράτες με την αντιμεταναστευτική ρητορική τους είδαν το ποσοστό τους μετά τις εκλογές του 2014 να ενισχύεται 5 ποσοστιαίες μονάδες, στο 18%. Οι δε επενδυτές κρούουν ήδη τον κώδωνα. Η κυβέρνηση της Σουηδίας προειδοποίησε πως οι προσφυγικές ροές και οι σχετικές δαπάνες θα απομυζήσουν περαιτέρω τον προϋπολογισμό των 110 δισ. δολαρίων. Την ένταση επιδεινώνουν επιθέσεις αλλά και απειλές κατά προσφυγικών κέντρων υποδοχής σε όλη τη χώρα. Οι περισσότεροι Σουηδοί ουδέποτε αναρωτήθηκαν για το εάν αξίζει να προστατεύσουν το κοινωνικό τους κράτος. Οσα χάνουν από το 60% της φορολογίας ατομικού εισοδήματος, το παίρνουν πίσω με τα δωρεάν και υψηλής ποιότητας νοσοκομεία και σχολεία, ένα τεράστιο πρόγραμμα επιδοτήσεων για φύλαξη παιδιών και στέγαση, και ορισμένες από τις πιο σύγχρονες και ασφαλείς πόλεις διεθνώς. Εντούτοις, οι πάροχοι δημοσίων υπηρεσιών τονίζουν πως δεν μπορούν να συντηρηθούν οι προδιαγραφές αυτές εάν συνεχιστεί η ροή προσφύγων, ως επί το πλείστον νεαρών ανδρών. Λόγου χάριν, στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Σουηδίας, το Μαλμόε, ο διευθυντής των Δημοτικών Σχολείων, Αντερες Μάλμκβιστ, χρειαζόταν τεράστιες επενδύσεις για εκσυγχρονισμό των παλαιών εγκαταστάσεων και προ της έλευσης των προσφύγων.